PETER ΤΕΜΙΝ : «Η ΕΥΡΩΖΩΝΗ ΜΠΟΡΕΙ ΚΑΛΛΙΣΤΑ ΝΑ ΔΙΑΛΥΘΕΙ»

Στον Χ.Ι. ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΟΥ
Ηπαγκόσμια οικονομία έχει τα χάλια της και οι προοπτικές ανάκαμψης μόνο ρόδινες δεν προδιαγράφονται. Σε γενικές γραμμές, αυτό είναι κοινώς αποδεκτό από τους οικονομολόγους, αλλά συναίνεση μεταξύ των ειδημόνων για τα αίτια της θλιβερής εικόνας της παγκόσμιας οικονομίας δεν υπάρχει, που συνεπάγεται ότι δεν μπορεί να υπάρξει και διεθνής συντονισμός για την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη.


Οι ΗΠΑ ταλαντεύονται μεταξύ μιας επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής και μέτρων λιτότητας για τη μείωση του ελλείμματος και του χρέους, ενώ η Ευρωπαϊκή Ενωση, στην εποχή της μεγαλύτερης οικονομικής κρίσης που έχει αντιμετωπίσει από την υιοθέτηση του κοινού νομίσματος, ακολουθεί δογματικά τις ίδιες πολιτικές που ακολούθησε ο Χούβερ στις ΗΠΑ την περίοδο της Μεγάλης Υφεσης, εξασφαλίζοντας την εμβάθυνση της ύφεσης.

Με γνώμονα τα παραπάνω, δύο κορυφαίοι οικονομολόγοι, ο Peter Temin, ομότιμος καθηγητής Οικονομικών στην έδρα Gray του ΜΙΤ και ένας από τους σημαντικότερους οικονομολόγους και οικονομικούς ιστορικούς στη μεταπολεμική περίοδο, και ο David Vines, καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, συνεργάστηκαν για τη δημοσίευση ενός βιβλίου με στόχο την αποσαφήνιση των αιτιών της σημερινής κατάστασης. Για το σκοπό αυτό, ανατρέχουν πίσω στην Ιστορία και προβάλλουν το επιχείρημα ότι βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη καμπή στην εξέλιξη της παγκόσμιας οικονομίας, ανάλογη με εκείνη της Μεγάλης Υφεσης. Το βιβλίο τους, που μόλις κυκλοφόρησε από τον εκδοτικό οίκο του Πανεπιστημίου του Πρίνστον, φέρει τον τίτλο «The Leaderless Economy: Why the World Economic System Fell Apart and How to Fix It» (Η Ακέφαλη Οικονομία: Γιατί κατέρρευσε το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα και πώς μπορεί να διορθωθεί).

* Υποστηρίζετε ότι η τρέχουσα παγκόσμια οικονομία καταρρέει με παρόμοιο τρόπο όπως τη δεκαετία του 1930. Σημαίνει αυτό ότι η τρέχουσα κρίση σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής, όπως η περίπτωση της Μεγάλης Υφεσης;

- Στο βιβλίο επεξεργαζόμαστε την υπόθεση ότι σήμερα όλες οι οικονομίες είναι αλληλεξαρτώμενες σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι ήταν στο παρελθόν και πως η αλληλεπίδραση μεταξύ εγχώριων και εξωτερικών προβλημάτων είναι εκρηκτική. Οταν κάτι πάει στραβά είτε στο εσωτερικό μιας χώρας είτε στο διεθνές οικονομικό περιβάλλον, η χώρα θα κάνει εσωτερικές προσαρμογές, για να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες. Αυτές οι προσαρμογές θα αλλάξουν, στη συνέχεια, τις εξωτερικές σχέσεις αυτής της χώρας, αναγκάζοντας τις άλλες χώρες επίσης να προσαρμοστούν. Οι εσωτερικές και εξωτερικές πτυχές είναι συνδεδεμένες. Οταν δεν υπάρχει διεθνής ηγεσία, η παγκόσμια οικονομία συχνά καταρρέει. Αυτό συμβαίνει σήμερα. Εχουμε το τέλος του αμερικανικού αιώνα, όπως ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος αποτέλεσε το τέλος του βρετανικού αιώνα. Δεν είναι το ημερολόγιο που καθορίζει το τέλος των εποχών αλλά η ικανότητα και η συμπεριφορά του καταρρέοντος ηγεμόνα. Εναν αιώνα πριν η Βρετανία μετατράπηκε από πιστώτρια σε χρεώστρια χώρα, ως αποτέλεσμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Οι ΗΠΑ εξελίχθηκαν στη μεγαλύτερη χρεώστρια χώρα, ως αποτέλεσμα των πολέμων που διεξήγαγαν στο Ιράκ και το Αφγανιστάν. Είναι πολύ δύσκολο να ασκεί μια χώρα το ρόλο του ηγεμόνα όταν κουβαλάει τεράστιο φορτίο ξένου χρέους.

«Διαρροή της τόνωσης»

* Θα μπορούσε μια παγκόσμια οικονομία χωρίς ηγέτη, η οποία είναι επίσης τόσο ανοικτή και με μεγάλη χρηματοοικονομική αλληλεξάρτηση, όπως η σημερινή, να ανακάμψει μέσω της εφαρμογής κεϊνσιανών πολιτικών;

- Οι κεϊνσιανές πολιτικές θα μπορούσαν να βοηθήσουν, αλλά αυτό δεν είναι πολιτικά εφικτό αυτή τη στιγμή. Ο ανοικτός χαρακτήρας των σύγχρονων οικονομιών σημαίνει ότι λαμβάνει χώρα σε μεγάλο βαθμό αυτό που οι οικονομολόγοι αποκαλούν «διαρροή της τόνωσης» - δηλαδή, ότι τα οφέλη εξαπλώνονται και σε άλλες χώρες που δεν έχουν αναλάβει το κόστος της αρχικής επέκτασης της οικονομίας. (Σκεφτείτε τη Γαλλία στη δεκαετία του 1980.) Γι' αυτό και το βιβλίο μας κάνει έκκληση για διεθνή συνεργασία. Οι συντονισμένες πολιτικές μπορούν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της «διαρροής» (μέσω ενός διευρυμένου Διαγράμματος Κύκνου) και να κάνουν το πακέτο πολύ πιο αποτελεσματικό από αυτό των μεμονωμένων εθνικών ενεργειών.

* Η Ευρώπη αντιμετωπίζει σοβαρές ανισορροπίες, οι οποίες, κατά πάσα πιθανότητα, είναι η αιτία της κρίσης, πολύ περισσότερο από ό,τι η λεγόμενη κρίση χρέους. Πώς θα μπορούσε να αποκατασταθεί η ισορροπία στην Ευρώπη, όταν χώρες όπως η Γερμανία ακολουθούν επιθετικές μερκαντιλιστικές πολιτικές, οι οποίες αυξάνουν δραματικά τα πλεονάσματα στον πυρήνα της Ευρωζώνης και παράγουν τεράστια ελλείμματα στην περιφέρεια;

- Τόσο η Γερμανία όσο και η Κίνα φαίνονται να είναι προσκολλημένες στην εξαγωγική ανάπτυξη. Εχουν μεγάλη επιτυχία με αυτήν την πολιτική, αλλά δεν κατανοούν ότι έχουν γίνει τόσο μεγάλες στους αντίστοιχους τομείς τους, που σε λίγο καιρό θα ξεμείνουν από χώρες όπου θα μπορούν να εξάγουν τα προϊόντα τους. Οι νότιοι Ευρωπαίοι δεν έχουν πλέον την οικονομική δυνατότητα να διατηρήσουν τα προηγούμενα επίπεδα των γερμανικών εξαγωγών και οι ΗΠΑ έπαψαν να λειτουργούν ως αγοραστής της έσχατης προσφυγής. Αν και είναι δύσκολο να προβλέψουμε το μέλλον, φαίνεται ότι αυτοί οι εξαγωγείς θα έχουν να επιλέξουν σύντομα ανάμεσα σε μια μαλακή και σε μια σκληρή προσγείωση όσον αφορά τις στρατηγικές τους εξαγωγές.

Διαφωνίες οικονομολόγων

* Ποιες θα μπορούσαν να είναι οι επιπτώσεις για την Ευρωζώνη, καθώς και για την παγκόσμια ανάπτυξη, εάν η Ευρώπη επιμείνει στην τρέχουσα πορεία της λιτότητας;

- Η Ευρωζώνη μπορεί κάλλιστα να διαλυθεί και να δοθεί τέλος σε μισό αιώνα ευρωπαϊκής συνεργασίας. Ελπίζω να επικρατήσει τελικά η λογική και οι ευρωπαϊκές χώρες θα συνεχίσουν να συνεργάζονται πολιτικά και οικονομικά, είτε ανεπίσημα είτε στο πλαίσιο νέων συνθηκών, αλλά δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι θα το πράξουν αυτό. Οι σημερινοί χαράκτες πολιτικής, ιδίως στην Ευρώπη, φαίνεται να αγνοούν τα διδάγματα του παρελθόντος. Πώς γίνεται και η φωνή των οικονομολόγων δεν ακούγεται στους κύκλους της πολιτικής; Αυτό είναι το πιο δύσκολο ερώτημα. Οι μακροοικονομολόγοι είναι χωρισμένοι σε αυτό που ο Robert Hall περιέγραψε στη δεκαετία του 1970 ως ένα διαχωρισμό μεταξύ οικονομολόγων γλυκού νερού και θαλασσινού νερού.

Παρά τους ισχυρισμούς περί συμφιλίωσης, υπάρχουν ακόμα πολλοί οικονομολόγοι που αντιτίθενται στις κεϊνσιανές αναλύσεις. Ως εκ τούτου, υπάρχουν οικονομολόγοι που παρουσιάζονται στη δημόσια σκηνή με κεϊνσιανούς οικονομολόγους, όπως ο Κρούγκμαν και ο Στίγκλιτς, και υποστηρίζουν αυτό που θεωρώ λογικές πολιτικές, αλλά υπάρχουν πολλοί άλλοι που χειροκροτούν την επιβολή των μέτρων σκληρής λιτότητας. Είχα υποστηρίξει στο Journal of Economic Literature το 2008 ότι όλες οι προσπάθειες κατανόησης της Μεγάλης Υφεσης με μη κεϊνσιανά οικονομικά μοντέλα είχαν αποτύχει. Την ανάλυση που έκανα οι αναγνώστες είτε τη λάτρεψαν είτε τη μίσησαν. Ο διαχωρισμός μεταξύ των οικονομολόγων εξακολουθεί να υφίσταται. Οι οικονομολόγοι διαφωνούν μεταξύ τους και δεν παρέχουν ξεκάθαρες συνταγές οικονομικής πολιτικής. Οι περισσότεροι πολιτικοί μπερδεύονται και δεν μπορούν καν να παρακολουθήσουν αυτές τις διαφωνίες και, ως αποτέλεσμα, καταλήγουν να αγνοούν τους οικονομολόγους. 
enet.gr
ΠΡΕΖΑ TV
31-3-2013