Μια από τις πρώτες ενέργειες του νέου δημάρχου της Αθήνας ήταν να συγκροτήσει ομάδα νομικών για τη «ρύθμιση» των διαδηλώσεων στο κέντρο της πρωτεύουσας.-
Η επιτροπή αυτή, στην οποία συμμετέχουν οι Ν. Αλιβιζάτος, Μ. Βροντάκης, Ι. Κτιστάκις, Α. Μανιτάκης και Ν. Τσιούρας, δεν έχει ακόμα καταθέσει τις προτάσεις της, αλλά κάνει εντύπωση το γεγονός ότι η σχετική πρωτοβουλία αυτή τη φορά προέρχεται από το Δήμο και όχι από το υπουργείο της οδού Κατεχάκη.
Επί δέκα χρόνια τα στελέχη του υπουργείου Δημόσιας Τάξης (και στη συνέχεια Προστασίας του Πολίτη) ετοίμαζαν σχέδια περιστολής των διαδηλώσεων, αλλά μέχρι σήμερα κανένα απ' αυτά δεν έφτασε στο στάδιο της κατάθεσης στη Βουλή.
Από το 2001 έχουν συνταχθεί τρία διαφορετικά νομοσχέδια με τον ίδιο τίτλο: «Ελευθερία συναθροίσεων και συγκεντρώσεων». Τα τρία αυτά σχέδια φέρουν τη σφραγίδα τριών διαφορετικών υπουργών, του Μιχάλη Χρυσοχοΐδη, του Βύρωνα Πολύδωρα και του Προκόπη Παυλόπουλου. Η δικαιολογητική βάση και των τριών είναι η διατύπωση του άρθρου 11 του Συντάγματος, το οποίο επιτρέπει απαγόρευση των υπαίθριων συναθροίσεων «με αιτιολογημένη απόφαση της αστυνομικής αρχής, γενικά, αν εξαιτίας τους επίκειται σοβαρός κίνδυνος για τη δημόσια ασφάλεια, σε ορισμένη δε περιοχή αν απειλείται σοβαρή διατάραξη της κοινωνικοοικονομικής ζωής, όπως νόμος ορίζει».
Αυτός ο νόμος που «ορίζει» τα της εφαρμογής του συνταγματικού άρθρου 11 είναι ο σχεδιαζόμενος. Μέχρι σήμερα για να καλυφθεί αυτό το κενό γίνεται κατά περίπτωση χρήση άρθρων του Ποινικού Κώδικα (167 «Αντίσταση», 170 «Στάση», 171 «Θρασύτητα κατά της αρχής»), ρυθμίσεων του Π.Δ. 141/1991 και κυρίως του Ν.Δ. 794/1971 («Περί δημοσίων συναθροίσεων»), του Β.Δ. 168/1972 («Περί καθορισμού των χώρων πόλεων τινών εις τους οποίους απαγορεύεται η πραγματοποίησις δημοσίων συναθροίσεων εν υπαίθρω και η διέλευσις κινουμένων τοιούτων») και του Β.Δ. 269/1972 («Κανονισμός διαλύσεως δημοσίων συναθροίσεων»).
Τα τρία τελευταία είναι δημιουργήματα της χούντας, αλλά αυτό δεν εμποδίζει κανέναν να τα επικαλείται, παρά τις σοβαρές αντιρρήσεις που έχουν εκφραστεί από νομικούς σχολιαστές ως προς τη συνταγματικότητά τους. Οπως διαπιστώνουμε με τη μελέτη των νέων σχεδίων, τα στελέχη του υπουργείου Δημόσιας Τάξης και της ΕΛ.ΑΣ. που ανέλαβαν να τα εκπονήσουν εμπνέονται σε μεγάλο βαθμό απ' αυτά.
ΣΧΕΔΙΟ 1 (2001)
Το νομοσχέδιο που συντάχθηκε το 2001 επί υπουργού Δημόσιας Τάξης Μιχάλη Χρυσοχοΐδη και υπουργού Δικαιοσύνης Μιχάλη Σταθόπουλου, είναι το μόνο από τα τρία που έχει δει το φως της δημοσιότητας. Το περιεχόμενό του αποκάλυψε ο «Ριζοσπάστης» (9.3.2001) και μετά το θόρυβο που προκάλεσε το δημοσίευμα, ο σχεδιασμός δεν προχώρησε. Το πνεύμα του νομοσχεδίου είναι σαφώς επηρεασμένο από την περίοδο του «ελλείμματος» ασφάλειας που προηγήθηκε των αντιτρομοκρατικών θριάμβων του καλοκαιριού του 2002 και συνδέεται βεβαίως με τους σχετικούς προβληματισμούς ενόψει της διοργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων. Στην κατασταλτική κατεύθυνση του σχεδίου αξιοποιήθηκε και η σχετική γνωμοδότηση (7/1999) του αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου.
