ΠΕΘΑΝΕ Ο ΙΑΚΩΒΟΣ ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗΣ

Φτωχότερα είναι τα ελληνικά γράμματα από το πρωί του Σαββάτου, καθώς ένας από τους σημαντικότερους δημιουργούς του 20ου αιώνα, ο Ιάκωβος Καμπανέλλης, άφησε την τελευταία του πνοή σε νοσοκομείο της Αθήνας.

Γεννημένος στη Νάξο το 1922, ο Καμπανέλης σφράγισε με τα έργα του το ελληνικό θέατρο, ενώ ήταν ο δημιουργός των σεναρίων για δύο από τις σημαντικότερες ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου, τη Στέλλα του Μιχάλη Κακογιάννη και τον Δράκο του Νίκου Κούνδουρου.

Στα χρόνια της γερμανικής κατοχής ο Καμπανέλλης εντάχθηκε στην εθνική αντίσταση. Συνελήφθη από τους Γερμανούς και κρατήθηκε ως αιχμάλωτος στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μαουτχάουζεν. Καρπός αυτής της εμπειρίας ήταν και τα ποιήματα που μελοποίησε το 1965 ο Μίκης Θεοδωράκης, συνθέτοντας τον κύκλο τραγουδιών «Μαουτχάουζεν».

Η ενασχόληση του με το θέατρο ξεκινά μετά το 1945, οπότε έρχεται σε επαφή με τον Κάρολο Κουν. Ο ίδιος έλεγε ότι οι παραστάσεις του Κουν τον έκαναν να "δει τον προορισμό του". Το πρώτο του έργο, ο «Χορός πάνω στα Στάχυα» ανεβαίνει το 1950 από τον θίασο Λεμού.

Ακολουθούν έργα - ορόσημα, όπως η «Αυλή των Θαυμάτων», το «Παραμύθι χωρίς Όνομα» και το «Μεγάλο μας Τσίρκο», παράσταση που είχε εξελιχθεί σε μαική εκδήλωση διαμαρτυρίας κατά της χούντας.

Ο ίδιος, σε πρόσφατη συνέντευξή του στα ΝΕΑ, είχε αφηγηθεί τα πρώτα χρόνια της ζωής του και την περιπέτεια της αιχμαλωσίας του:

Εγώ έρχομαι τραυματισμένος από τη Νάξο δώδεκα χρονών παιδί. Κι εκεί που είχα μια παιδική μυθολογία και μια καταπληκτική ζωή, ταλαιπωρούμαι σε νυκτερινό σχολείο, τρώω τη λογοτεχνία όπου τη βρίσκω, αλλά μένω με το τραύμα ότι δεν τελείωσα ποτέ το Γυμνάσιο. Αυτό είναι το τραύμα. Και μετά πάω στο Μαουτχάουζεν. Και αν δεν είχα σπουδάσει στην τεχνική σχολή σχεδιαστής... Αμέσως μετά την καραντίνα χρειάστηκε να γράφω τις κάρτες και τις καρτέλες στην παράγκα. Ήμουν ο γραμματέας της παράγκας. Διαφορετικά θα μ΄ έστελναν σ΄ ένα συνεργείο εξόντωσης. Η τύχη συνεχίστηκε. Μετά με βάλαν σε ένα τεχνικό γραφείο που ήταν αρχιτέκτονες, πολιτικοί μηχανικοί, καμιά δωδεκαριά άνθρωποι. Πηγαίναμε εκτός του στρατοπέδου και χαράζαμε κάποια έργα. Θυμάμαι ότι εκεί βρήκα τυχαία ένα σημειωματάριο με μια κάτοψη του στρατοπέδου. Το βλέπει ο μανιακός επικεφαλής των Ες-Ες και μας κατηγορεί όχι για κατασκοπεία, αλλά ότι κάποιος άφησε αυτό το χαρτί. Και καθώς μας έχουν για εκτέλεση, σ΄ έναν ανήφορο, το ηθικό τους είναι πεσμένο- γιατί όλα αυτά γίνονται μετά το Στάλινγκραντ- κατεβαίνει μια μοτοσυκλέτα με καρότσι και του έρχεται το καρότσι επάνω του. Και τον σκοτώνει. Και μετά η τύχη μετατρέπεται. Και πέφτω πάνω σ΄ έναν διευθυντή της ΑΕG από την Αθήνα. Κι αυτός με βολεύει σ΄ ένα γραφείο το οποίο ήταν η πολιτική διεύθυνση του στρατοπέδου. Με έβαλαν στο νεκροταφείο της υπηρεσίας που ήταν ένα δωμάτιο όλο ράφια και καπελοθήκες. Από ΄κεί ήταν οι ζωντανοί κρατούμενοι και από ΄δώ οι πεθαμένοι. Κι έπρεπε κάθε μέρα να παίρνω τον κατάλογο και να ελέγχω τις καρτέλες ζωντανών και πεθαμένων. Κι αργότερα, η τύχη πάλι αλλάζει. Με βλέπει κάποιος να ζωγραφίζω και μου δίνει να κάνω κάτι καρτ-ποστάλ με γελάδες. Μου δίνανε λίγο παραπάνω ψωμάκι. Και σαλάμι. Και περνάω τρέλα... Μαθαίνουμε ξαφνικά ότι διάφοροι Τσέχοι και Ισπανοί που πιάναν χαρτιά στα χέρια τους εκτελούνται όλοι επειδή ξέρουν πολλά. Κι εγώ ήξερα πάρα πολλά. Κι ερχόταν η σειρά μου. Αλλά τους πρόλαβε ο Πάτον. Έρχεται αρκετά γρήγορα. Ο στρατηγός Πάτον. Και πολύ πριν φτάσει ο Πάτον, δεκαπέντε μέρες πριν ο διοικητής τού στρατοπέδου γίνεται άφαντος. Ο υποδιοικητής στέλνει κομάντος. Παίρνει εντολή από τον Χίμλερ να τον εκτελέσει. Και γίνεται άφαντος κι αυτός. Χάνονται ο ένας μετά τον άλλον. Κι έτσι πριν μπει ο Πάτον μάς είχαν παραδώσει σε μια πολιτοφυλακή. Και ω του θαύματος, ω του γούστου μάλλον, οι πολιτοφύλακες αυτοί, καμιά εκατονπενηνταριά, ήταν η ορχήστρα της Όπερας του Λιντς. Ντυμένοι με τις στολές της όπερας από το βεστιάριο. Κι αυτούς τους είχαν στείλει να μας φυλάνε. Αλλά ήδη τα ζάρια της μοίρας είχαν πέσει. Και επέπρωτο να ζήσουμε.

Για το σενάριο της «Στέλλας» και τη Μελίνα
Δεν έγραψα τη «Στέλλα» έχοντας στο μυαλό μου τη Μελίνα. Η Μελίνα επέστρεψε από το Παρίσι το ΄54. Δεν την ήξερα καθόλου μέχρι τότε. Και είδα αυτά τα στοιχεία, τα πληθωρικά, τα εξωστρεφή, τα μερακλίδικα. Δεν ταυτίστηκε η Μελίνα με τη Στέλλα. Εγώ ταυτίστηκα με τη Μελίνα. Δηλαδή, η Στέλλα έχει πολλά της Μελίνας. Δεν έχει η Μελίνα της Στέλλας.

ΠΡΕΖΑ TV
5-2-2011