ΑΦΕΝΤΙΚΑ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ ΤΟΥΣ

Του Μπάμπη Αγρολάμπου
http://www.efsyn.gr/?p=6554
Γίνεται εργασία χωρίς εργοδοσία; Το ερώτημα αυτό πριν από δύο-τρία χρόνια θα φαινόταν αφελές, συνεπώς πολύ δύσκολα θα μπορούσε να διατυπωθεί δημοσίως και αν διατυπωνόταν το πιθανότερο είναι πως δεν θα προκαλούσε διάλογο.
Ήταν εδραία η πεποίθηση ότι η εργασία είναι συνυφασμένη, αν όχι ταυτισμένη, με την εργοδοσία. Ο εργαζόμενος ήταν αδύνατον να υπάρξει δίχως εργοδότη και όσοι υπήρξαν υπάγονταν στην κατηγορία των αυτο-απασχολούμενων, στην οποία χωρούν όλοι αλλά ο καθένας χωριστά.
Η βαθιά κρίση της Ευρώπης έχει πυροδοτήσει στις χώρες της Ευρωζώνης και ιδίως του Νότου την έναρξη μίας νέας αναζήτησης για την οργάνωση της εργασίας ή και την ανακάλυψη της εργασίας στην Ελλάδα και την Ισπανία, όπως επίσης στην Πορτογαλία και την Ιταλία.


Στην αναζήτηση αυτή σημείο αναφοράς γίνονται και πάλι οι συνεταιρισμοί ή συλλογικές πρωτοβουλίες, συντροφιές, αν θέλουμε να ανατρέξουμε στις πρώτες προσπάθειες για τη δημιουργία παραγωγικών επιχειρήσεων με συνεργατική οργάνωση.

Τα ιστορικά παραδείγματα είναι αναρίθμητα. Το πρώτο από την Ελλάδα είναι οι κοινές συντροφιές (κομπανίες, εταιρείες) στα Αμπελάκια από το 1770, στην Αγγλία οι Rochdale Pioneers από το 1844, ο πρώτος διεθνώς αναγνωρισμένος συνεταιρισμός με ένα δίκτυο 1.000 σημείων αναφοράς για τους εργάτες και τις οικογένειές τους και στη συνέχεια το μοντέλο πήγε σε όλες τις χώρες της Ευρώπης και την Αμερική.

Στην πορεία οι κοινές επιχειρήσεις με τη μία ή άλλη μορφή ατόνησαν, πέρασαν σε φάση παρακμής ή εξελίχθηκαν σε εταιρείες με μετοχική σύνθεση ή και εξαγοράστηκαν. Λίγο πολύ είχαν την τύχη των αγροτικών συνεταιρισμών στην Ελλάδα, που έφυγαν από τις βασικές αρχές συνεταιριστικής οργάνωσης και πέρασαν στην εποπτεία του κράτους, έγιναν μηχανισμοί γραφειοκρατίας και κατέληξαν αντιπαραγωγικοί και ανυπόληπτοι.

Υπάρχουν ευτυχώς πολλές εξαιρέσεις στον ευρωπαϊκό περίγυρο. Στη Γερμανία το χαρακτηριστικό παράδειγμα επιτυχημένης συνεταιριστικής οργάνωσης είναι των τοπικών συνεταιριστικών τραπεζών, που ανέρχονται σήμερα σε 1.000 με 13.000 υποκαταστήματα και 16 εκατομμύρια μέλη.

Άλλες 430 τράπεζες είναι δημοτικές με 15.600 υποκαταστήματα και έχουν βασικό σκοπό να χρηματοδοτούν τη μικρή επιχειρηματικότητα σε τοπικό επίπεδο, συμβάλλοντας καθοριστικά στο περιβόητο μοντέλο Mittelstand για τη μικρομεσαία ανάπτυξη.

Στην Ιταλία είναι παγκοσμίως γνωστός ο συναιτερισμός της Emilia Romagna, όπου συμμετέχουν αγρότες, κτηνοτρόφοι αλλά και μικρές επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών. Ο συνεταιρισμός κεραμοποιών στην Μπολόνια είναι η μεγαλύτερη επιχείρηση κεραμικών στην Ευρώπη, ο συνεταιρισμός υφαντουργών του Κάπρι είναι από τους μεγαλύτερους παραγωγούς υφασμάτων και απασχολεί περίπου 60.000 άτομα, ενώ η Πάρμα θεωρείται πρότυπο οργάνωσης γαλακτοπαραγωγών.

Στην Ισπανία η μεγαλύτερη οργάνωση συνεργατικής οικονομίας είναι το δίκτυο Mondragon στη Χώρα των Βάσκων και δραστηριοποιείται σχεδόν σε όλο το φάσμα της παραγωγής, από τον πρωτογενή τομέα έως τις υπηρεσίες υγείας και πρόνοιας. Οι μικρές παραγωγικές μονάδες έχουν και δεύτερο επίπεδο οργάνωσης, σε συνεργασία με τα τοπικά συνδικάτα, ενώ το δίκτυο διαθέσει τράπεζα, νοσοκομείο και υπηρεσίες κοινωνικής φροντίδας.

Εμπνευστής και επικεφαλής είναι ένας ιερέας, ο J. Arizemendiarrieta. Γνωστότερη είναι πάντως η κωμόπολη Marinaleda, στον Νότο, χάρη στον δήμαρχό της J. Gordillo, ο οποίος συμπλήρωσε 30 χρόνια στη δημαρχία και είναι ο εμπνευστής της ισότιμης συμμετοχής των δημοτών σε όλες τις δραστηριότητες.

Υπάρχουν και πιο προχωρημένα εγχειρήματα, όπως των συνεταιρισμών παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, στη Δανία, (του Βορρά) όπου το ένα τέταρτο της συνολικής ισχύος παράγεται από 2.000 τοπικούς συνεταιρισμούς που επεκτείνονται και σε άλλους τομείς, με προτεραιότητα στις υπηρεσίες υγείας και κοινωνικής πρόνοιας.

Κοινό χαρακτηριστικό όλων αυτών των συνεργατικών επιχειρήσεων είναι η ισότιμη συμμετοχή των μελών τους, ο κοινωνικός χαρακτήρας που δίνουν στη δραστηριότητά τους, καθώς μέρος των εσόδων πάει κατευθείαν σε δράσεις αλληλεγγύης.

Στην Αγγλία, για παράδειγμα, μετά την πολιτική σοκ της Θάτσερ ιδρύθηκαν και λειτουργούν περίπου 200 συνεργατικά σχολεία από άνεργους εκπαιδευτικούς και κοινότητες που αντιμετώπισαν οξύ πρόβλημα εκπαίδευσης.

Άλλο ένα κοινό χαρακτηριστικό όλων αυτών των πρωτοβουλιών που έως πρότινος τοποθετούνταν κάτω από τον γενικό τίτλο εναλλακτικές, αλλά σήμερα, υπό την πίεση των περιστάσεων, τείνουν να θεωρηθούν αναγκαστικές, είναι ότι δεν διέθεταν ικανά κεφάλαια κατά τη δημιουργία τους και για να σταθούν απέναντι στις ομοειδείς ανώνυμες εταιρείες πέτυχαν να παρέχουν καλύτερη ποιότητα προϊόντων και υπηρεσιών.

Πάνω σε αυτούς τους άξονες κινούνται και οι συνεργατικές πρωτοβουλίες που αναδύονται αυτή την περίοδο στην Ελλάδα, από την προσπάθεια επαναλειτουργίας της ΒΙΟΜΕ (πρώην Φίλκεραμ που έχει κλείσει) έως τις προσπάθειες άνεργων νέων που στρέφονται σε νέα πρότυπα συλλογικών επιχειρήσεων από τον πρωτογενή τομέα μέχρι τις υπηρεσίες πληροφορικής.

«Μικρές Γαμάτες Επιχειρήσεις»

Όσο ενδιαφέρουσα φαίνεται μία τέτοια πρόκληση άλλο τόσο δύσκολη είναι στην καθημερινή της άσκηση. Δεν είναι λίγες οι πρωτοβουλίες που οδηγήθηκαν σε αποτυχία ή κατέληξαν στο αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που επιδίωκαν οι εμπνευστές τους.

Σε έναν πρόσφατο απολογισμό των συνεργατικών επιχειρήσεων που είχαν αναδυθεί στη Γερμανία στα μέσα της δεκαετίας του ΄70, ο δημοσιογράφος και συγγραφέας A. Neuman στο βιβλίο του με τίτλο Kleine Geile Firmen (Μικρές Γαμάτες Επιχειρήσεις) ανατρέχει στην εξέλιξή τους και στη σημερινή τους κατάσταση. Πολλές έχουν εξαγοραστεί από ομίλους Α.Ε. Άλλες εξελίχθηκαν σε Α.Ε. χωρίς να εξαγοραστούν και άλλες οδηγήθηκαν σε κλείσιμο.

Το πιο ενδιαφέρον συμπέρασμα της μελέτης είναι η αντανάκλαση που είχαν οι συνεργατικές πρωτοβουλίες στη λειτουργία των άλλων επιχειρήσεων, η επίδραση στη διαμόρφωση των εργασιακών σχέσεων από τη μία και από την άλλη: σε πολλές συνεργατικές πρωτοβουλίες διαπιστώθηκε η σταδιακή εναρμόνισή τους στη λογική των ΑΕ.

Το φαινόμενο της αμφίδρομης επιρροής θεωρήθηκε το πρώτο (και σημαντικότερο) βήμα της μετάβασης στον έξυπνο καπιταλισμό (με τη συμμετοχή των εργαζομένων στις διοικήσεις και την έννοια της εταιρικής-κοινωνικής ευθύνης ως προς το γενικό σύνολο).

Τίποτε δεν είναι απλό, ωστόσο, στις παρούσες συνθήκες αυτό το δύσκολο στοίχημα είναι μάλλον επιβεβλημένο.
………………………………………………………………………………………………………………………………………

Οι Ελληνες δημοσιογράφοι στρέφονται στις αυτοδιαχειριζόμενες επιχειρήσεις Τύπου

Small Cool (Cooperative) Businesses (Productive Initiatives)

Is labour possible without employers? This very question would sound naïve two or three years ago –thus, we could hardly pose it in public and, even if we could, the chances are that it wouldn’t lead to a debate. It was, in fact, a firm belief that labour was interwoven, if not identical/identified, with employers. An employee could not exist without an employer, while those who did exist were categorized as self-employed, a category which applies to all, but each one (of the all) is alone.

The deep crisis in Europe has set off a new pursuit for Eurozone countries, especially for those of the South; how labour can be organized, and, furthermore, re-discovered in Greece and Spain, as well as in Portugal and Italy. In this pursuit of the organization and discovery of labour we have a reference point coming from the past: the co-operatives, or collective initiatives, in other words companies -with the initial meaning of the term, according to which we refer to the primal efforts of founding productive companies with cooperative organization.

The historical examples are numerous. In Greece, the first one comes from Ampelakia and the “common companies or societies” in 1770, while in England we have the Rochdale Society of Equitable Pioneers (1844), who consist the first internationally recognized co-operative with a network of 1,000 reference points for workers and their families.

The Rochdale Pioneers became a prototype for societies in Europe and North America. Eventually, all those common companies fell into misuse; they actually fell into decline and later were either turned into companies with shareholding structure or bought out.

They ended up counter-productive and disreputable, the same way, more or less, it happened with farmers’ co-operatives in Greece, as they abandoned their fundamental principles of cooperative organization and started to get controlled by the state only to become machine bureaucracy.

We have fortunately a decent number of exceptions in the European land. In Germany, the local cooperative banks are a typical example of successful cooperative organization. The branches of those banks range from 1,000 to 13,000 while they count 16 million members.

There are also 430 municipal banks with 15,600 branches, aiming at financing local small-sized businesses, contributing significantly to the well-known Mittelstand model, which aims at small and medium-sized entrepreneurship.

In Italy, there exists the commonly known cooperative organization of Emilia Romagna with the participation of farmers, stock-farmers, and also of small-sized service provider companies. The co-operative of the tile-makers in Bologna is the largest enterprise of tiles in Europe, while the co-operative of the weavers in Capri, with 60,000 employees, is one of the main producers of textiles in Europe/worldwide. Parma is considered a prototype of organization in dairy producers.

In Spain we have the Montragon network, a widely known organization of cooperative economy. They are active in all sectors of economy, from the primary one to healthcare and welfare services. Small production units have a second level of organization as well, in collaboration with local trade unions, while the network includes bank, hospital and social care services.

The instigator and person in charge is a priest, J. Arizemendiarrieta. The most famous example, though, is Marinaleda, a town in the South, where citizens participate equally in all activities, thanks to J. Gordillo, who has been inspiring them for the last 30 years as the mayor of the town.

There are also other, more progressive attempts to witness, such as the co-operatives of energy production from renewable resources in Danemark, where the 25% is produced by 2,000 local co-operatives that are active in other sectors as well, with priority to healthcare services and social welfare.

What all these cooperative companies have in common is the equal participation of their members, as well as the social orientation of their operation, since a percentage of their revenues is given to solidarity actions.

In England, for example, after Thatcher’s shock policy, about 200 cooperative schools were founded and have been being operated by unemployed teachers and communities that have suffered from severe deprivation of education.

Another common feature shared by these initiatives, which up to recently were categorized generally as alternative, but today, under the pressure of the circumstances, tend to be considered as necessary, is that they did not have a large initial capital and, in order to be able to compete with the equivalent joint-stock companies, they offered better quality in goods and services.

This is the framework in which cooperative initiatives emerge these days in Greece: from the attempt of bringing again BIOM-METAL (ex Filkeram, which is closed down) into operation to the attempts of unemployed youth who turn to new models of collective companies in all sectors, from the primary one to IT services.

Although such a challenge seems really interesting, it is indeed hard to sustain it. Not few initiatives did fail or end up to the other side, opposite to what their instigators had wished. The journalist and author A. Neumann has recently reported on the cooperative companies emerged in Germany during the 70s in his book Kleine Geile Firmen (Small Fucking Cool Businesses).

He goes back to their evolvement and analyses their present status. A lot of them have been bought up by S.A. companies. Others have turned into S.A. by themselves, while some have closed down.

The most interesting conclusion of the above study is how their operation was reflected in other businesses and how both models were affected in forming their working relations. In some of the cases of cooperative initiatives we have their gradual harmonization with the S.A. model of production.

Mutual influence was the first –and of utmost importance- step of transition to smart capitalism (with employees participating in management and with the introduction of “corporate social responsibility” having an impact on the public sphere)
Nothing seems simple and probably nothing is. However, the circumstances are so hard and demanding that we have to take up the hard challenge.

ΠΡΕΖΑ TV
9-12-2012