Από το κείμενο γίνεται σαφής η προσπάθεια να περιγραφεί η συνταγματική απαγόρευση της αστυνομικής παρέμβασης στις συγκεντρώσεις, ενώ καταγράφονται με πολλά λόγια αυτά που το Σύνταγμα αναφέρει μονολεκτικά. Στα πρώτα άρθρα γίνεται διάκριση μεταξύ δημοσίων συναθροίσεων στο ύπαιθρο και σε κλειστό χώρο (όπως ορίζει το Σύνταγμα, το οποίο ρητά απαγορεύει την παρουσία της αστυνομίας σε μη υπαίθριες συγκεντρώσεις), αλλά αμέσως μετά η διάκριση παρακάμπτεται. Το σχέδιο επιβάλλει την ύπαρξη «διοργανωτή» και «επικεφαλής» σε κάθε δημόσια συνάθροιση. Ο διοργανωτής οφείλει να αναγγείλει εγγράφως στην αστυνομική αρχή το αργότερο 24 ώρες πριν την πραγματοποίηση της συνάθροισης «τον ακριβή τόπο, το χρόνο και το σκοπό της συνάθροισης», ενώ ο επικεφαλής οφείλει «να συνεργάζεται με την Αστυνομία».
Στο άρθρο 4 επαναλαμβάνεται (με μείωση της απόστασης) η πρόβλεψη των χουντικών διαταγμάτων για απαγόρευση συγκεντρώσεων έξω από τη Βουλή, τις πρεσβείες κ.λπ: «Δεν επιτρέπεται η πραγματοποίηση συναθροίσεων-συγκεντρώσεων εντός ζώνης ακτίνας 100 μέτρων πέριξ των κτιρίων του Προεδρικού Μεγάρου, του Μεγάρου Μαξίμου, της Βουλής των Ελλήνων και των διπλωματικών αποστολών ξένων χωρών». Οσο για την κυκλοφορία, «οι συναθροίσεις και οι διαδηλώσεις-πορείες πρέπει να διεξάγονται με τρόπο που να μη διαταράσσεται ή να διαταράσσεται μόνο στο μέτρο του απολύτως αναγκαίου η κυκλοφορία. Σε καμιά περίπτωση δεν επιτρέπεται η κατάληψη ολόκληρου του οδοστρώματος και η πλήρης διακοπή της κυκλοφορίας των οχημάτων».
Στο σχέδιο υπάρχει και μια πρώτη εκδοχή για την απαγόρευση της κουκούλας: «(Οι μετέχοντες σε δημόσια συνάθροιση) απαγορεύεται να καλύπτουν καθ' οιονδήποτε τρόπο το πρόσωπό τους ή να φέρουν ενδυμασία που προορίζεται για την παρεμπόδιση της αναγνώρισής τους ή άλλα σύμβολα που προσβάλλουν το δημοκρατικό πολίτευμα ή διεγείρουν τη βία».
Οσο για τον τρόπο διάλυσης των συγκεντρώσεων, το σχέδιο Χρυσοχοΐδη προβλέπει τα ακόλουθα: «Ο εκπρόσωπος της αστυνομικής αρχής, μετά από γνώμη του εισαγγελικού λειτουργού, ο οποίος παρίσταται, διατάσσει τη διάλυση της συνάθροισης κάνοντας χρήση κατά την κρίση του, μετά από εκτίμηση των πραγματικών περιστατικών, κάθε πρόσφορου για το σκοπό αυτό μέσου, όπως η βίαιη απώθηση, η ρίψη ύδατος από ειδικά προς τούτο οχήματα, η χρήση αστυνομικής ράβδου και η χρήση χημικών μέσων».
Το σχέδιο προβλέπει ποινικές κυρώσεις για όποιον δεν συμμορφώνεται στις διατάξεις του (φυλάκιση τουλάχιστον 3 μηνών) και όποιον «ευρισκόμενος μέσα ή πλησίον συνάθροισης ή συγκέντρωσης ρίπτει αντικείμενα από τα οποία προκαλείται ή δύναται να προκληθεί κίνδυνος ζωής ή σωματική βλάβη ή φθορά πραγμάτων» (φυλάκιση τουλάχιστον 6 μηνών).
ΣΧΕΔΙΟ 2 (2007)
Το δεύτερο νομοσχέδιο, το οποίο συντάχθηκε επί υπουργού Δημόσιας Τάξης Βύρωνα Πολύδωρα και υπουργού Δικαιοσύνης Αναστάση Παπαληγούρα το 2007, επαναλαμβάνει τα άρθρα του σχεδίου του 2001 με ορισμένες σοβαρές προσθήκες.
Στο άρθρο 4 σχετικοποιείται η απαγόρευση συγκεντρώσεων έξω από τα δημόσια κτίρια (Βουλή, Μαξίμου, πρεσβείες) με την προσθήκη της φράσης «εκτός εάν τούτο επιτραπεί ρητά με απόφαση της αρμόδιας Αστυνομικής Αρχής, ύστερα από γραπτή αίτηση του διοργανωτή της συνάθροισης, στην οποία προσδιορίζονται οι λόγοι για τους οποίους είναι αναγκαία η πραγματοποίηση εντός της ανωτέρω ζώνης».
Βελτιώνεται και η διατύπωση που αναφέρεται στην παντελή απαγόρευση κατάληψης του οδοστρώματος, με την προσθήκη ότι αυτό αναφέρεται σε «συναθροίσεις στις οποίες μετέχουν λιγότερα των 500 ατόμων».
Πέρα από αυτά τα δύο σημεία, το σχέδιο του 2007 είναι πολύ σκληρότερο από το σχέδιο του 2001. Πρώτη φορά δίνεται το δικαίωμα στην αστυνομία «να κάνει χρήση κατάλληλων τεχνικών μέσων καταγραφής εικόνας και ήχου για τη βεβαίωση της τέλεσης των αδικημάτων και τη σύλληψη των δραστών ύστερα από σχετική εντολή του αρμόδιου εισαγγελέα».
Στα μέσα διάλυσης των συγκεντρώσεων προστίθεται «η χρήση έγχρωμων βολών, η ρίψη έγχρωμου ύδατος για τη διευκόλυνση των συλλήψεων» και η χρήση αστυνομικών σκύλων. Μάλιστα για πρώτη φορά γίνεται επίσημα λόγος για πλαστικές σφαίρες. «Ειδικότερα για τη διάλυση συναθροίσεων κατά τις οποίες λαμβάνουν χώρα σοβαρές αξιόποινες πράξεις, όπως εμπρησμοί και φθορές ξένης ιδιοκτησίας ή επιθέσεις κατά προσώπων που δεν μπορούν να αντιμετωπισθούν με ηπιότερα μέσα, η Αστυνομία κάνει χρήση όπλων με πλαστικές βολίδες». Ο κ. Πολύδωρας είχε επιχειρηματολογήσει εκτενώς για τα θαυματουργά αυτά νέα μέσα της ΕΛ.ΑΣ., τα οποία, μάλιστα, είχε ήδη προμηθευτεί το υπουργείο, χωρίς να περιμένει καμιά θεσμική κατοχύρωση.
Εκεί που η σκλήρυνση του νέου σχέδιου γίνεται εμφανής είναι στις προβλεπόμενες ποινικές κυρώσεις. Στο άρθρο 10 ορίζεται ποινή φυλάκισης τουλάχιστον ενός έτους για όποιον «με σκοπό να παρεμποδίσει ή να ματαιώσει την πραγματοποίηση συνάθροισης ή συγκέντρωσης διαταράσσει αυτές με βία ή απειλή βίας ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο ή καταλαμβάνεται να φέρει αντικείμενα δυνάμενα να προκαλέσουν σωματικές βλάβες ή φθορά πραγμάτων». Με την ίδια ποινή τιμωρείται και όποιος «παρεμποδίζει ή διακόπτει την οδική κυκλοφορία στις εθνικές οδούς ή σταθμεύει αγροτικά μηχανήματα στις ανωτέρω οδούς».
Η ελάχιστη ποινή φυλάκισης για όποιον «ευρισκόμενος μέσα ή πλησίον συνάθροισης ρίπτει αντικείμενα» τετραπλασιάζεται (από 6 μήνες γίνεται δύο χρόνια), ενώ «κατά παρέκκλιση από τις οικείες διατάξεις του Π.Κ., σε περίπτωση καταδίκης δεν χωρεί μετατροπή ή αναστολή της ποινής και η τυχόν άσκηση έφεσης δεν αναστέλλει την εκτέλεση της απόφασης».
Στο σχέδιο Πολύδωρα έχουν προστεθεί και τρία άρθρα που ενισχύουν τον ιδιώνυμο χαρακτήρα των αδικημάτων που περιγράφονται σ' αυτό. Με το πρώτο άρθρο προβλέπεται η άμεση δέσμευση περιουσιακών στοιχείων των κατηγορουμένων για τα σχετικά αδικήματα κατά τη διάρκεια της τακτικής ανάκρισης. Με το δεύτερο άρθρο το Δημόσιο μπορεί «να αξιώσει ενώπιον των αρμοδίων πολιτικών δικαστηρίων από τον αμετακλήτως καταδικασθέντα σε ποινή τουλάχιστον τριών μηνών κάθε περιουσία που αυτός έχει αποκτήσει». Το δικαίωμα αυτό του Δημοσίου δεν υπόκειται σε παραγραφή. Προβλέπεται, μάλιστα, και άσκηση της ίδιας αξίωσης του Δημοσίου κατά των συγγενών του καταδικασμένου.
Υπάρχει, τέλος, και άρθρο «προστασίας μαρτύρων», το οποίο επαναλαμβάνει όσα προβλέπει ο τρομονόμος, δηλαδή η κατάθεση «προστατευόμενων» μαρτύρων με χρήση ηλεκτρονικών μέτρων και η «μη αναγραφή στην έκθεση εξέτασης του ονόματος, του τόπου γέννησης, κατοικίας και εργασίας, του επαγγέλματος και της ηλικίας του».
ΣΧΕΔΙΟ 3 (2009)
Το τρίτο σχέδιο εκπονήθηκε το 2009 επί υπουργών Δημόσιας Τάξης Προκόπη Παυλόπουλου και Δικαιοσύνης Νικόλαου Δένδια. Είναι σημαδεμένο από την κριτική που υπέστη ο κ. Παυλόπουλος για τη στάση της ΕΛ.ΑΣ. το Δεκέμβρη του 2008 και αποτελεί μια ακόμα σκληρότερη εκδοχή. Ηδη από τα πρώτα άρθρα γίνεται σαφής αυτή η σκλήρυνση. Ο «επικεφαλής» της συνάθροισης είναι υποχρεωμένος «όταν οι μετέχοντες στη συνάθροιση εκτρέπονται να τους καλεί να συμμορφωθούν και σε περίπτωση μη συμμόρφωσης να απομακρύνεται ο ίδιος από τη συνάθροιση και να ενημερώνει την αστυνομία».
Η απαγόρευση στους διαδηλωτές να φέρουν όπλα γίνεται με εξαντλητική περιγραφή: «(απαγορεύεται να φέρουν) εκρηκτικές ή εύφλεκτες ύλες, χημικές ουσίες, πυροτεχνήματα, γάντια με άμμο, κάθε είδος μεταλλικής συσκευασίας (;), πιστόλια κρότου, υποδήματα με εξωτερικό μεταλλικό έλασμα, περικνημίδες, προστατευτικά αγκώνα, μηχανισμούς εκτόξευσης αντικειμένων και γενικά εξοπλισμό και αντικείμενα που είναι πρόσφορα για επίθεση φθοράς ή άμυνα, έστω κι αν τα αντικείμενα αυτά σχετίζονται με την επαγγελματική δραστηριότητα του μετέχοντος στη συνάθροιση».
Στη διάταξη περί κουκούλας έχει προστεθεί και η απαγόρευση «πρόσθετης περούκας και γενειάδας». Στα μέσα διάλυσης των συναθροίσεων καταγράφονται καινούριες εμπνεύσεις και αυστηρότερες διατυπώσεις των παλιότερων: «Βίαιη απώθηση, ρίψη ύδατος από ειδικά προς τούτο οχήματα, ρίψη έγχρωμου ύδατος για τη διευκόλυνση των συλλήψεων, χρήση της αστυνομικής ράβδου και αστυνομικών σκύλων, χημικών μέσων, μηχανοκίνητων οχημάτων για την απομάκρυνση οδοφραγμάτων και συρματοπλέγματος». Προβλέπεται ακόμα ότι «για τη διάλυση συναθροίσεων κατά τις οποίες λαμβάνουν χώρα σοβαρές αξιόποινες πράξεις» η αστυνομία «δύναται να κάνει χρήση μη θανατηφόρων όπλων, όπως συσκευών εκτόξευσης ελαστικών μπαλών (σ.σ.: ευφημισμός για τις πλαστικές σφαίρες) και χρωμοσφαιρών καθώς και χειροβομβίδων εκτόνωσης ελαστικών τεμαχίων».
Στην ποινική αντιμετώπιση των παραβατών έχει διπλασιαστεί ο προβλεπόμενος χρόνος φυλάκισης, ενώ έχουν προστεθεί και νέα αδικήματα. Με τις νέες διατάξεις τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον 6 μηνών «όποιος μετέχει σε παράνομη συνάθροιση», ενώ με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον δύο χρόνων «όποιος παραμένει σε πλήθος που προβαίνει σε αξιόποινες πράξεις» και «όποιος προφορικώς ή εγγράφως ή τηλεφωνικώς ή μέσω Διαδικτύου προσκαλεί σε συνάθροιση και προκαλεί ή διεγείρει σε διάπραξη κακουργήματος ή πλημμελήματος».
Και βέβαια, «κατά παρέκκλιση από τις οικείες διατάξεις, «οι παραβάσεις του παρόντος νόμου εκδικάζονται πάντα με την αυτόφωρη διαδικασία», ενώ σε περίπτωση καταδίκης «δεν χωρά μετατροπή ή αναστολή της ποινής», ακόμα και στην περίπτωση έφεσης.
Επηρεασμένο από τις νομοθετικές αναζητήσεις για τη βία στα γήπεδα, το σχέδιο Παυλόπουλου προβλέπει και απαγόρευση συμμετοχής σε δημόσιες συναθροίσεις από ένα μέχρι πέντε χρόνια σε όποιον καταδικάζεται! Η ποινή αυτή μετρά από τη μέρα που θα έχει ολοκληρωθεί η έκτιση της ποινής και ισχύει και για τους τυχόν ανήλικους διαδηλωτές οι οποίοι θα καταδικαστούν για οποιοδήποτε σχετικό αδίκημα. Κατά τα άλλα επαναλαμβάνονται τα περί δεσμεύσεων περιουσίας, προστασίας μαρτύρων κ.λπ., όπως είχαν διατυπωθεί στο σχέδιο Πολύδωρα, προστίθεται όμως και ένα τελευταίο άρθρο, εμπνευσμένο από τις πανευρωπαϊκές διαδηλώσεις: «Απαγορεύεται η είσοδος στην ελληνική επικράτεια αλλοδαπών ή πολιτών της Ε.Ε. που έχουν καταδικασθεί ή εκκρεμεί εις βάρος τους ποινική δίωξη για συμμετοχή σε επεισόδια κατά τη διάρκεια συναθροίσεων σε άλλη χώρα». Μ' άλλα λόγια, ανεπιθύμητοι εφ' όρου ζωής όσοι έτυχε να συλληφθούν από οποιαδήποτε ξένη αστυνομία σε διαδήλωση: στο Κάιρο, στην Κωνσταντινούπολη, στη Δαμασκό...
Και τώρα, τι πρέπει να περιμένουμε από τον δήμαρχο και τους δικούς του σχεδιασμούς; Το σίγουρο είναι ότι με βάση τη λογική αυτών των σχεδίων οι συγκεντρώσεις στην πλατεία Συντάγματος βρίσκονται εκτός νόμου. Οχι μόνο παραβιάζουν την «υγειονομική ζώνη» των 100 μέτρων από τη Βουλή, αλλά είναι εξ ορισμού αδύνατο να προσδιοριστεί ως άτομο ο «διοργανωτής» και ο «επικεφαλής» τους. Οι λαϊκές κινητοποιήσεις δεν υπακούουν σε γραφειοκρατικούς περιορισμούς, ούτε μπορεί να προβλέψει οποιοσδήποτε νόμος τις ανέκδοτες ακόμα μορφές μαζικής διαμαρτυρίας. Ισως η καλύτερη λύση θα ήταν να επιμείνει κανείς στην αυστηρή εφαρμογή της απλής διατύπωσης του Συντάγματος που για μεν τους διαδηλωτές προβλέπει να συνέρχονται «ήσυχα και χωρίς όπλα», για τη δε αστυνομία να απέχει από κλειστές δημόσιες συγκεντρώσεις και να παρίσταται μόνο δυνητικά στις υπαίθριες.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
ΠΡΕΖΑ TV
4-7-2011
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου