ΟΙ ΙΡΛΑΝΔΟΙ είναι αποφασισμένοι να υποστούν θυσίες προκειμένου να καταφέρει η χώρα τους να ορθοποδήσει χωρίς να χρειαστεί να βάλει τον κορσέ ενός μνημονίου με το ΔΝΤ και την Ε.Ε., υποστηρίζει ο Terrence McDonough. Ο ιρλανδός οικονομολόγος εξηγεί πώς στήθηκε το ιρλανδικό θαύμα και γιατί κατέρρευσε, ενώ καταγράφει τις ομοιότητες και τις διαφορές από την ελληνική περίπτωση.
Η οικονομία της Ιρλανδίας βίωσε μια περίοδο μεγάλης ανάπτυξης από το 1994 έως το 2004. Ποιοι παράγοντες συνέβαλαν σε αυτή την εξέλιξη;
Υπήρξε ένας αριθμός σημαντικών παραγόντων που συνέβαλαν στην ανάπτυξη της ιρλανδικής οικονομίας, όπως η πρόσβαση στις ευρωπαϊκές αγορές, η υψηλή ποιότητα του εκπαιδευτικού συστήματος, τα ιστορικά χαμηλά επίπεδα μισθών, το αγγλόφωνο περιβάλλον και οι πολιτικές προσέλκυσης άμεσων ξένων επενδύσεων, μέσω χαμηλών φορολογικών συντελεστών και άμεσων επιχορηγήσεων. Ολοι αυτοί οι παράγοντες βρίσκονταν σε ισχύ για πολύ καιρό πριν την περίοδο του «κέλτικου τίγρη» αλλά η οικονομική επίδοση της Ιρλανδίας απείχε πολύ από το να είναι κάτι το εξαιρετικό. Η απόφαση, όμως, της Intel το 1990 να επενδύσει στη χώρα, ύστερα από το «λάδωμα» μέσω επιχορηγήσεων εκ μέρους των ιρλανδικών αρχών, έπαιξε κρίσιμο ρόλο στην ανάδυση του «κέλτικου τίγρη». Ηταν μόνο υπό την επήρεια αυτού του μομέντουμ όπου τα διάφορα πλεονεκτήματα της Ιρλανδίας έγιναν σημαντικά. Σχεδόν κάθε σημαντικός φορέας στη βιομηχανία υπολογιστών ακολούθησε την Intel στην Ιρλανδία.
Τα πολύ υψηλά ποσοστά ανάπτυξης δεν θα μπορούσαν να είχαν διατηρηθεί σταθερά για πολλά χρόνια δίχως μια μεγάλη δεξαμενή εργατικού δυναμικού που ήταν υποχρησιμοποιούμενο. Επιπλέον, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το μερίδιο των εργαζομένων στην αυξανόμενη πίτα της οικονομίας μειώθηκε την περίοδο του «κέλτικου τίγρη». Εν ολίγοις, παρά το μεγάλο ντόρο για την εμπειρία της Ιρλανδίας κατά τη διάρκεια της περιόδου του κέλτικου τίγρη, η αλήθεια είναι πως δεν υπάρχει κανένα πραγματικό δίδαγμα εδώ εκτός από την τάση του καπιταλισμού να παράγει αποτελέσματα άνισης ανάπτυξης.
Η συνταγή της χώρας σας για ανάπτυξη βασίστηκε στα χαρακτηριστικά προγράμματα διαρθρωτικής προσαρμογής του είδους που είχαν χρησιμοποιηθεί αλλού στον κόσμο, αλλά οι εκβάσεις σε άλλες χώρες, όπως στη Λατινική Αμερική ή την Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη, δεν παρήγαγαν «θαύματα» αλλά μάλλον καταστροφές. Γιατί αποτέλεσε εξαίρεση η Ιρλανδία;
Η Ιρλανδία ενσωματώθηκε εκτενώς στα παγκόσμια κυκλώματα της καπιταλιστικής συσσώρευσης κεφαλαίου. Εγινε κέντρο για την παραγωγή ιδιαίτερων προϊόντων (τεχνολογίες πληροφόρησης και επικοινωνιών, λογισμικό, φαρμακευτικά είδη και τρόφιμα), ανέπτυξε μια βιομηχανία χρηματοοικονομικών υπηρεσιών και εξήγαγε ένα σημαντικό μέρος της παραγωγής της. Η κυβέρνηση ακολούθησε μια ευρέως νεοφιλελεύθερη στρατηγική απελευθέρωσης της αγοράς, ιδιωτικοποιήσεων και χαμηλών φόρων. Ο τραπεζικός τομέας αφέθηκε ελεύθερος για να συμμετάσχει πλήρως στις διεθνείς χρηματοοικονομικές αγορές και για να χτίσει την ιρλανδική εκδοχή μιας χρηματιστικοποιημένης οικονομίας, ακόμα κι αν αυτό συγκροτήθηκε πρωτίστως σε μια τεράστια κτηματομεσιτική φούσκα.
Υπήρξε μια πτυχή όπου η Ιρλανδία διαφοροποιήθηκε από το παγκόσμιο νεοφιλελεύθερο πρότυπο. Διατηρήθηκαν οι εθνικές διαπραγματεύσεις γύρω από ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών ζητημάτων πέρα από τον προσδιορισμό των αμοιβών. Σε πλήρη όμως συμφωνία με τη νεοφιλελεύθερη ιδεολογία, η συμμετοχή από όλους τους «εταίρους» ήταν εθελοντική και όχι νομοθετικά υποχρεωτική. Κατά συνέπεια, η διαδικασία κατέρρευσε αμέσως όταν ξέσπασε η κρίση.
Η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 διαλύει την οικονομία της Ιρλανδίας. Γιατί ήταν τόσο δυνατό το χτύπημα;
Η ιρλανδική κρίση ήταν μια εκδήλωση της παγκόσμιας κρίσης του νεοφιλελευθερισμού. Προς το τέλος της επεκτατικής περιόδου, έκανε την εμφάνισή του το «μποτιλιάρισμα» στην κτηματομεσιτική αγορά. Οι αυξανόμενες τιμές στην κτηματομεσιτική αγορά ωφέλησαν δυσανάλογα μια κλίκα ανθρώπων της οικοδομικής βιομηχανίας και των τραπεζιτών που τους δάνειζαν τα χρήματα. Αυτό βοηθήθηκε και υποκινήθηκε από το κυβερνών πολιτικό κόμμα που ήταν παραδοσιακά πολύ κοντά στα συμφέροντα της ευρύτερης αγοράς ακινήτων. Η παγκόσμια πτυχή αυτού του φαινομένου ήταν ότι οι τράπεζες ρούφαγαν από μια παγκόσμια φλέβα ρευστότητας. Οπως ένα κουνούπι εκτός ελέγχου, ρούφηξαν έως ότου έσκασαν. Η αξία κατοικιών από δεύτερο χέρι αυξήθηκε ονομαστικά πάνω από 600%. Το χρέος των νοικοκυριών ως ποσοστό του διαθέσιμού εισοδήματος ανήλθε από περίπου 40% στο 180%. Η οικοδομή αποτελούσε το 29% της συνολικής προστιθέμενης αξίας το 2006. Οταν η στεγαστική αγορά κατέρρευσε, παρέσυρε μαζί της ένα καταπληκτικό ποσοστό της εγχώριας οικονομίας.
Οταν ξέσπασε η κρίση, τα προγράμματα διαρθρωτικής προσαρμογής και τα μέτρα λιτότητας επανήλθαν στο προσκήνιο, με τα αποτελέσματα να είναι όντως καταστροφικά. Δεν υπήρχαν εναλλακτικές λύσεις;
Ακόμα και μέσα στο πλαίσιο του καπιταλισμού σίγουρα υπήρχαν. Η πρώτη κίνησή της ήταν η διάσωση των τραπεζών με δημόσια χρήματα. Οι τρέχουσες εκτιμήσεις ανεβάζουν το κόστος έως και τα 50 δισεκατομμύρια ευρώ. Η εναλλακτική λύση θα ήταν να αναλάβει το κράτος τις καταθέσεις των ιρλανδικών τραπεζών, για τις οποίες είχε εγγυηθεί έτσι κι αλλιώς. Ετσι θα μπορούσε να δημιουργηθεί μια καλή δημόσια τράπεζα που θα δανείσει στην οικονομία για να προωθηθεί η ανάκαμψή της.
Η άλλη κίνηση της κυβερνητικής στρατηγικής ήταν να προσπαθήσει να περιορίσει το τρέχον δημοσιονομικό έλλειμμα στα 3% έως το 2014, όπως απαιτείται από τις Βρυξέλλες. Αυτή η κίνηση προσβλέπει κυρίως στον καθησυχασμό των ομολογιακών αγορών. Το κόστος αυτού του μέτρου για την οικονομία θα είναι δυσθεώρητο.
Η αποτελεσματικότερη εναλλακτική λύση θα ήταν να συμμαχήσει η Ιρλανδία με τις άλλες «περιφερειακές» οικονομίες για να απαιτηθεί από την Ε.Ε. μια συντονισμένη αναπτυξιακή πολιτική. Η Γερμανία πρέπει να απομονωθεί πολιτικά γύρω απ' αυτό το θέμα. Είναι γελοίο να θεωρείται πολιτικά αδύνατη η εφαρμογή βασικών οικονομικών αρχών του κεϊνσιανισμού. Αυτά αποτελούν εναλλακτικά μέτρα ακόμα και στο πλαίσιο του καπιταλισμού. Αλλά, η Ιρλανδία, όπως και οι υπόλοιπες χώρες στην ευρωζώνη, είναι παντελώς δεσμευμένη στις αρχές του νεοφιλελευθερισμού. Πρέπει πάντως να σημειώσω πως επικρατεί μια γενικότερη αίσθηση στην Ιρλανδία ότι η χώρα πρέπει να κάνει όποιες θυσίες απαιτούνται για να μείνει μακριά από τη μέγκενη του ΔΝΤ και της Ε.Ε.!
Βλέπετε ομοιότητες ή παραλληλισμούς στην κρίση μεταξύ Ιρλανδίας και Ελλάδας;
Οι σημαντικότεροι παραλληλισμοί αφορούν την προσαρμογή και των δύο κοινωνιών στην παγκόσμια νεοφιλελεύθερη τάξη πραγμάτων. Το χαμηλό φορολογικό καθεστώς της Ιρλανδίας μοιάζει με κάποιον τρόπο με την αποκαλούμενη «νόμιμη φοροδιαφυγή» που επικρατεί στην περίπτωση της Ελλάδας. Και οι δύο χώρες φαίνεται να είναι παγιδευμένες από μια παράλογη απόφαση να γίνουν μέλη της ευρωζώνης, αποβάλλοντας τη δυνατότητα της υποτίμησης και μιας ανεξάρτητη νομισματική πολιτική δίχως μια αντισταθμίζουσα δημοσιονομική δέσμευση εκ μέρους της Ε.Ε. συνολικά. Τώρα, αποχώρηση από την ευρωζώνη θα συνοδευόταν αναπόφευκτα από πτώχευση και για τις δύο περιπτώσεις. Μια διαφορά είναι ότι η Ιρλανδία δεν έχει το πρόβλημα εμπορικού ελλείμματος της Ελλάδας.
WHO is who?
Ο Terrence McDonough σπούδασε στις ΗΠΑ, ολοκληρώνοντας το διδακτορικό του στα Οικονομικά στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης, στο Αμχερστ. Είναι καθηγητής Οικονομικών στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Ιρλανδίας.
Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται γύρω από την παγκοσμιοποίηση, την αμερικανική και ιρλανδική οικονομική ιστορία, και τα οικονομικά της εργασίας. Εχει δημοσιεύσει πέντε βιβλία και δεκάδες επιστημονικά άρθρα. Το πιο πρόσφατο βιβλίο του κυκλοφόρησε το 2010 από τον εκδοτικό οίκο του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ και το έχει συγγράψει με δύο άλλους συναδέλφους του. Πρόκειται για το «Ο σύγχρονος καπιταλισμός και οι κρίσεις του: Θεωρία της κοινωνικής δομής της συσσώρευσης για τον 21ο αιώνα».
ΠΡΕΖΑ TV
14-11-2010
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου