Στον Χ. Ι. ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΟΥ
Ο διακεκριμένος Γερμανός καθηγητής μιλάει για «Τα Καινούργια Ρούχα των Τραπεζιτών», τις υποχρεώσεις των πιστωτών των τραπεζών, που ήρθαν στο προσκήνιο λόγω Κύπρου, αλλά και αυτές καθαυτές τις εξελίξεις στο τραπεζικό σύστημα της Μεγαλονήσου η οποία αναδεικνύεται σε γεωστρατηγικό σταυροδρόμι
Η παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση του 2008 αποκάλυψε πόσο εύθραυστο είναι το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα και πόσο εύκολα ο συστημικός κίνδυνος μπορεί να οδηγήσει σε μια τεράστια οικονομική ύφεση. Ωστόσο ελάχιστα πράγματα έχουν γίνει για τη μεταρρύθμιση του τραπεζικού συστήματος, με τις τράπεζες να συνεχίζουν να εξαρτώνται από δημόσιο χρήμα για την επιβίωσή τους και παράλληλα να μην εγκαταλείπουν μερικές από τις δόλιες πρακτικές που εφάρμοζαν τα χρόνια πριν από τη σχεδόν ολική κατάρρευση του χρηματοοικονομικού και τραπεζικού συστήματος το 2008. Οι εξελίξεις με τις κυπριακές τράπεζες απλώς επιβεβαιώνουν του λόγου το αληθές.
Η πραγματικότητα είναι ότι δεν υπάρχει καμία απολύτως δικαιολογία για την κατάρρευση των τραπεζών της Κύπρου, που αποτελούσαν πλυντήριο μαύρου χρήματος εδώ και δεκαετίες, πέντε χρόνια μετά την παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση. Στη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία, η ευθύνη είναι τόσο δική τους και της κυπριακής κυβέρνησης, όσο και της άθλιας της Ε.Ε., που τις άφησε πλήρως εκτεθειμένες με το κούρεμα του χρέους των ελληνικών τραπεζών.
Σε ένα βιβλίο που μόλις κυκλοφόρησε από τον εκδοτικό οίκο του Πανεπιστημίου του Πρίνστον, με τον τίτλο «The Bankers' New Clothes» («Τα Καινούργια Ρούχα των Τραπεζιτών»), που συνέγραψαν δύο διακεκριμένοι οικονομολόγοι, η Anat Admati, καθηγήτρια Χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ των ΗΠΑ, και ο Martin Hellwig, πρόεδρος της Συμβουλευτικής Επιστημονικής Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Συστημικού Κινδύνου, διευθυντής του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ στη Γερμανία για την Ερευνα στα Συλλογικά Αγαθά και καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Βόνης, η κατάσταση του σύγχρονου τραπεζικού και χρηματοοικονομικού συστήματος απογυμνώνεται με απλή γλώσσα και προτείνονται μέτρα αντιμετώπισης που θα απασχολήσουν έντονα τους νομοθέτες και τους τραπεζικούς ρυθμιστές το επόμενο διάστημα. Το βιβλίο έχει ήδη αποσπάσει διθυραμβικές κριτικές από την αφρόκρεμα του διεθνούς χρηματοοικονομικού συστήματος και της ακαδημαϊκής κοινότητας. Η «Κ.Ε.» είχε την ευκαιρία να αποσπάσει μια αποκλειστική συνέντευξη από τον Martin Hellwig, με την παρατήρηση ότι οι απόψεις που εκφράζει στη συνέντευξη που ακολουθεί δεν εκπροσωπούν υποχρεωτικά τις απόψεις των οργανισμών που υπηρετεί.
Η «ευθύνη» και η ύφεση
* Θα ήθελα να ξεκινήσω με μια βασική ερώτηση, η οποία συνεχίζει να απασχολεί έντονα τους οικονομολόγους και τους ειδικούς από το ξέσπασμα της παγκόσμιας χρηματοοικονομικής κρίσης του 2007-'08. Πόση ευθύνη αναλογεί για τη μεγαλύτερη κρίση από την εποχή της Μεγάλης Υφεσης της δεκαετίας του 1930 στις τράπεζες και στο χρηματοοικονομικό τομέα;
- Αρχικά, οφείλω να σας ομολογήσω ότι δεν μου αρέσει η λέξη «ευθύνη», διότι αναφέρεται σε επιμέρους φορείς λήψης αποφάσεων και καθιστά δύσκολη τη διαδικασία του εντοπισμού λαθών, όταν οι ίδιοι οι φορείς λήψης αποφάσεων δεν κατανοούν πλήρως τις συνέπειες των πράξεών τους. Τούτου λεχθέντος, η έκταση της κρίσης οφείλεται σε λανθασμένες επιλογές και στην ευθραυστότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος, το οποίο προκάλεσε τεράστια μόλυνση. Εσφαλμένες επιλογές: υπερβολικός δανεισμός για επενδύσεις σε ακίνητα στις ΗΠΑ και σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, υπερβολικός δανεισμός σε διάφορα κράτη-μέλη της ζώνης του ευρώ, υπερβολική μόχλευση σε ένα μεγάλο μέρος του χρηματοπιστωτικού συστήματος, υπερβολική διασύνδεση που επέτρεπε τη δυνατότητα για φαινόμενο ντόμινο. Η ευθύνη γι' αυτές τις εξελίξεις ανήκει εν μέρει στις κυβερνητικές αρχές, εν μέρει στη χρηματοοικονομική βιομηχανία, η οποία άσκησε ισχυρές πιέσεις προκειμένου να διαμορφωθεί ένα σύστημα χαλαρών ρυθμίσεων, εν μέρει στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, που προσέφεραν στήριξη στη χρηματοοικονομική βιομηχανία όταν ένιωσαν ότι οι εποπτικές αρχές παρεμπόδιζαν το έργο των «εθνικών τους πρωταθλητών» - δηλαδή των εγχώριων τραπεζών τους.
* Η αρχική αντίδραση στην παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση από την πλευρά των επικεφαλής αξιωματούχων της Ε.Ε. ήταν ότι πρόκειται καθαρά για μια αμερικανική κρίση, η οποία αποδείχθηκε βέβαια πως είναι ανοησία, καθώς πολλές ευρωπαϊκές τράπεζες ήταν επίσης μέχρι το λαιμό χωμένες με τοξικά στοιχεία ενεργητικού. Πώς ήταν δυνατόν να είναι τόσο ανενημέρωτοι οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι σχετικά με τις επιχειρηματικές δραστηριότητες των ευρωπαϊκών τραπεζών;
- Το πρόβλημα δεν αφορούσε μόνο τοξικά στοιχεία ενεργητικού. Στην Ιρλανδία και την Ισπανία είχαμε επίσης μια εμπειρία άνθησης και κατάρρευσης στην αγορά ακινήτων, αλλά με συμβατικό δανεισμό, χωρίς τιτλοποιήσεις. Οι εκθέσεις στο κρατικό χρέος ήταν επίσης συμβατικής φύσεως. Οσο για τους «αξιωματούχους της Ε.Ε.» που αναφέρεστε, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν είχε καμία ευθύνη για όλα αυτά. Την ευθύνη την είχαν οι εθνικές εποπτικές αρχές. Ωστόσο το όλο περιβάλλον δεν ενθάρρυνε τις δυναμικές παρεμβάσεις για εποπτεία στον τρόπο με τον οποίο λειτουργούσαν οι τράπεζες και οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί. Μπορούμε επίσης να πούμε ότι, σε κάποιο βαθμό, ελάχιστοι κατανοούσαν τι ακριβώς λάμβανε χώρα. Παραδοσιακά, η εποπτεία επικεντρώνεται στην κάθε τράπεζα ξεχωριστά και δίνεται λίγη προσοχή σε αυτό που αποκαλούμε συστημικό κίνδυνο.
* Είχε ευθύνη ο δημόσιος τομέας για τη διάσωση χρεοκοπημένων τραπεζών και χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, όπως έγινε, μεταξύ άλλων, στις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιρλανδία, την Ισπανία, την Πορτογαλία, την Ελλάδα και την Κύπρο;
- Εξαρτάται από το τι εννοείτε με τη λέξη «ευθύνη». Ως θέμα αρχής, σε μια οικονομία της αγοράς κάθε εταιρεία είναι υπεύθυνη για τη δική της επιβίωση και κάθε άτομο έχει την ευθύνη για τους κινδύνους που προκύπτουν από την επιλογή του σχετικά με το πού θα επενδύσει τα χρήματά του: με την άλφα ή τη βήτα τράπεζα. Ωστόσο η αρχή αυτή έχει από καιρό αποδυναμωθεί με την υιοθέτηση της ασφάλειας των καταθέσεων. Η ασφάλεια των καταθέσεων είναι χρήσιμη γιατί βοηθά στην αποφυγή τραπεζικών επιδρομών και επειδή παρέχει προστασία σε ανθρώπους που χρειάζονται τραπεζικούς λογαριασμούς για τις καθημερινές τους υποθέσεις, αλλά που δεν είναι σε θέση να εκτιμήσουν, πόσο μάλλον να ελέγξουν, τους κινδύνους που αναλαμβάνουν οι τράπεζες. Οι διασώσεις όμως έκαναν ένα τεράστιο βήμα ακόμα πιο πέρα και επεκτάθηκαν στους ανασφάλιστους, καθώς και στους ασφαλισμένους καταθέτες των τραπεζών. Δεν υπήρχε καμία νομική υποχρέωση για τέτοιες διασώσεις, αλλά το φθινόπωρο του 2008 προέκυψε το ενδεχόμενο ότι χωρίς τις διασώσεις θα μπορούσε να καταρρεύσει ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα, προκαλώντας ακόμη μεγαλύτερη οικονομική καταστροφή. Μερικές από τις λειτουργίες του τραπεζικού συστήματος αποτελούν μέρος της υποδομής της οικονομίας. Αν διαλυθεί το τραπεζικό σύστημα, μπορεί να διαλυθεί όλο το οικονομικό σύστημα. Στην περίπτωση της Ελλάδας, για παράδειγμα, ήταν απολύτως αναγκαία η στήριξη των τραπεζών από το «κούρεμα» των ιδιωτών κατόχων ελληνικών κρατικών ομολόγων. Φανταστείτε τι θα σήμαινε για τη ζωή πολλών ανθρώπων αν δεν μπορούσαν να πραγματοποιήσουν ή να λάβουν πληρωμές για ένα μήνα ή δύο μήνες, ή και ακόμη παραπάνω.
Το λόμπι των τραπεζών
* Σε πρόσφατα δημοσιευμένο βιβλίο σας, που έγινε δεκτό με μεγάλους επαίνους, αναφέρεστε στα «καινούργια ρούχα των τραπεζιτών». Ποιος είναι ο υπαινιγμός πίσω από αυτό τον όρο;
- Στο βιβλίο που δημοσιεύσαμε με τη συνάδελφό μου Anat Admati υποστηρίζουμε ότι οι τράπεζες θα πρέπει να έχουν πολύ μικρότερη μόχλευση, δηλαδή θα πρέπει να χρηματοδοτούνται με πολύ λιγότερα δανεικά χρήματα. Κάποιος δανεισμός είναι φυσικά απαραίτητος. Για παράδειγμα, η κατάθεση στο λογαριασμό που χρησιμοποιείτε για πληρωμές είναι ένα είδος δανείου που έχετε κάνει προς την τράπεζα. Ωστόσο οι μεγάλες τράπεζες χρησιμοποιούν πολλά άλλα είδη δανεισμού και διαθέτουν μικρά ίδια κεφάλαια. Ακόμη και στο διεθνές κανονιστικό πλαίσιο, που είναι γνωστό ως «Βασιλεία ΙΙΙ», η λεγόμενη ριζική μεταρρύθμιση των τραπεζικών κανονισμών μετά την κρίση, τα ίδια κεφάλαια των τραπεζών δεν χρειάζεται να ξεπερνούν το 3% του ενεργητικού τους, πράγμα που σημαίνει ότι ο δανεισμός μπορεί να αναλογεί στο 97% της χρηματοδότησής τους, που είναι ακριβώς τα επίπεδα δανεισμού που είχε η Lehman Brothers. Και ξέρουμε τι συνέβη στη Lehman Brothers!
Η μεταρρύθμιση του τραπεζικού συστήματος παρεμποδίζεται από το λόμπι των τραπεζών. Τυπικά επιχειρήματα: ένα δολάριο σε ίδια κεφάλαια αναλογεί σε ένα δολάριο που αποσύρεται από την οικονομία, τα ίδια κεφάλαια κοστίζουν ακριβά, οι απαιτήσεις ιδίων κεφαλαίων εμποδίζουν το δανεισμό και την ανάπτυξη. Τα περισσότερα από αυτά τα επιχειρήματα είναι ψευδή, καθώς συγχέουν τα ίδια κεφάλαια, μια μορφή χρηματοδότησης, με τα μετρητά, μια μορφή επένδυσης, ή παραμελούν το γεγονός ότι το κόστος της χρηματοδότησης ιδίων κεφαλαίων εξαρτάται από τον κίνδυνο και ότι ο κίνδυνος είναι πολύ μικρότερος αν έχετε μεγαλύτερες ποσότητες ιδίων κεφαλαίων. Τα επιχειρήματα που προβάλλει το λόμπι των τραπεζών προκαλούν επίσης σύγχυση όσον αφορά το κόστος για τις τράπεζες και το κόστος για την οικονομία ή τους φορολογούμενους: οι τράπεζες, που προσδοκούν σε διασώσεις από τη χρηματοοικονομική κρίση, ανακαλύπτουν ότι ο δανεισμός είναι φθηνός, αλλά όχι οι φορολογούμενοι, που πρέπει να πληρώσουν το τίμημα για τα πακέτα διάσωσης.
Αναφερόμαστε στα «καινούργια ρούχα των τραπεζιτών» γιατί θέλουμε να σταματήσουν οι άνθρωποι να αισθάνονται αμηχανία γύρω από το μυστήριο του τραπεζικού συστήματος και να δουν ότι τα περισσότερα από τα επιχειρήματα των τραπεζιτών διαθέτουν τόση ουσία όσο τα καινούργια ρούχα του αυτοκράτορα στο παραμύθι του Χανς Κρίστιαν Αντερσεν.
Οι εξαγωρές τραπεζών
* Στις ΗΠΑ και αλλού, γίνονται προσπάθειες για τη διάσπαση των μεγάλων τραπεζών και των τεράστιων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Στη χρεοκοπημένη Ελλάδα, αντιθέτως, οι συγχωνεύσεις και οι εξαγορές τραπεζών προχωρούν με τους ρυθμούς της εποχής της δεκαετίας του 1980. Κατά την άποψή σας, πόσο εύρωστη είναι η πολιτική των τραπεζικών συγχωνεύσεων για μια χρεοκοπημένη οικονομία που εξαρτάται για την επιβίωσή της από προγράμματα διάσωσης;
- Η συγχώνευση των τραπεζών μπορεί να είναι ένας εύκολος τρόπος για τη διαχείριση της δυσπραγίας και της αφερεγγυότητας χωρίς τη συμμετοχή των φορολογουμένων. Η προκύπτουσα συγκέντρωση από τις συγχωνεύσεις των τραπεζών είναι ωστόσο ένα πρόβλημα, και αυτό θα πρέπει να προβληματίζει την Ελλάδα. Στις ΗΠΑ γίνεται όντως μια προσπάθεια διάσπασης των μεγαλύτερων τραπεζών, αλλά πολλές μεγάλες τράπεζες τώρα είναι ακόμη μεγαλύτερες από ό,τι πριν από την κρίση. Στο πλαίσιο αυτό, είναι σημαντικό να αναρωτηθούμε ποια δομή του κλάδου είναι βιώσιμη. Η τραπεζική βιομηχανία έχει βιώσει τεράστια ανάπτυξη από τις αρχές του 1980. Υποψιάζομαι ότι υπήρχε πράγματι σημαντική πλεονάζουσα ρευστότητα και ότι η εν λόγω πλεονάζουσα ρευστότητα ήταν ένας λόγος για τα τζογαδόρικα παιχνίδια των τραπεζών. Αν δεν μειωθεί αυτή δυνατότητα, οι τράπεζες θα συνεχίσουν τα παιχνίδια τζόγου και θα καταλήξουμε με μια άλλη κρίση στο εγγύς μέλλον.
Οι υποχρεώσεις των πιστωτών
* Θα ήθελα τα σχόλιά σας για τις εξελίξεις με τις τράπεζες στην Κύπρο και το κούρεμα που προτάθηκε για τις καταθέσεις σε κυπριακές τράπεζες.
- Ευχαρίστως. Θα απαντήσω στο πλαίσιο με μια σειρά προτάσεων, όπου δεν θα πρέπει όμως να αποσυνδεθεί η μία πρόταση από την άλλη, και με την υπογράμμιση ότι οι απόψεις αυτές είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ' ανάγκην κανέναν οργανισμό με τον οποίον συνδέομαι.
1. Χαιρετίζω το γεγονός ότι οι υποχρεώσεις των πιστωτών των τραπεζών έχουν επανέρθει στο προσκήνιο. Αν δεν επιβάλουμε τέτοιου είδους υποχρεώσεις, δεν θα έχουμε ποτέ ένα υγιές χρηματοπιστωτικό σύστημα στην Ευρώπη.
2. Θα προτιμούσα να συμβεί αυτό μέσω μιας εφαρμογής τακτικών διαδικασιών επίλυσης. Η εφεύρεση ενός νέου φόρου ad hoc δίνει την εντύπωση νομοθετικής σκοπιμότητας και συμβάλλει στη νομική αβεβαιότητα για το μέλλον.
3. Στο πνεύμα της προηγούμενης παρατήρησης, ανησυχώ για το γεγονός ότι για ανθρώπους με καταθέσεις έως 100 χιλιάδες ευρώ οι προσδοκίες τους ότι είναι ασφαλισμένοι, που έχουν κάθε νομικό δικαίωμα να υποστηρίξουν, δεν θα επαληθευθούν.
4. Σύμφωνα με την απάντηση που έδωσα πριν, υποψιάζομαι ότι το τραπεζικό σύστημα της Κύπρου, όπως και αρκετά άλλα στην Ευρώπη και αλλού, χρειάζεται μεγάλη συρρίκνωση. Αλλά δεν είναι καθόλου ξεκάθαρο για μένα ότι θα αντιμετωπιστεί αυτό το θέμα.
enet.gr
ΠΡΕΖΑ TV
24-3-2013
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου