Της ΕΥΑΝΝΑΣ ΒΕΝΑΡΔΟΥ
Θάνατος παιδιών, βία, ορφάνια, εγκατάλειψη, φτώχεια, αρρώστια, πείνα, αλκοολισμός. Κάτι έχει αλλάξει τελευταία στη θεματολογία των ευρωπαϊκών παιδικών και εφηβικών ταινιών.Ή μήπως εμείς στην Ελλάδα δεν το έχουμε πάρει χαμπάρι, διότι πολύ απλά δεν γυρίζουμε ταινίες για παιδιά και για νέους; Ούτε και βλέπουμε, εδώ που τα λέμε -με την εξαίρεση των συνήθων χολιγουντιανών υπόπτων.
Ευτυχώς, υπάρχουν και κάποια καλά νέα (αν και εφόσον προχωρήσουν...): πριν από λίγες μέρες τέθηκε σε ισχύ ο νέος Κανονισμός Χρηματοδοτικών Προγραμμάτων του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου που θέσπισε ένα ειδικό χρηματοδοτικό πρόγραμμα για τον ελληνικό παιδικό και νεανικό κινηματογράφο «προκειμένου το ΕΚΚ να στηρίξει τον κινηματογράφο που απευθύνεται σε ένα νέο κοινό, να προτρέψει τη νέα γενιά να ασχοληθεί με αυτήν την τέχνη και να τη συνδέσει με την εκπαίδευση».
Μέχρι να πέσει βέβαια και το ανάλογο χρήμα, κρατάμε και μικρό καλάθι. Εν τω μεταξύ, Ευρώπη και Αμερική έχουν προ πολλού αντιληφθεί πως ο παιδικός και νεανικός κινηματογράφος είναι μια άκρως προσοδοφόρα ιστορία, αλλά (μπορεί να είναι) και ένα εξαίρετο παιδαγωγικό εργαλείο. Ποιες είναι, όμως, οι νέες τάσεις στο χώρο;
Ακόμα και τα μεγάλα αμερικανικά στούντιο, ωστόσο, τελευταία έχουν στραφεί σε πιο σκοτεινά θέματα: μεταφυσική, θάνατος, δράκουλες, ζόμπι. Χαρακτηριστικά παραδείγματα, τα πρόσφατα «ParaNorman» και «Frankenweenie» όπου οι μικροί ήρωες συνομιλούν με νεκρούς. Η Pixar ήδη ετοιμάζει το «Dia de los Muertos» με θέμα τη μεξικανική Ημέρα των Νεκρών, ενώ τα βαμπίρ, σέξι και αστεία, έχουν γίνει ανάρπαστα στην πιτσιρικαρία. Ο φόβος, «γαρνιρισμένος» με εντυπωσιακές δόσεις φαντασίας και εφέ, πουλά στο Χόλιγουντ.
Και να σκεφτεί κανείς πως πολλοί γονείς, στο πλαίσιο μιας κακώς εννοούμενης πολιτικής ορθότητας, αλλοιώνουν ακόμα και κλασικά παραμύθια για να μην «τραυματίσουν ψυχικά» τα παιδιά. Πόσοι από μας δεν έχουμε πιάσει τον εαυτό μας να διασώζει τη γιαγιά της Κοκκινοσκουφίτσας από τις αγριότητες του λύκου;
Κι όμως, όσοι βρεθήκαμε πριν από λίγο καιρό στο 15ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους του σκηνοθέτη παιδικών ταινιών και διανομέα (Νεανικό Πλάνο) Δημήτρη Σπύρου, δεν βυθιστήκαμε ακριβώς σε μια ροζ αχλύ από παραμυθένια κινηματογραφικά συννεφάκια... Υπήρξαν στιγμές που σχεδόν σοκαριστήκαμε, ρίχνοντας ανήσυχα βλέμματα στον 8χρονο γιο μας, καθώς παρακολουθούσαμε κάποιες ταινίες-γροθιά στο στομάχι, όπως ο αριστουργηματικός «Θετός γιος» του Μάρκους Ιμποντεν: η ελβετική αυτή ταινία, που έφτασε μέχρι την Μπερλινάλε και υπήρξε η πιο εμπορική ταινία της τελευταίας πενταετίας στην Ελβετία, ξεκινά με ένα ξύλινο φέρετρο που περιέχει ένα νεκρό παιδί...
Η ιστορία βασίζεται σε αληθινά περιστατικά και μας μεταφέρει σε μια παλιότερη εποχή, που τα ορφανά, με τις ευλογίες του κράτους και της Εκκλησίας (που έκαναν τα στραβά μάτια), δίδονταν προς υιοθεσία σε οικογένειες που τα εκμεταλλεύονταν με τον πιο στυγνό τρόπο ως εργατικά χέρια. Κι έπαιρναν και το σχετικό κρατικό επίδομα...
«The Island of the dolls»
Καθώς ξετυλίγεται η ιστορία, μια σειρά από φρικιαστικές λεπτομέρειες σε κάνουν να αναρωτιέσαι αν κάνεις καλά που φέρνεις τον 8χρονο γιο σου εδώ πέρα: το αγόρι διασώζει ένα λαγό, τον οποίο κάποια στιγμή του προσφέρουν σαδιστικά ως γεύμα. Και η μοναδική του φίλη, ένα άλλο κοριτσάκι που υιοθετείται από τους ίδιους αγρότες, πέφτει θύμα βιασμού μέσα στην οικογένεια, μένει έγκυος και στο τέλος πεθαίνει κι αυτή... Η δασκάλα του χωριού παρά τις καλές προθέσεις της παραμένει ανήμπορη να επέμβει δραστικά. Το τέλος είναι λυτρωτικό, αλλά ο γονιός, καλομαθημένος σε μασημένη κινηματογραφική τροφή, αισθάνεται σύγχυση με τόσο ισχυρές δόσεις πραγματικότητας. Κι αναρωτιέται αν υπάρχουν όρια και ποια είναι αυτά...
Η συζήτησή μας με το σκηνοθέτη του «Ψύλλου» και συγγραφέα παιδικών βιβλίων, Δημήτρη Σπύρου, υπήρξε αποκαλυπτική ως προς τις σύγχρονες τάσεις στον ευρωπαϊκό και κυρίως το σκανδιναβικό κινηματογράφο, που έχει τεράστια παράδοση στο είδος.
«Ασφαλώς και δεν είναι όλες οι ταινίες με πρωταγωνιστές παιδιά κατάλληλες για παιδιά», διευκρινίζει. «Οπως επίσης υπάρχουν ταινίες που ενδείκνυνται για εφήβους αλλά είναι ακατάλληλες για παιδιά κάτω των 12».
Κι αν αυτός ο διαχωρισμός δεν είναι πάντα ξεκάθαρος στο σημαντικό αυτό φεστιβάλ που πραγματοποιείται κάθε χρόνο στον Πύργο, του το συγχωρείς...
«Ο παιδικός κινηματογράφος σήμερα δεν αφήνει κανένα θέμα εκτός», τονίζει ο Δ. Σπύρου. «Αυτό που ενδιαφέρει είναι ο χειρισμός. Κι αυτό, βέβαια, είναι θέμα σκηνοθετικής αντίληψης. Ταινία που αθωώνει τη βίαιη συμπεριφορά απαγορεύεται διά ροπάλου. Ομως το να υποσκάπτεις τη βία, έστω και δείχνοντάς την, είναι επιτρεπτό».
«Wild facebook images»
Παλιά στην Ελλάδα οτιδήποτε δεν ήταν διδακτικό και ελληνορθόδοξο θεωρούνταν μη παιδαγωγικό. «Δεν υπήρχε καν ως αντίληψη η έννοια "ταινία για παιδιά ή νέους". Υπήρχαν απλώς "ταινίες παιδαγωγικού ή επιμορφωτικού περιεχομένου", όπως αυτές του Τζέιμς Πάρις (!)».
Και σήμερα; «Σήμερα υπάρχει η Διεύθυνση ΣΕΠΕΔ (Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων) του υπουργείου Παιδείας. Σε αυτήν υπάγεται το Τμήμα Αισθητικής Αγωγής που δίνει την έγκριση για σχολικές, ομαδικές επισκέψεις σε κάποιες ελληνικές ή ξένες ταινίες. Σε ανεπτυγμένες χώρες, όπως στη Σκανδιναβία, όπου είναι θεσμοθετημένος ο παιδικός κινηματογράφος, τα κριτήρια αποτελούν θέμα μιας διεπιστημονικής επιτροπής που αποτελείται από κινηματογραφιστές, εκπαιδευτικούς, κοινωνιολόγους και παιδοψυχολόγους. Εδώ η επιτροπή απαρτίζεται από εκπαιδευτικούς και μόνο, τα κριτήρια των οποίων είναι κυρίως προσωπικά, μέσα από μια γενικότερη παιδαγωγική αντίληψη.
Το αποτέλεσμα είναι πως εκπληκτικές ταινίες από τη Σκανδιναβία, με «καριέρα» σε σχολεία και σε βραβεία, στο παρελθόν έχουν απορριφθεί εδώ. Ετσι, προκλητικά φιλμ που θα πυροδοτούσαν ενδιαφέρουσες -και από παιδαγωγικής πλευράς- συζητήσεις προβάλλονται στην χώρα μας μόνο στο Φεστιβάλ Ολυμπίας (!).
Και να σκεφτεί κανείς πως υπήρξε ταινία με θέμα τον αυνανισμό που προβλήθηκε με τεράστια επιτυχία στα σχολεία της Σκανδιναβίας. Υστερα, γινόταν συζήτηση στην τάξη με εκπαιδευτικούς και ειδικούς. «Αυτό είναι επιστημονική φαντασία για την Ελλάδα. Θα ξεσηκωνόταν το σύμπαν!».
Κι άλλες χώρες, όμως, αγγίζουν θέματα ταμπού: στην αμερικανική ταινία «Ηλεκτρικά παιδιά», μια 15χρονη Μορμόνα υποστηρίζει πως συνέλαβε... άμωμα παιδί απλώς και μόνο ακούγοντας μια απαγορευμένη κασέτα με μουσική ροκ. Στο σκληρό «Αντίο» από την Κορέα, δύο αδερφάκια εγκαταλείπονται στη μοίρα τους. Χωρίς χάπι εντ... Στο ιταλικό «L' estate che non viene», που φέτος προβλήθηκε και στη Δράμα αφού πρώτα συζητήθηκε στις Κάνες, μια παρέα εφήβων απάγει και (υπονοείται πως) κακοποιεί την τραυματισμένη καθηγήτριά τους.
Στο βραβευμένο «Kauwboy: Το αγόρι με την καλιακούδα» από την Ολλανδία, ένα πουλί βοηθά τον μικρό ήρωα να αποδεχτεί το θάνατο της μητέρας του αλλά και να έρθει σε επαφή με τον βίαιο πατέρα του.
«Και στην Ελλάδα συμβαίνουν σημεία και τέρατα στην οικογένεια, αλλά δεν τα ακουμπάμε», λέει ο Δ. Σπύρου. «Εξω γίνονται ακόμα και ταινίες για την αιμομειξία. Τα παιδιά δεν μπορούν να κλείνονται σε γυάλα. Ναι, μια ταινία μπορεί να τα λυπήσει, αλλά ταυτόχρονα τα οπλίζει με μια πνευματική ωριμότητα και με την ψυχική δύναμη που χρειάζονται ώστε να χειριστούν κάτι που ίσως τους συμβεί στη ζωή. Συχνά κάποια ζητήματα τα παιδεύουν τόσο ώστε γίνονται καρκίνωμα μέσα τους, χωρίς να το συζητούν. Γιατί άραγε αυτό το 13χρονο κορίτσι πριν από λίγο καιρό έκανε απόπειρα αυτοκτονίας στην Εύβοια; Οταν θίγεις το πρόβλημα, είναι πιο εύκολο να βρεις και τις απαντήσεις. Δεν είναι τυχαίο πως στη Σκανδιναβία οι παιδοψυχολόγοι έχουν ενεργό ρόλο στην κινηματογραφική διαδικασία -ακόμα και στα γυρίσματα όπου παρακολουθούν διακριτικά τα παιδιά-ηθοποιούς».
Στην Ελλάδα δεν υπάρχει καμιά νομοθεσία ούτε παιδεία για το νεανικό κινηματογράφο. Και να σκεφτεί κανείς ότι οι τακτικές προβολές, κυρίως σε σχολεία, των ελάχιστων ελληνικών ταινιών για παιδιά («Ψύλλος», «Τα Δελφινάκια του Αμβρακικού», «Το δέντρο που πληγώναμε» είναι οι γνωστότερες) αποφέρουν ακόμα κέρδη στους δημιουργούς τους, δημιουργώντας συγκίνηση στους μικρούς θεατές...
enet.gr
ΠΡΕΖΑ TV
13-2-2013
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου