Μια κοινωνία που γνωρίζει ότι παρακολουθείται διαρκώς, δεν αργεί να μεταμορφωθεί σε μια υπάκουη και δειλή κοινωνία. Αλλά, μόλις φτάσει σ’ αυτό το στάδιο, η κοινωνία αναπτύσσει πάντοτε αντιστάσεις.
Στο τελευταίο του βιβλίο, Η Αυτοκρατορία της Παρακολούθησης, όπου αναδημοσιεύει συνεντεύξεις του ιδρυτή του WikiLeaks, Τζούλιαν Ασάνζ, καθώς και του αμερικανού διανοούμενου Νοάμ Τσόμσκι, ο πρώην διευθυντής του Monde diplomatique και σημερινός διευθυντής της ισπανικής έκδοσης της εφημερίδας, Ιγκνάσιο Ραμονέ, κρούει τον κώδωνα για μια ιδιωτικοποιημένη και γενικευμένη παρακολούθηση με σοβαρές επιπτώσεις για τη δημοκρατία.
Η συνέντευξη του Ι. Ραμόνε, που δημοσιεύτηκε στην «Ουμανιτέ», μεταφράστηκε από την Βίκυ Δέμου
Η «κατάσταση έκτακτης ανάγκης» που έχει τεθεί σε ισχύ, συνάδει μ’ αυτό που εσείς ονομάζετε «κοινωνία υπό έλεγχο». Πώς ερμηνεύετε τη βούληση να περιβληθεί η κατάσταση ανάγκης τον μανδύα της συνταγματικότητας;
Ο έλεγχος της κοινωνίας – να γνωρίζουν ποιος είναι ποιος, τι κάνει, πού βρίσκεται, ποιους συναναστρέφεται… – είναι μια από τις μόνιμες εμμονές των κυβερνώντων, όλων των κυβερνώντων. Γι’ αυτό το σκοπό επινόησαν τις στατιστικές, την κοινωνιολογία… και τις υπηρεσίες πληροφοριών. Το πρόσχημα αυτής της επιθυμίας τους να ξέρουν τα πάντα είναι, βεβαίως, πως θέλουν να γνωρίζουν όσο το δυνατόν περισσότερα για την κοινωνία, ώστε να είναι σε θέση να την υπηρετούν όσο γίνεται καλύτερα, να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικότερα τις ανάγκες, τις ελλείψεις της… Αλλά, αντίθετα με ό,τι συμβαίνει στις δικτατορίες, ένα δημοκρατικό καθεστώς δεν μπορεί να εντείνει αυτόν τον ασφυκτικό έλεγχο, αν δεν παραβιάσει τον ζωτικό χώρο των ατομικών ελευθεριών. Κατά συνέπεια, έχει αντικειμενική ανάγκη από «ρίγη συλλογικού τρόμου», σαν κι αυτά που προξενεί η τρομοκρατία, προκειμένου να ενισχύσει στο έπακρο τον έλεγχο που ασκεί στους λαούς. Στο οπλοστάσιο των πιθανών μέτρων ασφαλείας, η συνταγματική κατοχύρωση της κατάστασης ανάγκης αποτελεί έναν τρόπο διατήρησης του ολοένα εντεινόμενου ελέγχου που υπαγορεύουν οι πρόσφατες τρομοκρατικές ενέργειες.
Στο τελευταίο σας βιβλίο, Η Αυτοκρατορία της παρακολούθησης (1), δημοσιοποιείτε μια συνομιλία σας με τον Νόαμ Τσόμσκι, κατά την οποία ο αμερικανός διανοούμενος επαναλαμβάνει τη θέση του ότι «ο βασικός εχθρός κάθε κυβέρνησης είναι ο ίδιος ο λαός της». Πιστεύετε πως αλλάζει ο ίδιος ο χαρακτήρας των δημοκρατιών;
Αυτό που λέει ο Τσόμσκι, είναι αυταπόδεικτο όταν έχουμε να κάνουμε με δικτατορίες. Ωστόσο, αυτό που αλλάζει με την είσοδο στο παιχνίδι των «κοινωνιών ελέγχου και παρακολούθησης» είναι ότι, στο εξής, οι δημοκρατίες είναι εκείνες που αντιμετωπίζουν με καχυποψία και φόβο την ίδια την κοινωνία τους. Όλοι οι κατασταλτικοί μηχανισμοί για τους οποίους μιλάμε – η Patriot Act (σ.σ. αμερικανικός αντιτρομοκρατικός νόμος), ο νόμος για τις υπηρεσίες πληροφοριών (σ.σ. ψηφίστηκε στη Γαλλία τον περασμένο Ιούλιο και προβλέπει τον καθορισμό από τον ίδιο τον πρωθυπουργό και μια νεοσύστατη ανεξάρτητη αρχή, την CNCTR, του είδους και της έκτασης των παρακολουθήσεων), κ.λπ. – σκοπό έχουν να ελέγξουν, δηλαδή να τιμωρήσουν το λαό, όλο το λαό, με το πρόσχημα ότι ενδέχεται να έχουν βρει καταφύγιο στους κόλπους του κάποιοι τρομοκράτες. Δεν μπορούμε, λοιπόν, να μιλούμε απλά για δημοκρατίες, αλλά για «δημοκρατίες εθνικής ασφάλειας» ή για «κράτη ελέγχου».
Η παραβίαση θεμελιωδών δημοκρατικών αρχών, για την οποία μιλάτε, φτάνει στ’ αυτιά μας σαν αντίλαλος της διακήρυξης του Μανουέλ Βαλς για την αναγκαιότητα που προβάλλει για την Αριστερά να αποκηρύξει τις «υψηλές της αξίες»;
Οι «υψηλές αξίες» της Αριστεράς είναι γραμμένες φαρδιά πλατειά σ’ όλες τις προμετωπίδες των σχολών της Δημοκρατίας: «Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη». Αν τις αποκήρυσσε, απλούστατα θα πρόδιδε τη Δημοκρατία. Όπως άλλοτε ο Τζορτζ Μπους, ο Μανουέλ Βαλς πιστεύει ότι ο (δίκαιος) αγώνας ενάντια στην τρομοκρατία επιβάλλει κάθε είδους αποκήρυξη και παραβίαση των αρχών. Κάτι που αποτελεί σοβαρότατο κίνδυνο για τις ελευθερίες μας. Ας αναλογιστούμε μόνο πώς θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν, στο μέλλον, από μια κυβέρνηση της άκρας δεξιάς όλοι αυτοί οι ασφαλίτικοι νόμοι…
Ο κατάσκοπος του Διαδικτύου
Περιγράφετε έναν κόσμο στον οποίο αναπτύσσεται μια μορφή παρακολούθησης, που είναι ταυτόχρονα «ιδιωτικοποιημένη» και «εκδημοκρατισμένη». Πώς μεταφράζεται αυτό στην καθημερινότητά μας;
Πράγματι, η παρακολούθηση έχει «ιδιωτικοποιηθεί», αφού οι μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες (όλες τους αμερικανικές) που ανήκουν στη σφαίρα του Διαδικτύου, οι περίφημες Gafam – Google, Amazon, Facebook, Apple, Microsoft – είναι πλέον εκείνες που μας παρακολουθούν και συλλέγουν πληροφορίες για μας στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Πρέπει να πούμε, άλλωστε, πως, τις περισσότερες φορές, τους παρέχουμε οι ίδιοι, με τη θέλησή μας, τις πληροφορίες που μας αφορούν. Δεδομένα που αποτελούν, θα έλεγε κανείς, την «πρώτη ύλη» την οποία εμπορεύονται οι εν λόγω εταιρείες. Απ’ αυτό ζουν. Όσο περισσότερες προσωπικές πληροφορίες καταφέρουν να μας αποσπάσουν, τόσο περισσότερα χρήματα μπαίνουν στα ταμεία τους. Και, από την άλλη, μεταφέρουν όλα αυτά τα δεδομένα στις μεγάλες αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών… Η παρακολούθηση καθίσταται επίσης «εκδημοκρατισμένη» λόγω του βαθμού στον οποίο έχει πλέον γενικευθεί. Τα τρία δισεκατομμύρια ανθρώπων που χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο τίθενται αυτομάτως υπό παρακολούθηση. Κάθε χρήστης «έξυπνου» τηλεφώνου (smartphone) ή υπολογιστή τίθεται, επαναλαμβάνω, αυτομάτως, υπό παρακολούθηση.
Μπορούμε να πούμε ότι η ιδιωτική ζωή έχει πάψει πλέον να υπάρχει;
Αντιμετωπίζει σοβαρότατη απειλή. Σύντομα δεν θα είναι παρά μια γλυκιά ανάμνηση. Σήμερα, η υποκλοπή μιας τηλεφωνικής συνομιλίας έχει γίνει ανησυχητικά εύκολη. Είναι στη διάθεση του πρώτου τυχόντα. Ένας συνηθισμένος άνθρωπος που θέλει να κατασκοπεύσει τον περίγυρό του βρίσκει, στην ελεύθερη αγορά, στο εμπόριο, μια μεγάλη γκάμα από εναλλακτικές λύσεις. Πρώτα-πρώτα, εγχειρίδια χρήσης πολύ διδακτικά για όποιον θέλει «να μάθει πώς να παρακολουθεί τις κινήσεις και να κατασκοπεύει τους άλλους ανθρώπους». Και, ούτε λίγο ούτε πολύ, τουλάχιστον μισή ντουζίνα λογισμικά κατασκοπείας (mSpy, GsmSpy, FlexiSpy, Spyera, EasySpy), που μπορούν να «διαβάσουν» με ευχέρεια το περιεχόμενο των κινητών τηλεφώνων μας: sms, email, λογαριασμούς Facebook, Whatsapp, Twitter, κ.ο.κ. Μόνο αν κρυπτογραφήσει όλες τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες του και πάψει να συνδέεται με το Διαδίκτυο, μπορεί κάποιος να είναι πραγματικά σίγουρος ότι δεν παρακολουθείται. Και, όποιος παρακολουθείται, ελέγχεται κιόλας. Από το κράτος, από τους γίγαντες του Διαδικτύου. Εξ ου και τα ολοένα αυξανόμενα σήματα συναγερμού από ανθρώπους όπως ο Τζούλιαν Ασάνζ και ο Έντουαρντ Σνόουντεν, οι οποίοι είναι αναντίρρητα οι μεγάλοι ήρωες των καιρών μας, που μας καλούν να αντισταθούμε.
Με βάση τα λεγόμενα του Τζούλιαν Ασάνζ, τη συνέντευξη του οποίου έχετε επίσης πάρει εσείς ο ίδιος και αναδημοσιεύετε στο βιβλίο σας, φέρνετε στο φως τη στενή σχέση που υπάρχει ανάμεσα στις μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες πληροφοριών και τις κρατικές υπηρεσίες, ιδίως τις αμερικανικές. Πώς διαμορφώνεται αυτή η σχέση;
Ναι, ο ιδρυτής του WikiLeaks, Τζούλιαν Ασάνζ, υποστηρίζει ότι οι μεγαλοεταιρείες που κυριαρχούν στο Διαδίκτυο, όπως η Google, η Apple, το Amazon και το Facebook, έχουν αναπτύξει στενούς δεσμούς με την κρατική μηχανή στην Ουάσινγκτον, ιδίως με τους υπεύθυνους για την εξωτερική πολιτική. Αυτή η σχέση, όπως διατείνεται ο ίδιος, θα υπήρχε ούτως ή άλλως, γιατί έχουν τις ίδιες πολιτικές ιδέες και μοιράζονται την ίδια κοσμοθεωρία. Και, εν τέλει, οι στενοί δεσμοί και η κοσμοθεωρία που είναι κοινή ανάμεσα στη Google ειδικά και την αμερικανική κρατική μηχανή, υπηρετούν πλέον τους στόχους της εξωτερικής πολιτικής των Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτή η συμμαχία άνευ προηγουμένου ανάμεσα στο κράτος, τον στρατιωτικό μηχανισμό ασφαλείας και τις γιγαντιαίες βιομηχανίες του Διαδικτύου παρήγαγε, λοιπόν, αυτή την Αυτοκρατορία της Παρακολούθησης, που έχει τον πολύ συγκεκριμένο και πολύ ξεκάθαρο στόχο να μεταβάλει το Ίντερνετ, ολόκληρο το Ίντερνετ και όσους το χρησιμοποιούν, σε μηχανισμό υποκλοπής.
Στόχος, οι πειθήνιοι πολίτες
Χρόνια τώρα μιλούσαμε για το «δίδυμο στρατού –βιομηχάνων», το οποίο, όπως καταδεικνύετε, έχει αντικατασταθεί από το «ασφαλίτικο – ψηφιακό δίδυμο». Τι σημαίνει αυτή η μετάβαση σε επίπεδο πολιτικών εξουσιών και σε παγκόσμια κλίμακα;
Ναι, πρόκειται για μια πρωτόγνωρη συμμαχία μεταξύ της πολιτικής εξουσίας, των υπηρεσιών πληροφοριών και των τεχνολογικών τιτάνων που ελέγχουν τις τηλεπικοινωνίες, τα ηλεκτρονικά συστήματα, την πληροφορική, το Διαδίκτυο, τις βιομηχανίες καλωδίων οπτικών ινών, τους δορυφόρους, το λογισμικό, τους σέρβερ κ.ο.κ. Αυτή η πρωτοφανής συνενοχή μεταξύ της πρώτης στρατιωτικής δύναμης στον κόσμο και των ιδιωτικών πολυεθνικών εταιρειών που δεσπόζουν στις νέες τεχνολογίες της διαδικτυακής σφαίρας, δημιουργεί, τω όντι, ένα πραγματικό «ασφαλίτικο – ψηφιακό δίδυμο», που απειλεί να πάρει στα χέρια του τον έλεγχο του δημοκρατικού κράτους και να κυριαρχήσει στην παγκόσμια γεωπολιτική σκηνή. Τα πιο ανησυχητικά χαρακτηριστικά του είναι ακριβώς αυτός ο ευτελισμός της μαζικής παρακολούθησης και το δέλεαρ ενός γενικευμένου κοινωνικού ελέγχου. Αυτή η εκτεταμένη ιδιωτικοποίηση των υποκλοπών τείνει να δημιουργήσει, στους κόλπους της Δημοκρατίας, μια νέα πολιτική οντότητα – την «κατάσταση παρακολούθησης» – αντιμέτωπος με την οποία ο πολίτης αισθάνεται ολοένα και πιο ανίσχυρος, απελπισμένος.
Αυτή η γενικευμένη κυβερνο-παρακολούθηση, που στοχεύει στη δημιουργία «πειθήνιων πολιτών», δεν υπάρχει ο κίνδυνος να οδηγήσει, αντίθετα, σε ένα νέο πολιτικό διακύβευμα. Κι αν ναι, πού θα στηρίζεται;
Η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι και μόνη η ύπαρξη ενός εκτεταμένου δικτύου παρακολουθήσεων, όποιες κι αν είναι οι μέθοδοι που χρησιμοποιεί, είναι από μόνη της επαρκής για να θέσει υπό έλεγχο τους αντιφρονούντες. Μια κοινωνία που γνωρίζει ότι παρακολουθείται διαρκώς, δεν αργεί να μεταμορφωθεί σε μια υπάκουη και δειλή κοινωνία. Αλλά, μόλις φτάσει σ’ αυτό το στάδιο, η κοινωνία αναπτύσσει πάντοτε αντιστάσεις.
Μιλάτε για την αναγκαιότητα θέσπισης μιας Χάρτας του Διαδικτύου; Ποιες είναι οι δυνάμεις εκείνες που θα μας επέτρεπαν να αντισταθούμε και να αλλάξουμε τα δεδομένα;
Πολλοί ακτιβιστές, πολέμιοι της κυβερνο-παρακολούθησης, προτείνουν πράγματι, κατά τα πρότυπα της Χάρτας των Ηνωμένων Εθνών, τη θέσπιση μιας Μεγάλης Χάρτας του Διαδικτύου που θα διευκρινίζει ποια ακριβώς είναι τα «ψηφιακά δικαιώματά» μας. Ποιες αξίες πρέπει να προσπαθήσουμε να διαφυλάξουμε; Και τι είδους εγγυήσεις πρέπει να ζητήσουμε; Στην ψηφιακή εποχή, χωρίς ένα ελεύθερο μα ουδέτερο Διαδίκτυο, στο οποίο θα μπορούμε να βασιστούμε – χωρίς να ανησυχούμε γι’ αυτούς που μας παρακολουθούν πίσω από τις κουίντες–, δεν μπορούμε να έχουμε ελεύθερη διακυβέρνηση. Ούτε αυθεντική Δημοκρατία.
Η γενίκευση της παρακολούθησης δεν πλήττει τους τρομοκράτες
Πώς αντιλαμβάνεστε το γεγονός ότι, παρ’ όλο που η παρακολούθηση έχει γενικευθεί όσο ποτέ άλλοτε, οι τρομοκρατικές ενέργειες, τις οποίες γνωρίζουμε, απ’ ό,τι φαίνεται, ποιοι χρηματοδοτούν, κατορθώνουν να τρυπώνουν μέσα από τις τόσο μικροσκοπικές ρωγμές ενός πυκνοϋφασμένου παγκόσμιου δικτύου;
Είναι κάτι για το οποίο αναρωτιούνται πολλοί συμπολίτες μας. Σ’ αυτή τη φάση, είναι σημαντικό να πούμε ότι, σ’ ένα δημοκρατικό κράτος, οι αρχές έχουν κάθε νομιμοποίηση, στηριζόμενες στο νόμο και με την άδεια που τους παρέχει εκ των προτέρων η δικαστική εξουσία, να θέσουν υπό παρακολούθηση κάθε ύποπτο, όποιος κι αν είναι αυτός. Γιατί το πρόβλημα δεν είναι η παρακολούθηση αυτή καθαυτή, αλλά η παράνομη και μαζική παρακολούθηση, που μας καθιστά όλους εκ προοιμίου ύποπτους. Και η οποία δεν δείχνει να είναι καθόλου αποτελεσματική. Γιατί, στην προσπάθειά τους να παρακολουθούν τους πάντες, οι υπηρεσίες πληροφοριών αποδεικνύονται ανίκανες να «εστιάσουν» στην παρακολούθηση των πραγματικών υπόπτων. Πράγμα που αποδεικνύει, επίσης, πόσο σημαντικές είναι οι καθιερωμένες μέθοδοι καταπολέμησης της τρομοκρατίας, που βασίζονται στην ανθρώπινη πληροφόρηση και στη διείσδυση σε ομάδες με προηγούμενο βίας. Η εύκολη και οκνηρή λύση της ηλεκτρονικής και αυτόματης παρακολούθησης «αποκοίμισε» τα αντανακλαστικά των υπηρεσιών πληροφοριών.
Ο νόμος για τις υπηρεσίες πληροφοριών, που ψηφίστηκε στη Γαλλία τον Ιούνιο του 2015, παρέχει νομική βάση στις πρακτικές γενικευμένης παρακολούθησης. Μετά τις 13 Νοεμβρίου, πολλοί σχολίασαν αρνητικά αυτή την παράμετρο, γιατί οι κρατικές υπηρεσίες δεν έχουν τη δυνατότητα να επεξεργαστούν όλα τα δεδομένα που συγκεντρώνουν. Εσείς συμφωνείτε;
Τα αυτοματοποιημένα συστήματα ηλεκτρονικής παρακολούθησης καταγράφουν αυτά που ονομάζονται «μετα-δεδομένα» των επικοινωνιών, δηλαδή: ποιος καλείς ποιον, από πού, για πόση ώρα… Μακροπρόθεσμα, τα μετα-δεδομένα αυτά χρησιμεύουν για μια χαρτογράφηση των κινήσεων και των επαφών του υπόπτου. Ωστόσο, δεν καταγράφουν το περιεχόμενο αυτών των επαφών. Για να είναι διαθέσιμο το περιεχόμενο, χρειάζεται ένας ανθρώπινος «υποκλοπέας», ένας πράκτορας που «ακολουθεί» προσωπικά κάθε ύποπτο, ακούει και αναλύει ο ίδιος το περιεχόμενο όλων των τηλεφωνικών του συνδιαλέξεων. Χρειάζεται, επομένως, ένας πράκτορας ανά ύποπτο. Έτσι, οι αρχές θυμήθηκαν πως υπήρχαν πολλές χιλιάδες άτομα που είχαν φακελωθεί από την αστυνομία ως οπαδοί του «ισλαμικού ριζοσπαστισμού». Και ο εισαγγελέας της πόλης του Παρισιού, Φρανσουά Μολέν, αποκάλυψε πως, απ’ αυτές τις χιλιάδες υπόπτων, οι υπηρεσίες πληροφοριών παρακολουθούσαν μόλις 1700… Και ότι ήταν αδύνατον, για οικονομικούς λόγους, να τους παρακολουθούν είκοσι τέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο…
Βιογραφικό:
Ο Ιγκνάσιο Ραμόνε είναι παιδί ισπανών δημοκρατικών που κατέφυγαν στο Μαρόκο για να γλιτώσουν από το φρανκικό καθεστώς και εγκαταστάθηκε στη Γαλλία το 1972. Από τους παλιότερους μαθητές του Ρολάν Μπάρτ, δίδαξε Θεωρία της Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Paris-VII. Εντάχθηκε στην ομάδα του Monde diplomatique το 1973, και διετέλεσε διευθυντής σύνταξης και πρόεδρος της συντακτικής επιτροπής από τον Ιανουάριο του 1990 ως τον Μάρτιο του 2008. Εκ των ιδρυτικών μελών του Attac (σ.σ. παγκόσμια οργάνωση αντι-παγκοσμιοποίησης, αναζητεί εναλλακτικούς τρόπους καταπολέμησης του νεοφιλελευθερισμού), εμπνευστής του παγκόσμιου κοινωνικού Φόρουμ του Πόρτο Αλέγκρε, ανήκει στους θεμελιωτές του κινήματος της αντι-παγκοσμιοποίησης. Συγγραφέας πολλών βιβλίων με θέμα τη γεωπολιτική και την κριτική του ρόλου των ΜΜΕ, είναι σήμερα διευθυντής της ισπανικής έκδοσης του Monde diplomatique και πρόεδρος του οργανισμού Mémoire des luttes (Μνήμη των Αγώνων)
(1) Το βιβλίο του Ιγκνάσιο Ραμονέ L’Empire de la surveillance (Η Αυτοκρατορία της Παρακολούθησης) κυκλοφορεί στη Γαλλία από τις εκδόσεις Galilée.
http://epohi.gr/portal/
ΠΡΕΖΑ TV
25-1-2016
Στο τελευταίο του βιβλίο, Η Αυτοκρατορία της Παρακολούθησης, όπου αναδημοσιεύει συνεντεύξεις του ιδρυτή του WikiLeaks, Τζούλιαν Ασάνζ, καθώς και του αμερικανού διανοούμενου Νοάμ Τσόμσκι, ο πρώην διευθυντής του Monde diplomatique και σημερινός διευθυντής της ισπανικής έκδοσης της εφημερίδας, Ιγκνάσιο Ραμονέ, κρούει τον κώδωνα για μια ιδιωτικοποιημένη και γενικευμένη παρακολούθηση με σοβαρές επιπτώσεις για τη δημοκρατία.
Η συνέντευξη του Ι. Ραμόνε, που δημοσιεύτηκε στην «Ουμανιτέ», μεταφράστηκε από την Βίκυ Δέμου
Η «κατάσταση έκτακτης ανάγκης» που έχει τεθεί σε ισχύ, συνάδει μ’ αυτό που εσείς ονομάζετε «κοινωνία υπό έλεγχο». Πώς ερμηνεύετε τη βούληση να περιβληθεί η κατάσταση ανάγκης τον μανδύα της συνταγματικότητας;
Ο έλεγχος της κοινωνίας – να γνωρίζουν ποιος είναι ποιος, τι κάνει, πού βρίσκεται, ποιους συναναστρέφεται… – είναι μια από τις μόνιμες εμμονές των κυβερνώντων, όλων των κυβερνώντων. Γι’ αυτό το σκοπό επινόησαν τις στατιστικές, την κοινωνιολογία… και τις υπηρεσίες πληροφοριών. Το πρόσχημα αυτής της επιθυμίας τους να ξέρουν τα πάντα είναι, βεβαίως, πως θέλουν να γνωρίζουν όσο το δυνατόν περισσότερα για την κοινωνία, ώστε να είναι σε θέση να την υπηρετούν όσο γίνεται καλύτερα, να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικότερα τις ανάγκες, τις ελλείψεις της… Αλλά, αντίθετα με ό,τι συμβαίνει στις δικτατορίες, ένα δημοκρατικό καθεστώς δεν μπορεί να εντείνει αυτόν τον ασφυκτικό έλεγχο, αν δεν παραβιάσει τον ζωτικό χώρο των ατομικών ελευθεριών. Κατά συνέπεια, έχει αντικειμενική ανάγκη από «ρίγη συλλογικού τρόμου», σαν κι αυτά που προξενεί η τρομοκρατία, προκειμένου να ενισχύσει στο έπακρο τον έλεγχο που ασκεί στους λαούς. Στο οπλοστάσιο των πιθανών μέτρων ασφαλείας, η συνταγματική κατοχύρωση της κατάστασης ανάγκης αποτελεί έναν τρόπο διατήρησης του ολοένα εντεινόμενου ελέγχου που υπαγορεύουν οι πρόσφατες τρομοκρατικές ενέργειες.
Στο τελευταίο σας βιβλίο, Η Αυτοκρατορία της παρακολούθησης (1), δημοσιοποιείτε μια συνομιλία σας με τον Νόαμ Τσόμσκι, κατά την οποία ο αμερικανός διανοούμενος επαναλαμβάνει τη θέση του ότι «ο βασικός εχθρός κάθε κυβέρνησης είναι ο ίδιος ο λαός της». Πιστεύετε πως αλλάζει ο ίδιος ο χαρακτήρας των δημοκρατιών;
Αυτό που λέει ο Τσόμσκι, είναι αυταπόδεικτο όταν έχουμε να κάνουμε με δικτατορίες. Ωστόσο, αυτό που αλλάζει με την είσοδο στο παιχνίδι των «κοινωνιών ελέγχου και παρακολούθησης» είναι ότι, στο εξής, οι δημοκρατίες είναι εκείνες που αντιμετωπίζουν με καχυποψία και φόβο την ίδια την κοινωνία τους. Όλοι οι κατασταλτικοί μηχανισμοί για τους οποίους μιλάμε – η Patriot Act (σ.σ. αμερικανικός αντιτρομοκρατικός νόμος), ο νόμος για τις υπηρεσίες πληροφοριών (σ.σ. ψηφίστηκε στη Γαλλία τον περασμένο Ιούλιο και προβλέπει τον καθορισμό από τον ίδιο τον πρωθυπουργό και μια νεοσύστατη ανεξάρτητη αρχή, την CNCTR, του είδους και της έκτασης των παρακολουθήσεων), κ.λπ. – σκοπό έχουν να ελέγξουν, δηλαδή να τιμωρήσουν το λαό, όλο το λαό, με το πρόσχημα ότι ενδέχεται να έχουν βρει καταφύγιο στους κόλπους του κάποιοι τρομοκράτες. Δεν μπορούμε, λοιπόν, να μιλούμε απλά για δημοκρατίες, αλλά για «δημοκρατίες εθνικής ασφάλειας» ή για «κράτη ελέγχου».
Η παραβίαση θεμελιωδών δημοκρατικών αρχών, για την οποία μιλάτε, φτάνει στ’ αυτιά μας σαν αντίλαλος της διακήρυξης του Μανουέλ Βαλς για την αναγκαιότητα που προβάλλει για την Αριστερά να αποκηρύξει τις «υψηλές της αξίες»;
Οι «υψηλές αξίες» της Αριστεράς είναι γραμμένες φαρδιά πλατειά σ’ όλες τις προμετωπίδες των σχολών της Δημοκρατίας: «Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη». Αν τις αποκήρυσσε, απλούστατα θα πρόδιδε τη Δημοκρατία. Όπως άλλοτε ο Τζορτζ Μπους, ο Μανουέλ Βαλς πιστεύει ότι ο (δίκαιος) αγώνας ενάντια στην τρομοκρατία επιβάλλει κάθε είδους αποκήρυξη και παραβίαση των αρχών. Κάτι που αποτελεί σοβαρότατο κίνδυνο για τις ελευθερίες μας. Ας αναλογιστούμε μόνο πώς θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν, στο μέλλον, από μια κυβέρνηση της άκρας δεξιάς όλοι αυτοί οι ασφαλίτικοι νόμοι…
Ο κατάσκοπος του Διαδικτύου
Περιγράφετε έναν κόσμο στον οποίο αναπτύσσεται μια μορφή παρακολούθησης, που είναι ταυτόχρονα «ιδιωτικοποιημένη» και «εκδημοκρατισμένη». Πώς μεταφράζεται αυτό στην καθημερινότητά μας;
Πράγματι, η παρακολούθηση έχει «ιδιωτικοποιηθεί», αφού οι μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες (όλες τους αμερικανικές) που ανήκουν στη σφαίρα του Διαδικτύου, οι περίφημες Gafam – Google, Amazon, Facebook, Apple, Microsoft – είναι πλέον εκείνες που μας παρακολουθούν και συλλέγουν πληροφορίες για μας στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Πρέπει να πούμε, άλλωστε, πως, τις περισσότερες φορές, τους παρέχουμε οι ίδιοι, με τη θέλησή μας, τις πληροφορίες που μας αφορούν. Δεδομένα που αποτελούν, θα έλεγε κανείς, την «πρώτη ύλη» την οποία εμπορεύονται οι εν λόγω εταιρείες. Απ’ αυτό ζουν. Όσο περισσότερες προσωπικές πληροφορίες καταφέρουν να μας αποσπάσουν, τόσο περισσότερα χρήματα μπαίνουν στα ταμεία τους. Και, από την άλλη, μεταφέρουν όλα αυτά τα δεδομένα στις μεγάλες αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών… Η παρακολούθηση καθίσταται επίσης «εκδημοκρατισμένη» λόγω του βαθμού στον οποίο έχει πλέον γενικευθεί. Τα τρία δισεκατομμύρια ανθρώπων που χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο τίθενται αυτομάτως υπό παρακολούθηση. Κάθε χρήστης «έξυπνου» τηλεφώνου (smartphone) ή υπολογιστή τίθεται, επαναλαμβάνω, αυτομάτως, υπό παρακολούθηση.
Μπορούμε να πούμε ότι η ιδιωτική ζωή έχει πάψει πλέον να υπάρχει;
Αντιμετωπίζει σοβαρότατη απειλή. Σύντομα δεν θα είναι παρά μια γλυκιά ανάμνηση. Σήμερα, η υποκλοπή μιας τηλεφωνικής συνομιλίας έχει γίνει ανησυχητικά εύκολη. Είναι στη διάθεση του πρώτου τυχόντα. Ένας συνηθισμένος άνθρωπος που θέλει να κατασκοπεύσει τον περίγυρό του βρίσκει, στην ελεύθερη αγορά, στο εμπόριο, μια μεγάλη γκάμα από εναλλακτικές λύσεις. Πρώτα-πρώτα, εγχειρίδια χρήσης πολύ διδακτικά για όποιον θέλει «να μάθει πώς να παρακολουθεί τις κινήσεις και να κατασκοπεύει τους άλλους ανθρώπους». Και, ούτε λίγο ούτε πολύ, τουλάχιστον μισή ντουζίνα λογισμικά κατασκοπείας (mSpy, GsmSpy, FlexiSpy, Spyera, EasySpy), που μπορούν να «διαβάσουν» με ευχέρεια το περιεχόμενο των κινητών τηλεφώνων μας: sms, email, λογαριασμούς Facebook, Whatsapp, Twitter, κ.ο.κ. Μόνο αν κρυπτογραφήσει όλες τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες του και πάψει να συνδέεται με το Διαδίκτυο, μπορεί κάποιος να είναι πραγματικά σίγουρος ότι δεν παρακολουθείται. Και, όποιος παρακολουθείται, ελέγχεται κιόλας. Από το κράτος, από τους γίγαντες του Διαδικτύου. Εξ ου και τα ολοένα αυξανόμενα σήματα συναγερμού από ανθρώπους όπως ο Τζούλιαν Ασάνζ και ο Έντουαρντ Σνόουντεν, οι οποίοι είναι αναντίρρητα οι μεγάλοι ήρωες των καιρών μας, που μας καλούν να αντισταθούμε.
Με βάση τα λεγόμενα του Τζούλιαν Ασάνζ, τη συνέντευξη του οποίου έχετε επίσης πάρει εσείς ο ίδιος και αναδημοσιεύετε στο βιβλίο σας, φέρνετε στο φως τη στενή σχέση που υπάρχει ανάμεσα στις μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες πληροφοριών και τις κρατικές υπηρεσίες, ιδίως τις αμερικανικές. Πώς διαμορφώνεται αυτή η σχέση;
Ναι, ο ιδρυτής του WikiLeaks, Τζούλιαν Ασάνζ, υποστηρίζει ότι οι μεγαλοεταιρείες που κυριαρχούν στο Διαδίκτυο, όπως η Google, η Apple, το Amazon και το Facebook, έχουν αναπτύξει στενούς δεσμούς με την κρατική μηχανή στην Ουάσινγκτον, ιδίως με τους υπεύθυνους για την εξωτερική πολιτική. Αυτή η σχέση, όπως διατείνεται ο ίδιος, θα υπήρχε ούτως ή άλλως, γιατί έχουν τις ίδιες πολιτικές ιδέες και μοιράζονται την ίδια κοσμοθεωρία. Και, εν τέλει, οι στενοί δεσμοί και η κοσμοθεωρία που είναι κοινή ανάμεσα στη Google ειδικά και την αμερικανική κρατική μηχανή, υπηρετούν πλέον τους στόχους της εξωτερικής πολιτικής των Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτή η συμμαχία άνευ προηγουμένου ανάμεσα στο κράτος, τον στρατιωτικό μηχανισμό ασφαλείας και τις γιγαντιαίες βιομηχανίες του Διαδικτύου παρήγαγε, λοιπόν, αυτή την Αυτοκρατορία της Παρακολούθησης, που έχει τον πολύ συγκεκριμένο και πολύ ξεκάθαρο στόχο να μεταβάλει το Ίντερνετ, ολόκληρο το Ίντερνετ και όσους το χρησιμοποιούν, σε μηχανισμό υποκλοπής.
Στόχος, οι πειθήνιοι πολίτες
Χρόνια τώρα μιλούσαμε για το «δίδυμο στρατού –βιομηχάνων», το οποίο, όπως καταδεικνύετε, έχει αντικατασταθεί από το «ασφαλίτικο – ψηφιακό δίδυμο». Τι σημαίνει αυτή η μετάβαση σε επίπεδο πολιτικών εξουσιών και σε παγκόσμια κλίμακα;
Ναι, πρόκειται για μια πρωτόγνωρη συμμαχία μεταξύ της πολιτικής εξουσίας, των υπηρεσιών πληροφοριών και των τεχνολογικών τιτάνων που ελέγχουν τις τηλεπικοινωνίες, τα ηλεκτρονικά συστήματα, την πληροφορική, το Διαδίκτυο, τις βιομηχανίες καλωδίων οπτικών ινών, τους δορυφόρους, το λογισμικό, τους σέρβερ κ.ο.κ. Αυτή η πρωτοφανής συνενοχή μεταξύ της πρώτης στρατιωτικής δύναμης στον κόσμο και των ιδιωτικών πολυεθνικών εταιρειών που δεσπόζουν στις νέες τεχνολογίες της διαδικτυακής σφαίρας, δημιουργεί, τω όντι, ένα πραγματικό «ασφαλίτικο – ψηφιακό δίδυμο», που απειλεί να πάρει στα χέρια του τον έλεγχο του δημοκρατικού κράτους και να κυριαρχήσει στην παγκόσμια γεωπολιτική σκηνή. Τα πιο ανησυχητικά χαρακτηριστικά του είναι ακριβώς αυτός ο ευτελισμός της μαζικής παρακολούθησης και το δέλεαρ ενός γενικευμένου κοινωνικού ελέγχου. Αυτή η εκτεταμένη ιδιωτικοποίηση των υποκλοπών τείνει να δημιουργήσει, στους κόλπους της Δημοκρατίας, μια νέα πολιτική οντότητα – την «κατάσταση παρακολούθησης» – αντιμέτωπος με την οποία ο πολίτης αισθάνεται ολοένα και πιο ανίσχυρος, απελπισμένος.
Αυτή η γενικευμένη κυβερνο-παρακολούθηση, που στοχεύει στη δημιουργία «πειθήνιων πολιτών», δεν υπάρχει ο κίνδυνος να οδηγήσει, αντίθετα, σε ένα νέο πολιτικό διακύβευμα. Κι αν ναι, πού θα στηρίζεται;
Η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι και μόνη η ύπαρξη ενός εκτεταμένου δικτύου παρακολουθήσεων, όποιες κι αν είναι οι μέθοδοι που χρησιμοποιεί, είναι από μόνη της επαρκής για να θέσει υπό έλεγχο τους αντιφρονούντες. Μια κοινωνία που γνωρίζει ότι παρακολουθείται διαρκώς, δεν αργεί να μεταμορφωθεί σε μια υπάκουη και δειλή κοινωνία. Αλλά, μόλις φτάσει σ’ αυτό το στάδιο, η κοινωνία αναπτύσσει πάντοτε αντιστάσεις.
Μιλάτε για την αναγκαιότητα θέσπισης μιας Χάρτας του Διαδικτύου; Ποιες είναι οι δυνάμεις εκείνες που θα μας επέτρεπαν να αντισταθούμε και να αλλάξουμε τα δεδομένα;
Πολλοί ακτιβιστές, πολέμιοι της κυβερνο-παρακολούθησης, προτείνουν πράγματι, κατά τα πρότυπα της Χάρτας των Ηνωμένων Εθνών, τη θέσπιση μιας Μεγάλης Χάρτας του Διαδικτύου που θα διευκρινίζει ποια ακριβώς είναι τα «ψηφιακά δικαιώματά» μας. Ποιες αξίες πρέπει να προσπαθήσουμε να διαφυλάξουμε; Και τι είδους εγγυήσεις πρέπει να ζητήσουμε; Στην ψηφιακή εποχή, χωρίς ένα ελεύθερο μα ουδέτερο Διαδίκτυο, στο οποίο θα μπορούμε να βασιστούμε – χωρίς να ανησυχούμε γι’ αυτούς που μας παρακολουθούν πίσω από τις κουίντες–, δεν μπορούμε να έχουμε ελεύθερη διακυβέρνηση. Ούτε αυθεντική Δημοκρατία.
Η γενίκευση της παρακολούθησης δεν πλήττει τους τρομοκράτες
Πώς αντιλαμβάνεστε το γεγονός ότι, παρ’ όλο που η παρακολούθηση έχει γενικευθεί όσο ποτέ άλλοτε, οι τρομοκρατικές ενέργειες, τις οποίες γνωρίζουμε, απ’ ό,τι φαίνεται, ποιοι χρηματοδοτούν, κατορθώνουν να τρυπώνουν μέσα από τις τόσο μικροσκοπικές ρωγμές ενός πυκνοϋφασμένου παγκόσμιου δικτύου;
Είναι κάτι για το οποίο αναρωτιούνται πολλοί συμπολίτες μας. Σ’ αυτή τη φάση, είναι σημαντικό να πούμε ότι, σ’ ένα δημοκρατικό κράτος, οι αρχές έχουν κάθε νομιμοποίηση, στηριζόμενες στο νόμο και με την άδεια που τους παρέχει εκ των προτέρων η δικαστική εξουσία, να θέσουν υπό παρακολούθηση κάθε ύποπτο, όποιος κι αν είναι αυτός. Γιατί το πρόβλημα δεν είναι η παρακολούθηση αυτή καθαυτή, αλλά η παράνομη και μαζική παρακολούθηση, που μας καθιστά όλους εκ προοιμίου ύποπτους. Και η οποία δεν δείχνει να είναι καθόλου αποτελεσματική. Γιατί, στην προσπάθειά τους να παρακολουθούν τους πάντες, οι υπηρεσίες πληροφοριών αποδεικνύονται ανίκανες να «εστιάσουν» στην παρακολούθηση των πραγματικών υπόπτων. Πράγμα που αποδεικνύει, επίσης, πόσο σημαντικές είναι οι καθιερωμένες μέθοδοι καταπολέμησης της τρομοκρατίας, που βασίζονται στην ανθρώπινη πληροφόρηση και στη διείσδυση σε ομάδες με προηγούμενο βίας. Η εύκολη και οκνηρή λύση της ηλεκτρονικής και αυτόματης παρακολούθησης «αποκοίμισε» τα αντανακλαστικά των υπηρεσιών πληροφοριών.
Ο νόμος για τις υπηρεσίες πληροφοριών, που ψηφίστηκε στη Γαλλία τον Ιούνιο του 2015, παρέχει νομική βάση στις πρακτικές γενικευμένης παρακολούθησης. Μετά τις 13 Νοεμβρίου, πολλοί σχολίασαν αρνητικά αυτή την παράμετρο, γιατί οι κρατικές υπηρεσίες δεν έχουν τη δυνατότητα να επεξεργαστούν όλα τα δεδομένα που συγκεντρώνουν. Εσείς συμφωνείτε;
Τα αυτοματοποιημένα συστήματα ηλεκτρονικής παρακολούθησης καταγράφουν αυτά που ονομάζονται «μετα-δεδομένα» των επικοινωνιών, δηλαδή: ποιος καλείς ποιον, από πού, για πόση ώρα… Μακροπρόθεσμα, τα μετα-δεδομένα αυτά χρησιμεύουν για μια χαρτογράφηση των κινήσεων και των επαφών του υπόπτου. Ωστόσο, δεν καταγράφουν το περιεχόμενο αυτών των επαφών. Για να είναι διαθέσιμο το περιεχόμενο, χρειάζεται ένας ανθρώπινος «υποκλοπέας», ένας πράκτορας που «ακολουθεί» προσωπικά κάθε ύποπτο, ακούει και αναλύει ο ίδιος το περιεχόμενο όλων των τηλεφωνικών του συνδιαλέξεων. Χρειάζεται, επομένως, ένας πράκτορας ανά ύποπτο. Έτσι, οι αρχές θυμήθηκαν πως υπήρχαν πολλές χιλιάδες άτομα που είχαν φακελωθεί από την αστυνομία ως οπαδοί του «ισλαμικού ριζοσπαστισμού». Και ο εισαγγελέας της πόλης του Παρισιού, Φρανσουά Μολέν, αποκάλυψε πως, απ’ αυτές τις χιλιάδες υπόπτων, οι υπηρεσίες πληροφοριών παρακολουθούσαν μόλις 1700… Και ότι ήταν αδύνατον, για οικονομικούς λόγους, να τους παρακολουθούν είκοσι τέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο…
Βιογραφικό:
Ο Ιγκνάσιο Ραμόνε είναι παιδί ισπανών δημοκρατικών που κατέφυγαν στο Μαρόκο για να γλιτώσουν από το φρανκικό καθεστώς και εγκαταστάθηκε στη Γαλλία το 1972. Από τους παλιότερους μαθητές του Ρολάν Μπάρτ, δίδαξε Θεωρία της Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Paris-VII. Εντάχθηκε στην ομάδα του Monde diplomatique το 1973, και διετέλεσε διευθυντής σύνταξης και πρόεδρος της συντακτικής επιτροπής από τον Ιανουάριο του 1990 ως τον Μάρτιο του 2008. Εκ των ιδρυτικών μελών του Attac (σ.σ. παγκόσμια οργάνωση αντι-παγκοσμιοποίησης, αναζητεί εναλλακτικούς τρόπους καταπολέμησης του νεοφιλελευθερισμού), εμπνευστής του παγκόσμιου κοινωνικού Φόρουμ του Πόρτο Αλέγκρε, ανήκει στους θεμελιωτές του κινήματος της αντι-παγκοσμιοποίησης. Συγγραφέας πολλών βιβλίων με θέμα τη γεωπολιτική και την κριτική του ρόλου των ΜΜΕ, είναι σήμερα διευθυντής της ισπανικής έκδοσης του Monde diplomatique και πρόεδρος του οργανισμού Mémoire des luttes (Μνήμη των Αγώνων)
(1) Το βιβλίο του Ιγκνάσιο Ραμονέ L’Empire de la surveillance (Η Αυτοκρατορία της Παρακολούθησης) κυκλοφορεί στη Γαλλία από τις εκδόσεις Galilée.
http://epohi.gr/portal/
ΠΡΕΖΑ TV
25-1-2016
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου