ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ ΩΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΕ ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ IN.GR ΓΙΑ ΤΙΣ ΘΑΛΑΣΣΕΣ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ

Αγαπητέ κύριε/κυρία
Δημοσιεύσατε πριν λίγες μέρες στο ενημερωτικό σας site μία είδηση από το in.gr που μας ενημέρωνε ότι οι ελληνικές θάλασσες είναι οι φτωχότερες της μεσογείου. Το γεγονός αυτό δεν ισχύει και είναι άκρως παραπλανητικός ο τρόπος που παρουσιάστηκε  από το newsroom του ΔΟΛ. 
Συνέταξα ένα κείμενο - απάντηση στο παραπλανητικό δημοσίευμα όπου εκτός από την επιστημονική κριτική στο δημοσίευμα, εκθέτω και μερικούς προβληματισμούς για την νοοτροπία που επικρατεί τελευταία και θέλει  την Ελλάδα φτωχή και ανίκανη να θρέψει το λαό της. 
Δημιούργησα ένα blog όπου ανέρτησα το κείμενο-απάντηση μαζί με εικόνες και στοιχεία που υποστηρίζουν τα λεγόμενά μου. 
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΠΑΝΤΗΣΗ:

Δημοσιεύτηκε πρόσφατα σε ηλεκτρονικό ενημερωτικό μέσο και αναδημοσιεύτηκε στην ηλεκτρονική έκδοση εφημερίδας μεγάλης κυκλοφορίας, η δυσάρεστη διαπίστωση ότι οι ελληνικές θάλασσες είναι φτωχότερες από την υπόλοιπη Μεσόγειο. Θα έβγαζε κανείς το συμπερασμα ότι το ελληνικό αρχιπέλαγος ακολουθεί την ίδια πτωτική πορεία με την οικονομική κατάσταση των Ελλήνων. Η είδηση ανακυκλώθηκε σε πληθώρα ηλεκτρονικών μέσων και blogs. Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι πολλοί συμπολίτες μας που διάβασαν την είδηση θα έμειναν με την εντύπωση ότι άλλος ένας τομέας της ελληνικής παραγωγής είναι ανεπαρκής για να υποστηρίξει την ελληνική οικονομία και να θρέψει τοπικές κοινωνίες που αιώνες μέχρι σήμερα στηρίζονται στην αλιεία.
Ας δούμε όμως την είδηση πιο αναλυτικά για να διαπιστώσουμε αν τελικά δικαιολογείται ο τίτλος του άρθρου που περιγράφει ότι: «Οι ελληνικές θάλασσες φτωχότερες σε ψάρια από την υπόλοιπη Μεσόγειο». Ξεκινάει να μας πληροφορεί λοιπόν ο συντάκτης της είδησης, «ότι μεγάλη διεθνής μελέτη για τα αποθέματα των ψαριών στη Μεσόγειο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα νερά γύρω από την Ελλάδα και την Τουρκία ήταν σχεδόν νεκρά, ενώ οι μεγαλύτεροι πληθυσμοί ψαριών βρίσκονται σε περιοχές γύρω από την Ισπανία και την Ιταλία». Στη συνέχεια του άρθρου αναφέρονται περισσότερες λεπτομέρειες και ευρήματα της μελέτης και παραθέτονται τα λόγια του κύριου ερευνητή που διεξήγαγε την έρευνα τα οποία επιβεβαιώνουν τα γραφόμενα της είδησης:
«Αυτά που βρήκαμε παρουσιάζουν τεράστιες αντιθέσεις. Οι υψηλότερες βιομάζες ιχθύων εντοπίστηκαν σε θαλάσσια καταφύγια έξω από την Ισπανία και την Ιταλία. Δυστυχώς, γύρω από την Ελλάδα και την Τουρκία τα νερά ήταν νεκρά.», aναφέρει ο Ενρίκ Σαλά, ερευνητής του National Geographic και επικεφαλής της ομάδας.
Απλά και ξεκάθαρα λοιπόν τα πράγματα και αποκαρδιωτικό το συμπέρασμα θα έλεγε κανείς δεδομένης της «νεκρικής» κατάστασης των ελληνικών θαλασσών. Για τους δύσπιστους υπήρχε στο κείμενο και σύνδεσμος προς την ίδια την μελέτη, όπως δημοσιεύτηκε σε έγκυρο επιστημονικό περιοδικό. Ακολουθώντας τον σύνδεσμο, οδηγούταν κανείς σε μία άσχετη μελέτη για τη καταστροφή του φυτοπλαγκτού από την εισβολή ξένων οργανισμών. Αν είχε την όρεξη να ψάξει λίγο περισσότερο στο διαδίκτυο θα έβρισκε την έρευνα στην οποία στηρίχτηκε η διαπίστωση της «φτωχότερης ελληνικής θάλασσας» και… ω οποία έκπληξις! Πουθενά μέσα στη μελέτη δεν υπάρχει το συμπέρασμα ότι τα ελληνικά νερά -ούτε αυτά των γειτόνων μας Τούρκων- είναι νεκρά ή υπολείπονται σε παραγωγή.
Τι έγινε λοιπόν; Ο συντάκτης της είδησης δεν κατάλαβε τι διάβαζε; Η μήπως ο διακεκριμένος επιστήμονας άλλα γράφει στις μελέτες του και άλλα λέει στο κοινό; Η λύση του μυστηρίου είναι απλή αλλά καθόλου άσχετη με την «φτωχοποιητική» νοοτροπία που επικρατεί στα κυρίαρχα ΜΜΕ και εκ επαγωγής θα λέγαμε στη ελληνική κοινωνία.
Καταρχάς, ο συντάκτης σίγουρα δεν μπήκε στο κόπο να διαβάσει έστω τη περίληψη της επιστημονικής εργασίας, αν και μπήκε στο κόπο να μας παραθέσει έναν σύνδεσμο προς αυτήν στο διαδίκτυο. Αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι ο σύνδεσμος που υπάρχει στο κείμενο της είδησης οδηγεί σε άλλη επιστημονική εργασία του ίδιου όμως επιστήμονα. Αν είχε ρίξει έστω και μία φευγαλέα ματιά δεν θα έκανε το λάθος να ενσωματώσει στο κείμενό του διαφορετική εργασία. Και πως συμπέρανε τότε ο δημοσιογράφος ότι φτωχαίνουν οι ελληνικές θάλασσες αν δεν διάβασε την εργασία;
Αυτό προέκυψε από μία ανάρτηση του National Geographic, που αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του στις 2 Μαρτίου με το δραματικό τίτλο «Η υπεραλιεία αφήνει μεγάλο μέρος της Μεσογείου νεκρό». Η οποία ανάρτηση προέρχεται με τη σειρά της από ένα πιο μετριοπαθές δελτίο τύπου του National Geographic της 1 Μαρτίου, που μιλάει για την «υπεραλιεία που αφήνει άγονα μονοπάτια στη Μεσόγειο». Από αυτές τις  δημοσιεύσεις προέρχονται και τα λόγια του ερευνητή Eνρικ Σαλά που αναφέρθηκαν αυτούσια πιο πάνω και που φυσικά έσπευσε να αναδημοσιεύσει ο Έλληνας δημοσιογράφος. Φυσικά σε καμία από τις δύο δημοσιεύσεις του National Geographic δε γίνεται λόγος για «φτωχότερες σε ψάρια ελληνικές θάλασσες». Κρατήστε τον όρο «θαλάσσια καταφύγια» που υπάρχει στα λεγόμενα του ερευνητή όταν μιλάει για την Ισπανία και την Ιταλία. Θα τον συναντήσουμε ξανά παρακάτω.
Ας εξετάσουμε αναλυτικότερα ποιος ήταν ο σκοπός της έρευνας και ποια τα αποτελέσματά της για να διαπιστώσουμε ιδίοις όμμασι αν έχουμε νεκρές όντως νεκρές θάλασσες.
Η έρευνα είχε σαν στόχο να συγκρίνει την «υγεία» ενός πολύ συγκεκριμένου τύπου θαλάσσιου οικοσυστήματος της Μεσογείου (παράκτιοι ύφαλοι βάθους 8-12 μέτρων) μεταξύ τριών διαφορετικών πλαισίων προστασίας: 1. Αυστηρώς προστατευόμενα (καμία αλιευτική δραστηριότητα), 2. Μερικώς προστατευόμενα (όπου επιτρέπεται κάποια αλιευτική δραστηριότητα ή υπάρχει χαλαρός έλεγχος) και 3. Μη προστατευόμενα (ελεύθερη αλιεία). Τα συμπεράσματα που προέκυψαν από την έρευνα ήταν ότι μεταξύ των μερικώς προστατευόμενων και των μη προστατευόμενων περιοχών δεν υπάρχει αξιόλογη διαφορά. Αντίθετα, σημαντικά υψηλότερες ποσότητες ψαριών βρέθηκαν στις αυστηρώς προστατευόμενες περιοχές. Και όπως κατέληξαν οι συγγραφείς της επιστημονικής έρευνας, το επίπεδο της νομικής προστασίας και η αυστηρότητα της εφαρμογής των νόμων ήταν που καθόριζε την «υγεία» της κάθε περιοχής.


Καθόλου περίεργο για την ελληνική πραγματικότητα δεν ήταν το γεγονός ότι σε καμία περιοχή της Ελλάδας δεν εφαρμόζονταν αυστηρό πλαίσιο προστασίας και όπως είναι αναμενόμενο όλες παρουσίαζαν σημαντικά χαμηλότερη βιομάζα ψαριών συγκρινόμενες με τις αυστηρώς προστατευόμενες της Ισπανίας και της Ιταλίας, τα θαλάσσια καταφύγια δηλαδή τα οποία αναφέρθηκαν στη δήλωση του επικεφαλή της έρευνας. Απεναντίας, η σύγκριση Ελλάδας και υπόλοιπης Μεσογείου με βάση τις άλλες 2 κατηγορίες προστασίας, δηλαδή τις μερικώς και τις μη προστατευόμενες, δεν έδειξε ότι υπάρχει καμία διαφορά. Μάλιστα, υπήρχαν αρκετά σημεία στην υπόλοιπη Μεσόγειο όπου παρατηρήθηκαν λιγότερα ψάρια από ότι στην Ελλάδα.
Και εδώ ας θυμηθούμε ότι μιλάμε για παράκτιους ύφαλους βάθους 8-12 μέτρων και μόνο. Ούτε σε βαθύτερους ύφαλους, ούτε σε ανοικτό πέλαγος αναφερόμαστε. Άρα ούτως η άλλως, δεν είναι δυνατόν να βγει κανένα
αξιόπιστο συμπέρασμα για τα αποθέματα ψαριών στις ελληνικές θάλασσες ή στην Μεσόγειο γενικώς.
Και το σχόλιο τότε του διεθνώς αναγνωρισμένου επιστήμονα ότι «τα νερά γύρω από την Ελλάδα και Τουρκία ήταν νεκρά» πως προέκυψε;
Καταρχήν, ο όρος «νεκρά» είναι υπερβολικός και παραπλανητικός, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι μπορεί κανείς να αμφισβητήσει τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα θαλάσσια οικοσυστήματα στην Ελλάδα και την Μεσόγειο λόγω της υπεραλιείας, την μόλυνσης και της εισβολής ξένων επεκτατικών οργανισμών. Ο όρος «νεκρά», φυσικά και δεν υπήρχε πουθενά μέσα στο κείμενο της επιστημονική μελέτης, ούτε και θα μπορούσε να υπάρχει βέβαια μέσα σε μία σοβαρή επιστημονική έρευνα, εκτός αν πρόκειται για μελέτη της Νεκράς Θάλασσας. Στην επιστημονική έρευνα δεν υπάρχει χώρος ούτε για δραματοποιήσεις ούτε για υπερβολές.
Μόνο να εικάσουμε μπορούμε πως προέκυψε ο χαρακτηρισμός «νεκρά» στη δήλωση του επιστήμονα στο δελτίου τύπου του National Geographic. Πιθανόν συγκρίνοντας την πολύ καλύτερη κατάσταση των θαλάσσιων καταφυγίων σε σχέση με τις μη προστατευόμενες και προκειμένου να αναδειχθεί η ανάγκη της προστασίας των θαλάσσιων οικοσυστημάτων να ειπώθηκε ο χαρακτηρισμός «νεκρά». Μια άλλη εικασία θα ήταν ότι αναφερόμενος σε εξοντωτικά αλιευόμενες μικρό-περιοχές οι οποίες τείνουν να γίνουν άγονες, να τις περιέγραψε με τον όρο αυτό. Παρεμπιπτόντως, οι περιοχές που μελετηθήκαν, αντιπροσωπεύουν περιορισμένα σε μέγεθος οικοσυστήματα, και δεν είναι σπάνιο στην οικολογία, μικρο-περιοχές να εξαντλούνται για διάφορους λόγους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι φτάνουμε σε τερματικές καταστάσεις. Τέλος, είναι συνηθισμένο και συχνά αποδεκτό να δραματοποιούνται αποτελέσματα ερευνών προκειμένου να τονιστεί η σοβαρότητα των περιβαλλοντικών ζητημάτων, μέσα στα πλαίσια όμως του περιβαλλοντικού ακτιβισμού και της αφύπνισης της κοινής γνώμης.
Αντίθετα όμως με την περίπτωση του ακτιβισμού, στη δημοσιογραφία δεν ταιριάζει η δραματοποίηση των γεγονότων, πόσο μάλλον η παραπληροφόρηση. Δυστυχώς, η δημοσιογραφία της «φτωχοποίησης», όπως διαμορφώνεται στα πλαίσια της κρίσης που διανύουμε, δραματοποιεί καταστάσεις και παραπληροφορεί όπως αποδεικνύεται. Το newsroom του συγκεκριμένου δημοσιογραφικού οργανισμού, μιας και δεν αναφέρεται πουθενά το όνομα του δημοσιογράφου, στηρίχθηκε σε μία ανακοίνωση από το National Geographic με εντελώς διαφορετικό νόημα, για να μας (παρά)πληροφορήσει με υπέρτιτλο ότι οι ελληνικές θάλασσες είναι οι φτωχότερες της Μεσογείου και επιπλέον να αναφέρει δύο φορές μέσα στο κείμενο της είδησης ότι οι ελληνικές θάλασσες είναι νεκρές ή σχεδόν νεκρές.
Αν κάποιος ενδιαφέρεται πραγματικά να μάθει την κατάσταση των ελληνικών θαλασσών και κατ’επέκταση των ιχθυοαποθεμάτων τους, ας ανατρέξει στις μελέτες του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών και στις δημοσιεύσεις σχετικών τμημάτων των ελληνικών πανεπιστημίων. Δεν είναι ούτε επιστημονικά, ούτε δημοσιογραφικά έγκυρο να χρησιμοποιείται μία και μόνο μελέτη, περιορισμένης χωρικής και χρονικής εμβέλειας, με εντελώς διαφορετικό μάλιστα ερευνητικό προσανατολισμό για να αξιολογηθεί ο πλούτος των ελληνικών θαλασσών. Ούτε είναι σώφρον να περιμένουμε το National Geographic για να μάθουμε την κατάσταση των ελληνικών θαλασσών.
Και εδώ προκύπτει ένα άλλο καίριο ζήτημα: ποιοι και με τι κίνητρα ή χρηματοδότηση παράγουν επιστημονική έρευνα που θα χρησιμοποιηθεί για την χάραξη αναπτυξιακών πολιτικών. Αλλά ας αφήσουμε αυτό το ζήτημα για επόμενες συζητήσεις. Εφόσον υπάρχουν στην Ελλάδα (για πόσο καιρό ακόμα όμως;) διεθνώς αναγνωρισμένοι φορείς που κάνουν αυτή τη δουλειά χρόνια τώρα, με αξιόπιστο και αποτελεσματικό τρόπο, μπορούμε ακόμα να έχουμε ιδία γνώση της κατάστασης των
ελληνικών θαλασσών.


Εν πάση περιπτώσει, τα επίσημα στοιχεία για την ελληνική αλιεία δείχνουν ότι οι «ψαριές» παραμένουν σταθερές τα τελευταία δέκα χρόνια, στο μισό περίπου ωστόσο, σε σχέση με το 1997. Ποιος όμως κλάδος της ελληνικής παραγωγής δεν παρουσίασε πτώση την τελευταία δεκαετία; Δεν φταίει η θάλασσα, ούτε η κακή μας τύχη αν μειώνονται τα ψάρια στο Αιγαίο. Υπάρχουν συγκεκριμένες αιτίες και η κυριότερη είναι η έλλειψη πολιτικής για την βιώσιμη ανάπτυξη της αλιείας και την προστασία των θαλασσών μας. Είναι επιτακτικό να ληφθούν και να εφαρμοστούν επιτέλους μέτρα ώστε να μην φτάσουμε στο εγγύς μέλλον στο πραγματικό θάνατο των ελληνικών θαλασσών, των οποίων το  μνημόσυνο βιάστηκαν κάποιοι να προαναγγείλουν από σήμερα.
Κλείνοντας με μία νότα αισιοδοξίας, που ήταν επίσης και ένα από τα κύρια συμπεράσματα της έρευνας για την οποία έγινε λόγος, είναι ότι τα θαλάσσια οικοσυστήματα υπό καθεστώς αυστηρής προστασίας ανακάμπτουν ταχύτατα και παρουσιάζουν σε σύντομο χρόνο 5 έως 10 φορές υψηλότερη παραγωγικότητα. Άρα, αντί να μοιράζουμε κόλλυβα για τις ελληνικές θάλασσες, και εν γένει όλες τις πτυχές της ελληνικής πρωτογενούς παραγωγής, ας φροντίσουμε να ενημερωθεί ο ελληνικός λαός για το πως μπορεί να τις προστατεύσει και να τις αξιοποιήσει βιώσιμα και προς όφελος του, όπως ακριβώς συνέβαινε για εκατοντάδες χρόνια μέχρι σήμερα. Τους τρόπους, τα μέσα και την εμπειρία για να επιτευχθεί αυτό τα γνωρίσουμε και τα έχουμε. Τις προϋποθέσεις όμως για να πετύχει ας τις αναλογιστεί ο καθένας μας χωρίς να αισθάνεται «φτωχοποιημένος» και κακόμοιρος.
Βαγγέλης Σταματέρης, Βιολόγος – Περιβαλλοντολόγος
Συμπληρωματικά και προς αντικειμενική πληροφόρηση:
1. Η δημοσίευση περί «φτωχότερων ελληνικών θαλασσών» όπου εμπεριέχεται link που οδηγεί σε διαφορετική επιστημονική εργασία 
http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1231184476
2. Τα δελτία τύπου του National Geographic απ’όπου πάρθηκαν αποσπασματικά οι δηλώσεις περί νεκρών θαλασσών
http://press.nationalgeographic.com/pressroom/index.jsp?pageID=pressReleases_detail&siteI
D=1&cid=1330634174154
http://newswatch.nationalgeographic.com/2012/03/02/overfishing-leaves-much-of-
mediterranean-a-dead-sea-study-finds/
3. Η επιστημονική εργασία για την οποία έγινε τόσος λόγος.
The Structure of Mediterranean Rocky Reef Ecosystems across Environmental and Human
Gradients, and Conservation Implications
http://www.plosone.org/article/info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pone.0032742
4. Τα επίσημα στοιχεία των τελευταίων χρονών για το μέγεθος της αλιευτικής παραγωγής στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες, από όπου προκύπτει ότι τη δεκαετία 2000-2009, τα ελληνικά αλιεύματα κυμαίνονται σταθερά γύρω στους 90 χιλιάδες τόνους ετησίως.
http://www.oecd-
ilibrary.org/docserver/download/fulltext/3011041ec077.pdf?expires=1330958508&id=id&accn
ame=freeContent&checksum=2CF4B25FF76EFAEC80A656BAFF97E446


http://toplintirio.wordpress.com/
ΠΡΕΖΑ TV
12-3-2012