Θοδωρής Χονδρόγιαννος - Δημήτρης Μιχαλάκης | https://insidestory.gr/
«Άντε ρε μαλάκα από εδώ», λέει η Μαρία σε έναν τοξικομανή που βρίσκεται στο διπλανό παγκάκι. «Ένα τσιγάρο σου ζήτησα ρε πούστη. Πολλά σου ζήτησα;», συμπληρώνει χωρίς να τον κοιτάξει. Περνούν μερικά δευτερόλεπτα και γυρίζοντας το κεφάλι της προς εμένα, ρωτάει σε πιο ήρεμο ύφος: «Μήπως έχεις τσιγάρο ρε φίλε;».
Λίγα λεπτά αργότερα και κάμποσα μέτρα παρακάτω η Μαρία προσπαθεί να ανάψει το τσιγάρο που βρήκε έχοντας γείρει έντονα το σώμα της προς τα εμπρός. «Μην είσαι πολύ κοντά μου γιατί βρωμάω», μου λέει. «Αυτή η σίσα με έχει σαπίσει, σαν πτώμα είμαι». Καθώς μιλάει, τοξικομανείς ρίχνουν λοξές ματιές προς το μέρος που καθόμαστε. Είμαστε στα σκαλιά κάτω από το άγαλμα του Κωνσταντίνου, στο Πεδίο του Άρεως, ένα μικρό σύμπαν που κρύβει από ιστορίες τοξικομανών έως ψωνιστήρι ανθρώπων κάθε ηλικίας.
Η Μαρία ζει στο δρόμο, τις περισσότερες φορές περνάει τα βράδια της σε κάποιο παγκάκι του Πεδίου του Άρεως. Η επαιτεία και ο αγοραίος έρωτας της εξασφαλίζουν το φαγητό και τη δόση της. «Δεν μπορώ να βρω αλλιώς λεφτά. Ζητιανεύω στο δρόμο και πάω με όποιον βρω για δύο και τρία ευρώ. Κόσμος έρχεται το βράδυ στο πάρκο για να πηδήξει. Μας εκμεταλλεύονται, ξέρουν ότι έχουμε ανάγκη τα λεφτά. Το κάνουμε όπου να ‘ναι».
Άνθρωποι παρατημένοι σε ένα παρατημένο πάρκο
Η τοξικοεξάρτηση είναι το πρώτο ζήτημα που εντοπίζει κανείς όταν επισκέπτεται το Πεδίο του Άρεως. Οι διακινητές πωλούν ανενόχλητοι την πραμάτεια τους μέσα στο πάρκο. Όταν περπατάς στα μονοπάτια έρχονται πιο εύκολα —για την ακρίβεια του λόγου, εντελώς ανοιχτά— προς το μέρος σου για να σου πουλήσουν ό,τι έχουν στην πλαστική σακούλα που συνήθως κρατάνε στο δεξί τους χέρι. Αφού σε “κόψουν”, σε ρωτάνε: «Θες χάπια, ηρωίνη, κόκα;». Κάποιοι από αυτούς δεν αναφέρουν καν τις λέξεις κι απλά ρωτούν αν θέλεις “νερό” ή σου κάνουν με το χέρι το νεύμα της κατάπoσης, σαν να σε ρωτούν αν θέλεις να πάρεις ένα χάπι.
Αν και η αγορά “προσφέρει” τα πάντα, «εδώ οι περισσότεροι την ακούμε με το σίσα», μου λέει η Μαρία. Η φήμη του είναι πολύ κακή μεταξύ των χρηστών, όμως οι περισσότεροι το επιλέγουν καθώς είναι το “ναρκωτικό των φτωχών” και αρκούν μερικές γνώσεις χημείας για να το φτιάξει κανείς ακόμη και στην κουζίνα του. «Μόνο σκατά δεν έχει μέσα», προσθέτει η ίδια. Περιέχει από χλωρίνη και σαμπουάν έως λάδια μηχανής και φωτιστικό πετρέλαιο. Καθώς ο φώσφορος αποτελεί βασικό συστατικό του σίσα, για την παρασκευή του χρησιμοποιούνται συχνά υγρά μπαταρίας, των οποίων τα άλατα περιέχουν φώσφορο. Αν κάποιος περπατήσει στο πάρκο θα παρατηρήσει πως στο έδαφος υπάρχουν διασκορπισμένες εκατοντάδες μπαταρίες.
Σε αντίθεση με άλλα ναρκωτικά, το σίσα είναι διεγερτική και όχι κατασταλτική ουσία, γεγονός που επηρεάζει τη συμπεριφορά των τοξικομανών, που γίνονται με το παραμικρό επιθετικοί. «Τι κάνεις εδώ ρε μαλάκα;», μου λέει με αρκετά έντονο ύφος ένας 30χρονος καθώς κάνω βόλτα εκεί όπου συνήθως αλλάζουν χέρια ουσίες και χρήματα. Οι περισσότεροι από τους χρήστες κινούνται γρήγορα και νευρικά, κάνουν σπασμωδικές κινήσεις, βρίζονται μεταξύ τους, συχνά πιάνονται στα χέρια. Η περιοχή του αγάλματος του Κωνσταντίνου, όπου περιφέρονται, εφάπτεται με μια από τις δύο παιδικές χαρές του πάρκου.
Αφήνοντας πίσω μου την είσοδο και κατευθυνόμενος προς το άγαλμα της Αθηνάς ακούω μέσα από τις πυκνές φυλλωσιές ομιλίες. Το αλισβερίσι ουσιών και χρημάτων δίνει και παίρνει. Πλησιάζω προς τα εκεί. Εκτός από μπαταρίες, κάτω βρίσκονται μαζεμένες δεκάδες σύρριγες, κουτιά από χάπια και προφυλακτικά. Λίγες στιγμές περνούν και εμφανίζονται τρεις νεαροί αλλοδαποί που κινούνται προς το μέρος μου: «Θες κάτι φίλε; Καλύτερα να μην έρχεσαι εδώ πέρα, θα βρεις τον μπελά σου», μου λέει ένας από αυτούς. Καθώς συνεχίζω την πορεία μου προς την Ευελπίδων, ένας άλλος θαμώνας που θα συναντήσω σε σχεδόν όλες μου τις επισκέψεις στο πάρκο με ακολουθεί για περισσότερο από ένα τέταρτο όπου κι αν πηγαίνω, μέχρι να βγω από την έξοδο της οδού Μαυρομματαίων.
Η ανάπλαση που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ
Το Πεδίο του Άρεως βρίσκεται σε κατάσταση αποσύνθεσης. Η εικόνα ωστόσο γίνεται ακόμα πιο αποκρουστική, αν αναλογιστεί κανείς ότι την περίοδο 2008-2010 πραγματοποιήθηκε η ανάπλαση του πάρκου, που κόστισε 10.147.630 ευρώ και στηρίχθηκε σε ευρωπαϊκά κονδύλια και το δημόσιο ταμείο. Η προσπάθεια συνδέθηκε με πολλές ελπίδες για την αναβάθμιση του μεγαλύτερου —277 στρέμματα— πάρκου στο λεκανοπέδιο της Αττικής, καθώς μάλιστα την ανέλαβε το αρχιτεκτονικό γραφείο Αλέξανδρος Τομπάζης ΑΕ.
Οι επεμβάσεις που έγιναν ήταν σημαντικές, σύμφωνα με την κα Ουρανία Στεφοπούλου-Πλατανιώτη, δρ. αρχιτέκτονα-μηχανικό του ΕΜΠ και υπεύθυνη μελέτης του έργου. «Αναβαθμίστηκε και πεζοδρομήθηκε ο κεντρικός άξονας από το άγαλμα του Κωνσταντίνου έως την πλατεία Πρωτομαγιάς και πραγματοποιήθηκε η ανάπλαση του περιφερειακού δακτυλίου με τα πλατάνια, τον ροδώνα και τις αριές. Τα μονοπάτια στρώθηκαν με μαλακό χώμα και απομακρύνθηκε το τσιμέντο. Σε αυτά πρέπει να προστεθούν οι υδάτινες διαδρομές, η αναβάθμιση του πρασίνου και της μηχανολογικής υποδομής του πάρκου και οι μικροεπεμβάσεις, όπως η σήμανση, οι κάδοι, τα συντριβάνια στις μικρές πλατείες και τα παγκάκια. Όλα αυτά είχαν δώσει μία νέα εικόνα στο πάρκο», λέει η κα Πλατανιώτη.
Αυτή η εικόνα όμως σύντομα ξεθώριασε. Το έργο δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, καθώς ο εργολάβος κηρύχθηκε έκπτωτος εξαιτίας των οικονομικών δυσκολιών που αντιμετώπιζε και δεν του επέτρεψαν να συνεχίσει τις εργασίες. Η ανάπλαση ολοκληρώθηκε κατά το 70% μόνον. Ακολούθησε η πλήρης εγκατάλειψη. «Το Πεδίο του Άρεως δεν προστατεύθηκε ποτέ. Δεν υπήρξε το απαραίτητο προσωπικό για τη συντήρηση και τη φύλαξή του, τόσο ως προς τις οικοδομικές, όσο και ως προς τις φυτοτεχνικές επεμβάσεις που έγιναν», λέει στο inside story η κα Πλατανιώτη.
Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει ουσιαστικά προσωπικό φύλαξης και συντήρησης του πάρκου, αφού από τα 12 άτομα που είναι επιφορτισμένα με εργασίες —στα οποία περιλαμβάνονται ηλεκτρολόγος, υδραυλικός, καθαριστές, προσωπικό γραφείου, καθώς και η εργολαβία πρασίνου— κανένα από αυτά δεν φυλάσσει το χώρο. Επειδή το προσωπικό της περιφέρειας δεν επαρκεί, το συνεργείο καθαρισμού του Δήμου Αθηναίων συμμετέχει στον καθαρισμό του πάρκου.
Παλιές, καλές εποχές —πριν την κρίση
«Γνώρισα το Πεδίο του Άρεως το 1995, όταν άρχισα να πηγαίνω εκεί από πιτσιρικάς μαζί με φίλους μου. Αράζαμε στο άγαλμα της Αθηνάς, όπου μαζεύονταν τότε πολλοί σκέιτερς», αναφέρει ο σκέιτερ Billy Gee. «Ήταν φοβερή αίσθηση, ένα μικρό σύμπαν με πολλούς κόσμους. Στο άγαλμα του Κωνσταντίνου μαζεύονταν Ρώσοι και Αλβανοί μετανάστες, ενώ οι πάνκηδες έρχονταν μαζί μας στην Αθηνά».
Ο Billy, που ανήκει στη γενιά των millennials, μεγάλωσε στις συνοικίες γύρω από τη λεωφόρο Αλεξάνδρας και το Πεδίο του Άρεως έγινε δεύτερο σπίτι του μέχρι και το 2008, όταν απαγορεύτηκε η πρόσβαση στο σημείο γύρω από το άγαλμα της Αθηνάς εξαιτίας της ανάπλασης. «Πήγαινα στο πάρκο και έβρισκα 60 σκέιτερς. Περνούσαμε εκεί όλον τον ελεύθερο χρόνο μας. Αγαπούσαμε και πονούσαμε το πάρκο. Κάθε εβδομάδα αγοράζαμε χλωρίνες και παίρναμε το λάστιχο του περιπτερά για να καθαρίσουμε το χώρο από τα φύλλα και τα μούρα που έπεφταν κάτω. Βάζαμε λεφτά από την τσέπη μας για να πάρουμε τσιμέντο και να “μπαλώσουμε” όποια λακούβα βρίσκαμε και να κολλήσουμε τα κομμάτια μάρμαρο που ξεκολλούσαν από τις πλάκες. Κάθε τόσο κλαδεύαμε τα φυτά γύρω από το άγαλμα».
Το 2005 ο Billy διοργάνωσε στο Πεδίο του Άρεως τον πρώτο αγώνα σκέιτ. «Ήταν ένα γεγονός ανεπανάληπτο. Ήρθαν 6.000 άτομα για να το παρακολουθήσουν. Ήταν απίστευτο», λέει ο ίδιος. Άλλα δύο φεστιβάλ ακολούθησαν το 2006 και το 2007. «Το Πεδίον του Άρεως ήταν πιο ζωντανό εκείνην την εποχή. Εκεί γινόταν το φεστιβάλ indie και μαζεύονταν μπάντες από όλον τον κόσμο. Γινόταν έκθεση βιβλίου και πολύς κόσμος πλήρωνε στη νομαρχία για να οργανώσει διάφορες εκδηλώσεις».
Μετά την ανάπλαση, τα προβλήματα οξύνθηκαν. «Οι τοξικομανείς αυξήθηκαν και το ψωνιστήρι άρχισε να γίνεται παντού. Τα προβλήματα αυτά υπήρχαν και πριν την ανάπλαση, αλλά σε μικρότερη κλίμακα και “κρυφά”, αφού υπήρχε μια υποτυπώδης φύλαξη. Θυμάμαι να σκάει 12χρονος για σκέιτ και όλοι έδειχναν σεβασμό και έκαναν ό,τι έκαναν μακριά από παιδιά. Υπήρχε τσίπα. Τώρα τα πάντα γίνονται μπροστά στα μάτια σου. Υπάρχουν σημεία που ούτε εγώ δεν περνάω. Κανείς δεν ελέγχει τι γίνεται στο πάρκο».
Ένα νέο καταφύγιο για τοξικομανείς
Λόγω της ελλιπούς αστυνόμευσης και φύλαξης, το Πεδίο του Άρεως έγινε “καταφύγιο” τοξικοεξαρτημένων πριν από περίπου δύο χρόνια, όταν μετά από διαμαρτυρίες κατοίκων μεγάλος αριθμός χρηστών “οδηγήθηκε” από την Τοσίτσα, την Καποδιστρίου, τη Σολωμού και άλλους γύρω δρόμους στο πάρκο, ώστε το πρόβλημα να κουκουλωθεί ανάμεσα στις φυλλωσιές. Σήμερα, γύρω από το άγαλμα του Κωνσταντίνου βρίσκονται όλο το 24ωρο δεκάδες χρήστες. Κάθε βράδυ, όταν κανονικά το Πεδίο του Άρεως κλείνει από τις 11 μ.μ. έως τις 6 π.μ., εξαρτημένοι και διακινητές παραμένουν μέσα από τις κλειδωμένες πόρτες.
Κάπου εδώ, το πρόβλημα του εγκαταλελειμμένου πάρκου συναντά το πιεστικό ζήτημα της τοξικοεξάρτησης που απασχολεί συνολικά την Αθήνα. Οι ειδικοί με τους οποίους μίλησε το inside story αρνούνται να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα των τοξικομανών στο Πεδίο με τοπικούς όρους. «H τοξικοεξάρτηση δεν είναι πρόβλημα του Πεδίου του Άρεως. Η χρονική συγκυρία ήθελε να συγκεντρωθεί εκεί μεγάλο μέρος της πιάτσας και των τοξικοεξαρτημένων. Χθες ήταν κάπου αλλού, αύριο μπορεί να είναι κάπου αλλού», λέει στο inside story ο Μιχάλης Μυλωνάς, εκπρόσωπος του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ). «Όταν μιλάμε για την τοξικοεξάρτηση, δεν μπορούμε να την απομονώνουμε σε ένα τοπικό ή χρονικό σημείο, αλλά πρέπει να την αντιμετωπίζουμε συνολικά, ως φαινόμενο που χρειάζεται απαντήσεις και λύσεις».
Πράγματι, η τοξικοεξάρτηση στο Πεδίο του Άρεως συνδέεται με τη συνολική εξέλιξη του ζητήματος στα χρόνια της κρίσης, η οποία έχει δώσει νέα χαρακτηριστικά στο φαινόμενο. Από το σύνολο των εξαρτημένων που υποστηρίζει σήμερα το ΚΕΘΕΑ στη δουλειά που κάνει στους δρόμους, το 42% δηλώνει ότι έχει προσωρινή ή καθόλου στέγη, την ώρα που το αντίστοιχο ποσοστό το 2010 ανερχόταν στο 24,5%. Η έλλειψη στέγης έχει ως συνέπεια την όξυνση του κοινωνικού αποκλεισμού των τοξικομανών, που σε συνδυασμό με έλλειψη ειδικά διαμορφωμένων χώρων για την ιατρική τους περίθαλψη, οδηγεί στην περιθοριοποίησή τους σε χώρους όπως το Πεδίο του Άρεως. «Στο πάρκο οι εξαρτημένοι νιώθουν ότι μπορούν να βρουν ένα απάγκιο από ό,τι τους κυνηγάει. Είναι ένας χώρος που μπορεί να τους “φιλοξενήσει” και επιτρέπει τη χρήση ουσιών και την πορνεία», αναφέρει ο κ. Μυλωνάς.
«Η αντιμετώπιση του ζητήματος θα πρέπει να κινηθεί στη λογική της “μείωσης της βλάβης”», αναφέρει στο inside story ο Τάσος Πανόπουλος, εκπρόσωπος του Οργανισμού κατά των Ναρκωτικών (ΟΚΑΝΑ). «Αφού αντιμετωπίσουμε τα συντηρητικά αντανακλαστικά της κοινωνίας, θα πρέπει να αποδεχθούμε ότι υπάρχει πρόβλημα και να βρούμε τρόπους να το περιορίσουμε και να αμβλύνουμε τις συνέπειές του, λαμβάνοντας υπόψη ότι ποτέ δεν θα εξαλειφθεί. Αυτό που έχουν πετύχει άλλες ευρωπαϊκές πόλεις είναι η εύρεση μίας φόρμουλας διαχείρησης του ζητήματος. Αυτό πρέπει να κάνουμε και εμείς και όχι κάθε φορά να διαμαρτυρόμαστε μέχρι να φύγουν οι εξαρτημένοι από τη γειτονιά μας. Το Πεδίο του Άρεως, για το οποίο σήμερα πολλοί φωνάζουν, δεν είναι το πρόβλημα, είναι εκεί που εμφανίζεται το πρόβλημα».
Το ζήτημα της τοξικοεξάρτησης θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί μέσω της δημιουργίας ξενώνων, όπου οι εξαρτημένοι θα έχουν τη δυνατότητα να διανυκτερεύουν, να λαμβάνουν ιατρική περίθαλψη και να κάνουν ελεγχόμενη χρήση. Προχωρώντας προς αυτήν την κατεύθυνση, το ΚΕΘΕΑ σχεδιάζει τη διαμόρφωση δύο τέτοιων χώρων σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, χωρητικότητας 30 ατόμων ο καθένας, καθώς και ενός εξειδικευμένου ξενώνα για εξαρτημένες γυναίκες με παιδιά προσχολικής ηλικίας ή εγκυμονούσες. Με τη σειρά του ο ΟΚΑΝΑ σχεδιάζει τρεις νέες μονάδες άμεσης πρόσβασης, όπου οι χρήστες θα βρίσκουν μία πολύ μεγάλη γκάμα υπηρεσιών, ώστε να παραμένουν όσο το δυνατόν μακριά από την πιάτσα και από παράπλευρες συνέπειες της μη ελεγχόμενης χρήσης, όπως η προσβολή από σοβαρές μολυσματικές ασθένειες. Ακόμη, ο Δήμος Αθηναίων σχεδιάζει με τον ΟΚΑΝΑ τη δημιουργία υπνωτηρίου για άστεγους χρήστες, όπου θα προσφέρονται και υπηρεσίες ψυχικής και σωματικής υγείας.
Παρότι όμως ΚΕΘΕΑ και ΟΚΑΝΑ συνεργάζονται και μάλιστα στα άμεσα σχέδιά τους βρίσκεται η παρουσία στο Πεδίο του Άρεως, μία σειρά από προβλήματα δυσκολεύουν την κατάσταση. Το πρώτο είναι η έλλειψη κονδυλίων, που παρά την αύξηση των χρηστών έχουν περιοριστεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, παγώνοντας τις προσλήψεις και περιορίζοντας τα περιθώρια για δράση.
Το δεύτερο ζήτημα είναι η έλλειψη συντονισμού από την πλευρά της πολιτείας. Όπως αναφέρει στο inside story μέλος οργανισμού καταπολέμησης των ναρκωτικών με γνώση του θέματος, «υπάρχει μεγάλο θέμα οργάνωσης στα γραφεία της διοίκησης γύρω από την αντιμετώπιση της τοξικοεξάρτησης. Στα αρμόδια γραφεία βρίσκονται συχνά άνθρωποι που δεν έχουν ούτε υποτυπώδεις γνώσεις γύρω από το ζήτημα». Από την πλευρά του, ο κ. Μυλωνάς σημειώνει πως «η διοίκηση συχνά δεν καταλαβαίνει τι ακριβώς πρέπει να κάνει. Ακούει τι έχουν να της πουν οι αρμόδιοι φορείς, όπως το ΚΕΘΕΑ και ο ΟΚΑΝΑ, αλλά δεν ξέρει πώς να προσεγγίσει το θέμα».
Η διαχείριση του πάρκου ανήκει στην περιφέρεια Αττικής, που έχει υπογράψει μνημόνιο συνεργασίας με το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη. «Η αστυνομία μας ενημερώνει σε ημερήσια βάση για το τι γίνεται καθημερινά στον χώρο και είναι παρούσα στον καθαρισμό των “δύσκολων” σημείων του. Αν και το ζήτημα δεν έχει λυθεί, χάρη σε αυτήν τη συνεργασία ο αριθμός των τοξικομανών έχει μειωθεί αισθητά τον τελευταίο χρόνο», λέει στο inside story η αντιπεριφερειάρχης Ερμίνα Κυπριανίδου.
Η αστυνομία όμως δεν μπορεί να κάνει πολλά για το θέμα, που ξεπερνά κατά πολύ τις δυνατότητές ενός μηχανισμού άμεσης δράσης. Το πρώτο εξάμηνο του 2016 οι αρχές έκαναν 36 συλλήψεις για παραβίαση της νομοθεσίας εξαρτησιογόνων ουσιών, με τις προσαγωγές στο ίδιο διάστημα να ξεπερνούν τις 600. Η μεγάλη εικόνα όμως παραμένει προβληματική.«Δεν καταφέρνουν τίποτα», αναφέρει ο κ. Γεράσιμος, κάτοικος της λεωφόρου Αλεξάνδρας που κάνει την απογευματινή του βόλτα στο Πεδίο του Άρεως. «Η αστυνομία μαζεύει μερικούς χρήστες λες και φταίνε αυτοί για το πρόβλημα και διώχνει τους υπόλοιπους. Μόλις φύγει από το πάρκο, εκείνοι επιστρέφουν μετά από ένα τέταρτο. Φυσικά, οι διακινητες συνεχίζουν ανενόχλητοι τη δουλειά τους».
Αυτό ακριβώς έγινε όταν περπάτησα από την έξοδο του πάρκου στην οδό Μαυρομματαίων προς τη λεωφόρο Αλεξάνδρας. Ένα βανάκι της αστυνομίας ήταν παρκαρισμένο μπροστά από το πάρκο και αστυνομικοί με πολιτικά έλεγαν στους λίγους τοξικομανείς που είχαν μείνει στο χώρο να φύγουν, «αφού το πάρκο έκλεισε». Μόλις η αστυνομία απομακρύνθηκε, οι περισσότεροι χρήστες επέστρεψαν στο ίδιο σημείο.
Ψωνιστήρι πλάι στους διακινητές
Έχει πια σουρουπώσει για τα καλά και το Πεδίο του Άρεως έχει αποκτήσει μια πιο “άγρια” μορφή. Αν και κυκλοφορεί ακόμα κόσμος και παιδιά, ο χώρος έχει αρχίσει να “γκετοποιείται”. Πλάι στους διακινητές εμφανίζεται ένας άλλος κόσμος, αυτός της οριακής σεξουαλικότητας. Περπατώ στην οδό Αγωνιστών του ‘21, όταν ένας μεσήλικας γύρω στα 60 μου λέει κάτι που δεν πιάνω με την πρώτη. Φτάνω στην άκρη του μονοπατιού και αρχίζω να μαγνητοφωνώ με το κινητό μου. Γυρίζω στο σημείο όπου κάθεται ο κύριος. Το ποδήλατό του και τρία μέτρα απόσταση μας χωρίζουν.
«Έλα να κάτσεις κοντά μου», λέει. Σηκώνομαι και τον πλησιάζω. Το σκοτάδι έχει πυκνώσει και όλα είναι πιο εύκολα. «Πρώτη φορά έρχεσαι εδώ;», με ρωτάει. «Όχι, έχω ξανάρθει πιο παλιά κάμποσες φορές ακόμη». «Έρχεσαι εδώ για να βρεις κανέναν να κάνεις σεξ;», συνεχίζει πίνοντας κάθε τόσο από το κουτάκι μπίρας που έχει μαζί του. Δεν του απαντάω εγώ. Μερικά δευτερόλεπτα περνούν και μετά αρχίζει να με ρωτάει το όνομά μου, τι δουλειά κάνω, ποιες είναι οι σεξουαλικές προτιμήσεις μου. «Πάμε στην παιδική χαρά», μου λέει και σηκώνεται για να πάρει το ποδήλατό του. Μπαίνει πρώτος μέσα και μου κάνει νεύμα να σύρω την πόρτα. «Αν μπει κανείς μέσα θα κάνουμε ότι μιλάμε, θα έχω το νου μου εγώ. Έχω πολλή πείρα, έρχομαι εδώ χρόνια», μου λέει. Καθώς φτάνει στο πιο μακρινό παγκάκι, ακριβώς απέναντι από την είσοδο της παιδικής χαράς, στερεώνει το ποδήλατό του στο σταντ. Ακουμπάει το κουτάκι με την μπύρα στο παγκάκι και πριν καλά-καλά καθίσει, κατεβάζει το παντελόνι του.
Η ώρα είναι 21:35, πριν από μισή ώρα σε αυτό το χώρο έπαιζαν παιδιά.
Φεύγω βιαστικά και συνεχίζω τη βόλτα μου στο πάρκο. “Κρυφές” και πιο “ανοιχτές” ματιές, γρήγορες αναγνωριστικές κουβέντες και έρωτας στις φυλλωσιές είναι το πλαίσιο ενός “σεξουαλικού ακτιβισμού” που κινείται στο περιθώριο της δημόσιας σφαίρας. Στρέιτ, γκέι, τρανσέξουαλ, μπαϊσέξουαλ. Τίποτα δεν κρύβεται στο Πεδίο του Άρεως, όταν το σκοτάδι κρύβει τα πάντα. «Έρχομαι κάθε βράδυ εδώ για σεξ. Δεν ξέρω αν είναι καλό ή κακό, όμως πρέπει κάπου και ‘γώ να βρω λίγη αγάπη και απόλαυση», μου λέει ο Νίκος, τρανσέξουαλ χορευτής που εδώ και τρεις μήνες συνευρίσκεται με άτομα που γνωρίζει στο Πεδίο του Άρεως. «Κάθε μέρα που έρχομαι συναντώ ανθρώπους που είναι μόνοι τους ή ντρέπονται να εκφραστούν ελεύθερα σε άλλους χώρους».
«Αν αυτές οι καταστάσεις είναι οριακές, καθώς πρόκειται για άτομα που έχουν βιώσει ρατσισμό και θέλουν με κάποιον τρόπο να εκφράσουν τη σεξουαλικότητά τους, τα πράγματα σοβαρεύουν όταν στο πάρκο εκπορνεύονται ανήλικοι για πέντε ευρώ», λέει η Ματίνα, φοιτήτρια κοινωνιολογίας που επισκέπτεται καθημερινά το πάρκο με φίλους της. «Άλλες φορές είναι τοξικομανείς, άλλες φορές είναι μετανάστες που δεν έχουν να φάνε».
Η διακίνηση και το ψωνιστήρι σημειώνουν έξαρση τις βραδινές ώρες, τότε που κανονικά το πάρκο παραμένει κλειστό. «Δεκάδες άνθρωποι παραμένουν μέσα ή μπαινοβγαίνουν από τα κάγκελα στην πλευρά της Αλεξάνδρας, αφού δεν υπάρχει κανενός είδους φύλαξη. Αυτές τις ώρες θα βρει κανείς στο πάρκο και πολλούς ανήλικους», προσθέτει η Ματίνα. Πράγματι, περνώντας από εκεί τα μεσάνυχτα και περπατώντας περιμετρικά του πάρκου βλέπεις ανθρώπους να κινούνται μέσα ή να κοιμούνται.
Σύμφωνα με όσα είπε η αστυνομία στο inside story, η Υποδιεύθυνση Προστασίας Ανηλίκων έχει διενεργήσει κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας ειδικές αστυνομικές επιχειρήσεις στο Πεδίο του Άρεως, χωρίς να έχει διαπιστωθεί μέχρι σήμερα η ύπαρξη περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης ανηλίκων στο εν λόγω σημείο. Ωστόσο, οι έλεγχοι της αστυνομίας δεν πραγματοποιούνται το διάστημα 11 μ.μ. έως 6 π.μ., αφού τότε, σύμφωνα με τον Κανονισμό Λειτουργίας Πάρκων και Αλσών της Περιφέρειας Αττικής, το πάρκο κλείνει...
Αναζητείται λύση
Υπάρχει σωτηρία για το πάρκο της λεωφόρου Αλεξάνδρας; «Το ζήτημα δεν θα λυθεί με το να βάλουμε τανκς στο Πεδίο του Άρεως. Με τη βοήθεια της εξακολουθητικής αστυνόμευσης και εκδηλώσεων που θα φέρνουν τον κόσμο στο πάρκο, μπορούμε να του ξαναδώσουμε ζωή και να περιορίσουμε τις “γκρίζες περιοχές”», επισημαίνει η αντιπεριφερειάρχης κα Κυπριανίδου. «Το πρόβλημα ξεκινά όταν δεν υπάρχει κόσμος στο πάρκο. Όσο περισσότεροι πολίτες το επισκέπτονται, τόσο περισσότερο θα περιορίζεται το πρόβλημα».
Εκεί εντοπίζει την ουσία του ζητήματος και η κα Εύα Γουναροπούλου, μέλος της Εταιρείας Φίλων του Εθνικού Κήπου. «Η υποβάθμιση του Πεδίου του Άρεως οφείλεται και στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε το δημόσιο χώρο, τόσο ως διοικούντες όσο και ως διοικούμενοι. Συχνά λέγεται ότι φταίει η κρίση, όμως ας μην ξεχνάμε ότι και την εποχή της οικονομικής ευημερίας, λίγα πράγματα είχαν πάει μπροστά σχετικά με τους δημόσιους χώρους πρασίνου. Αυτό μάλλον προδίδει ότι συχνά το πρόβλημά μας δεν είναι η έλλειψη πόρων, αλλά η απουσία βούλησης τόσο από την πολιτική τάξη, όσο και από την κοινωνία των πολιτών», λέει στο inside story.
Μέχρι να αλλάξει η νοοτροπία διοικούντων και διοικουμένων, το πάρκο θα παρουσιάζει την ίδια εικόνα με τα μεγάλα ολυμπιακά έργα, που έγιναν την περασμένη δεκαετία: τεράστια ποσά από κρατικά και κοινοτικά κονδύλια δαπανήθηκαν για τη δημιουργία χώρων και υποδομών που κατόπιν αφέθηκαν στην τύχη τους, με αποτέλεσμα την υποβάθμιση ή και πλήρη καταστροφή τους.
Κάποια στιγμή αποφασίζω να αφήσω το πάρκο. Είναι σχεδόν μεσάνυχτα και οι πόρτες έχουν κλείσει. Πηδάω τα κάγκελα στη λεωφόρο Αλεξάνδρας. Η Ματίνα είχε δίκιο. Δεν είναι τόσο δύσκολο να μπεις και να βγεις από εκεί.
Βίντεο από το skate festival το 2007
ΠΡΕΖΑ TV
12-8-2016
«Άντε ρε μαλάκα από εδώ», λέει η Μαρία σε έναν τοξικομανή που βρίσκεται στο διπλανό παγκάκι. «Ένα τσιγάρο σου ζήτησα ρε πούστη. Πολλά σου ζήτησα;», συμπληρώνει χωρίς να τον κοιτάξει. Περνούν μερικά δευτερόλεπτα και γυρίζοντας το κεφάλι της προς εμένα, ρωτάει σε πιο ήρεμο ύφος: «Μήπως έχεις τσιγάρο ρε φίλε;».
Λίγα λεπτά αργότερα και κάμποσα μέτρα παρακάτω η Μαρία προσπαθεί να ανάψει το τσιγάρο που βρήκε έχοντας γείρει έντονα το σώμα της προς τα εμπρός. «Μην είσαι πολύ κοντά μου γιατί βρωμάω», μου λέει. «Αυτή η σίσα με έχει σαπίσει, σαν πτώμα είμαι». Καθώς μιλάει, τοξικομανείς ρίχνουν λοξές ματιές προς το μέρος που καθόμαστε. Είμαστε στα σκαλιά κάτω από το άγαλμα του Κωνσταντίνου, στο Πεδίο του Άρεως, ένα μικρό σύμπαν που κρύβει από ιστορίες τοξικομανών έως ψωνιστήρι ανθρώπων κάθε ηλικίας.
Η Μαρία ζει στο δρόμο, τις περισσότερες φορές περνάει τα βράδια της σε κάποιο παγκάκι του Πεδίου του Άρεως. Η επαιτεία και ο αγοραίος έρωτας της εξασφαλίζουν το φαγητό και τη δόση της. «Δεν μπορώ να βρω αλλιώς λεφτά. Ζητιανεύω στο δρόμο και πάω με όποιον βρω για δύο και τρία ευρώ. Κόσμος έρχεται το βράδυ στο πάρκο για να πηδήξει. Μας εκμεταλλεύονται, ξέρουν ότι έχουμε ανάγκη τα λεφτά. Το κάνουμε όπου να ‘ναι».
Άνθρωποι παρατημένοι σε ένα παρατημένο πάρκο
Η τοξικοεξάρτηση είναι το πρώτο ζήτημα που εντοπίζει κανείς όταν επισκέπτεται το Πεδίο του Άρεως. Οι διακινητές πωλούν ανενόχλητοι την πραμάτεια τους μέσα στο πάρκο. Όταν περπατάς στα μονοπάτια έρχονται πιο εύκολα —για την ακρίβεια του λόγου, εντελώς ανοιχτά— προς το μέρος σου για να σου πουλήσουν ό,τι έχουν στην πλαστική σακούλα που συνήθως κρατάνε στο δεξί τους χέρι. Αφού σε “κόψουν”, σε ρωτάνε: «Θες χάπια, ηρωίνη, κόκα;». Κάποιοι από αυτούς δεν αναφέρουν καν τις λέξεις κι απλά ρωτούν αν θέλεις “νερό” ή σου κάνουν με το χέρι το νεύμα της κατάπoσης, σαν να σε ρωτούν αν θέλεις να πάρεις ένα χάπι.
Αν και η αγορά “προσφέρει” τα πάντα, «εδώ οι περισσότεροι την ακούμε με το σίσα», μου λέει η Μαρία. Η φήμη του είναι πολύ κακή μεταξύ των χρηστών, όμως οι περισσότεροι το επιλέγουν καθώς είναι το “ναρκωτικό των φτωχών” και αρκούν μερικές γνώσεις χημείας για να το φτιάξει κανείς ακόμη και στην κουζίνα του. «Μόνο σκατά δεν έχει μέσα», προσθέτει η ίδια. Περιέχει από χλωρίνη και σαμπουάν έως λάδια μηχανής και φωτιστικό πετρέλαιο. Καθώς ο φώσφορος αποτελεί βασικό συστατικό του σίσα, για την παρασκευή του χρησιμοποιούνται συχνά υγρά μπαταρίας, των οποίων τα άλατα περιέχουν φώσφορο. Αν κάποιος περπατήσει στο πάρκο θα παρατηρήσει πως στο έδαφος υπάρχουν διασκορπισμένες εκατοντάδες μπαταρίες.
Σε αντίθεση με άλλα ναρκωτικά, το σίσα είναι διεγερτική και όχι κατασταλτική ουσία, γεγονός που επηρεάζει τη συμπεριφορά των τοξικομανών, που γίνονται με το παραμικρό επιθετικοί. «Τι κάνεις εδώ ρε μαλάκα;», μου λέει με αρκετά έντονο ύφος ένας 30χρονος καθώς κάνω βόλτα εκεί όπου συνήθως αλλάζουν χέρια ουσίες και χρήματα. Οι περισσότεροι από τους χρήστες κινούνται γρήγορα και νευρικά, κάνουν σπασμωδικές κινήσεις, βρίζονται μεταξύ τους, συχνά πιάνονται στα χέρια. Η περιοχή του αγάλματος του Κωνσταντίνου, όπου περιφέρονται, εφάπτεται με μια από τις δύο παιδικές χαρές του πάρκου.
Αφήνοντας πίσω μου την είσοδο και κατευθυνόμενος προς το άγαλμα της Αθηνάς ακούω μέσα από τις πυκνές φυλλωσιές ομιλίες. Το αλισβερίσι ουσιών και χρημάτων δίνει και παίρνει. Πλησιάζω προς τα εκεί. Εκτός από μπαταρίες, κάτω βρίσκονται μαζεμένες δεκάδες σύρριγες, κουτιά από χάπια και προφυλακτικά. Λίγες στιγμές περνούν και εμφανίζονται τρεις νεαροί αλλοδαποί που κινούνται προς το μέρος μου: «Θες κάτι φίλε; Καλύτερα να μην έρχεσαι εδώ πέρα, θα βρεις τον μπελά σου», μου λέει ένας από αυτούς. Καθώς συνεχίζω την πορεία μου προς την Ευελπίδων, ένας άλλος θαμώνας που θα συναντήσω σε σχεδόν όλες μου τις επισκέψεις στο πάρκο με ακολουθεί για περισσότερο από ένα τέταρτο όπου κι αν πηγαίνω, μέχρι να βγω από την έξοδο της οδού Μαυρομματαίων.
Η ανάπλαση που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ
Το Πεδίο του Άρεως βρίσκεται σε κατάσταση αποσύνθεσης. Η εικόνα ωστόσο γίνεται ακόμα πιο αποκρουστική, αν αναλογιστεί κανείς ότι την περίοδο 2008-2010 πραγματοποιήθηκε η ανάπλαση του πάρκου, που κόστισε 10.147.630 ευρώ και στηρίχθηκε σε ευρωπαϊκά κονδύλια και το δημόσιο ταμείο. Η προσπάθεια συνδέθηκε με πολλές ελπίδες για την αναβάθμιση του μεγαλύτερου —277 στρέμματα— πάρκου στο λεκανοπέδιο της Αττικής, καθώς μάλιστα την ανέλαβε το αρχιτεκτονικό γραφείο Αλέξανδρος Τομπάζης ΑΕ.
Οι επεμβάσεις που έγιναν ήταν σημαντικές, σύμφωνα με την κα Ουρανία Στεφοπούλου-Πλατανιώτη, δρ. αρχιτέκτονα-μηχανικό του ΕΜΠ και υπεύθυνη μελέτης του έργου. «Αναβαθμίστηκε και πεζοδρομήθηκε ο κεντρικός άξονας από το άγαλμα του Κωνσταντίνου έως την πλατεία Πρωτομαγιάς και πραγματοποιήθηκε η ανάπλαση του περιφερειακού δακτυλίου με τα πλατάνια, τον ροδώνα και τις αριές. Τα μονοπάτια στρώθηκαν με μαλακό χώμα και απομακρύνθηκε το τσιμέντο. Σε αυτά πρέπει να προστεθούν οι υδάτινες διαδρομές, η αναβάθμιση του πρασίνου και της μηχανολογικής υποδομής του πάρκου και οι μικροεπεμβάσεις, όπως η σήμανση, οι κάδοι, τα συντριβάνια στις μικρές πλατείες και τα παγκάκια. Όλα αυτά είχαν δώσει μία νέα εικόνα στο πάρκο», λέει η κα Πλατανιώτη.
Αυτή η εικόνα όμως σύντομα ξεθώριασε. Το έργο δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, καθώς ο εργολάβος κηρύχθηκε έκπτωτος εξαιτίας των οικονομικών δυσκολιών που αντιμετώπιζε και δεν του επέτρεψαν να συνεχίσει τις εργασίες. Η ανάπλαση ολοκληρώθηκε κατά το 70% μόνον. Ακολούθησε η πλήρης εγκατάλειψη. «Το Πεδίο του Άρεως δεν προστατεύθηκε ποτέ. Δεν υπήρξε το απαραίτητο προσωπικό για τη συντήρηση και τη φύλαξή του, τόσο ως προς τις οικοδομικές, όσο και ως προς τις φυτοτεχνικές επεμβάσεις που έγιναν», λέει στο inside story η κα Πλατανιώτη.
Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει ουσιαστικά προσωπικό φύλαξης και συντήρησης του πάρκου, αφού από τα 12 άτομα που είναι επιφορτισμένα με εργασίες —στα οποία περιλαμβάνονται ηλεκτρολόγος, υδραυλικός, καθαριστές, προσωπικό γραφείου, καθώς και η εργολαβία πρασίνου— κανένα από αυτά δεν φυλάσσει το χώρο. Επειδή το προσωπικό της περιφέρειας δεν επαρκεί, το συνεργείο καθαρισμού του Δήμου Αθηναίων συμμετέχει στον καθαρισμό του πάρκου.
Παλιές, καλές εποχές —πριν την κρίση
«Γνώρισα το Πεδίο του Άρεως το 1995, όταν άρχισα να πηγαίνω εκεί από πιτσιρικάς μαζί με φίλους μου. Αράζαμε στο άγαλμα της Αθηνάς, όπου μαζεύονταν τότε πολλοί σκέιτερς», αναφέρει ο σκέιτερ Billy Gee. «Ήταν φοβερή αίσθηση, ένα μικρό σύμπαν με πολλούς κόσμους. Στο άγαλμα του Κωνσταντίνου μαζεύονταν Ρώσοι και Αλβανοί μετανάστες, ενώ οι πάνκηδες έρχονταν μαζί μας στην Αθηνά».
Ο Billy, που ανήκει στη γενιά των millennials, μεγάλωσε στις συνοικίες γύρω από τη λεωφόρο Αλεξάνδρας και το Πεδίο του Άρεως έγινε δεύτερο σπίτι του μέχρι και το 2008, όταν απαγορεύτηκε η πρόσβαση στο σημείο γύρω από το άγαλμα της Αθηνάς εξαιτίας της ανάπλασης. «Πήγαινα στο πάρκο και έβρισκα 60 σκέιτερς. Περνούσαμε εκεί όλον τον ελεύθερο χρόνο μας. Αγαπούσαμε και πονούσαμε το πάρκο. Κάθε εβδομάδα αγοράζαμε χλωρίνες και παίρναμε το λάστιχο του περιπτερά για να καθαρίσουμε το χώρο από τα φύλλα και τα μούρα που έπεφταν κάτω. Βάζαμε λεφτά από την τσέπη μας για να πάρουμε τσιμέντο και να “μπαλώσουμε” όποια λακούβα βρίσκαμε και να κολλήσουμε τα κομμάτια μάρμαρο που ξεκολλούσαν από τις πλάκες. Κάθε τόσο κλαδεύαμε τα φυτά γύρω από το άγαλμα».
Το 2005 ο Billy διοργάνωσε στο Πεδίο του Άρεως τον πρώτο αγώνα σκέιτ. «Ήταν ένα γεγονός ανεπανάληπτο. Ήρθαν 6.000 άτομα για να το παρακολουθήσουν. Ήταν απίστευτο», λέει ο ίδιος. Άλλα δύο φεστιβάλ ακολούθησαν το 2006 και το 2007. «Το Πεδίον του Άρεως ήταν πιο ζωντανό εκείνην την εποχή. Εκεί γινόταν το φεστιβάλ indie και μαζεύονταν μπάντες από όλον τον κόσμο. Γινόταν έκθεση βιβλίου και πολύς κόσμος πλήρωνε στη νομαρχία για να οργανώσει διάφορες εκδηλώσεις».
Μετά την ανάπλαση, τα προβλήματα οξύνθηκαν. «Οι τοξικομανείς αυξήθηκαν και το ψωνιστήρι άρχισε να γίνεται παντού. Τα προβλήματα αυτά υπήρχαν και πριν την ανάπλαση, αλλά σε μικρότερη κλίμακα και “κρυφά”, αφού υπήρχε μια υποτυπώδης φύλαξη. Θυμάμαι να σκάει 12χρονος για σκέιτ και όλοι έδειχναν σεβασμό και έκαναν ό,τι έκαναν μακριά από παιδιά. Υπήρχε τσίπα. Τώρα τα πάντα γίνονται μπροστά στα μάτια σου. Υπάρχουν σημεία που ούτε εγώ δεν περνάω. Κανείς δεν ελέγχει τι γίνεται στο πάρκο».
Ένα νέο καταφύγιο για τοξικομανείς
Λόγω της ελλιπούς αστυνόμευσης και φύλαξης, το Πεδίο του Άρεως έγινε “καταφύγιο” τοξικοεξαρτημένων πριν από περίπου δύο χρόνια, όταν μετά από διαμαρτυρίες κατοίκων μεγάλος αριθμός χρηστών “οδηγήθηκε” από την Τοσίτσα, την Καποδιστρίου, τη Σολωμού και άλλους γύρω δρόμους στο πάρκο, ώστε το πρόβλημα να κουκουλωθεί ανάμεσα στις φυλλωσιές. Σήμερα, γύρω από το άγαλμα του Κωνσταντίνου βρίσκονται όλο το 24ωρο δεκάδες χρήστες. Κάθε βράδυ, όταν κανονικά το Πεδίο του Άρεως κλείνει από τις 11 μ.μ. έως τις 6 π.μ., εξαρτημένοι και διακινητές παραμένουν μέσα από τις κλειδωμένες πόρτες.
Κάπου εδώ, το πρόβλημα του εγκαταλελειμμένου πάρκου συναντά το πιεστικό ζήτημα της τοξικοεξάρτησης που απασχολεί συνολικά την Αθήνα. Οι ειδικοί με τους οποίους μίλησε το inside story αρνούνται να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα των τοξικομανών στο Πεδίο με τοπικούς όρους. «H τοξικοεξάρτηση δεν είναι πρόβλημα του Πεδίου του Άρεως. Η χρονική συγκυρία ήθελε να συγκεντρωθεί εκεί μεγάλο μέρος της πιάτσας και των τοξικοεξαρτημένων. Χθες ήταν κάπου αλλού, αύριο μπορεί να είναι κάπου αλλού», λέει στο inside story ο Μιχάλης Μυλωνάς, εκπρόσωπος του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ). «Όταν μιλάμε για την τοξικοεξάρτηση, δεν μπορούμε να την απομονώνουμε σε ένα τοπικό ή χρονικό σημείο, αλλά πρέπει να την αντιμετωπίζουμε συνολικά, ως φαινόμενο που χρειάζεται απαντήσεις και λύσεις».
Πράγματι, η τοξικοεξάρτηση στο Πεδίο του Άρεως συνδέεται με τη συνολική εξέλιξη του ζητήματος στα χρόνια της κρίσης, η οποία έχει δώσει νέα χαρακτηριστικά στο φαινόμενο. Από το σύνολο των εξαρτημένων που υποστηρίζει σήμερα το ΚΕΘΕΑ στη δουλειά που κάνει στους δρόμους, το 42% δηλώνει ότι έχει προσωρινή ή καθόλου στέγη, την ώρα που το αντίστοιχο ποσοστό το 2010 ανερχόταν στο 24,5%. Η έλλειψη στέγης έχει ως συνέπεια την όξυνση του κοινωνικού αποκλεισμού των τοξικομανών, που σε συνδυασμό με έλλειψη ειδικά διαμορφωμένων χώρων για την ιατρική τους περίθαλψη, οδηγεί στην περιθοριοποίησή τους σε χώρους όπως το Πεδίο του Άρεως. «Στο πάρκο οι εξαρτημένοι νιώθουν ότι μπορούν να βρουν ένα απάγκιο από ό,τι τους κυνηγάει. Είναι ένας χώρος που μπορεί να τους “φιλοξενήσει” και επιτρέπει τη χρήση ουσιών και την πορνεία», αναφέρει ο κ. Μυλωνάς.
«Η αντιμετώπιση του ζητήματος θα πρέπει να κινηθεί στη λογική της “μείωσης της βλάβης”», αναφέρει στο inside story ο Τάσος Πανόπουλος, εκπρόσωπος του Οργανισμού κατά των Ναρκωτικών (ΟΚΑΝΑ). «Αφού αντιμετωπίσουμε τα συντηρητικά αντανακλαστικά της κοινωνίας, θα πρέπει να αποδεχθούμε ότι υπάρχει πρόβλημα και να βρούμε τρόπους να το περιορίσουμε και να αμβλύνουμε τις συνέπειές του, λαμβάνοντας υπόψη ότι ποτέ δεν θα εξαλειφθεί. Αυτό που έχουν πετύχει άλλες ευρωπαϊκές πόλεις είναι η εύρεση μίας φόρμουλας διαχείρησης του ζητήματος. Αυτό πρέπει να κάνουμε και εμείς και όχι κάθε φορά να διαμαρτυρόμαστε μέχρι να φύγουν οι εξαρτημένοι από τη γειτονιά μας. Το Πεδίο του Άρεως, για το οποίο σήμερα πολλοί φωνάζουν, δεν είναι το πρόβλημα, είναι εκεί που εμφανίζεται το πρόβλημα».
Το ζήτημα της τοξικοεξάρτησης θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί μέσω της δημιουργίας ξενώνων, όπου οι εξαρτημένοι θα έχουν τη δυνατότητα να διανυκτερεύουν, να λαμβάνουν ιατρική περίθαλψη και να κάνουν ελεγχόμενη χρήση. Προχωρώντας προς αυτήν την κατεύθυνση, το ΚΕΘΕΑ σχεδιάζει τη διαμόρφωση δύο τέτοιων χώρων σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, χωρητικότητας 30 ατόμων ο καθένας, καθώς και ενός εξειδικευμένου ξενώνα για εξαρτημένες γυναίκες με παιδιά προσχολικής ηλικίας ή εγκυμονούσες. Με τη σειρά του ο ΟΚΑΝΑ σχεδιάζει τρεις νέες μονάδες άμεσης πρόσβασης, όπου οι χρήστες θα βρίσκουν μία πολύ μεγάλη γκάμα υπηρεσιών, ώστε να παραμένουν όσο το δυνατόν μακριά από την πιάτσα και από παράπλευρες συνέπειες της μη ελεγχόμενης χρήσης, όπως η προσβολή από σοβαρές μολυσματικές ασθένειες. Ακόμη, ο Δήμος Αθηναίων σχεδιάζει με τον ΟΚΑΝΑ τη δημιουργία υπνωτηρίου για άστεγους χρήστες, όπου θα προσφέρονται και υπηρεσίες ψυχικής και σωματικής υγείας.
Παρότι όμως ΚΕΘΕΑ και ΟΚΑΝΑ συνεργάζονται και μάλιστα στα άμεσα σχέδιά τους βρίσκεται η παρουσία στο Πεδίο του Άρεως, μία σειρά από προβλήματα δυσκολεύουν την κατάσταση. Το πρώτο είναι η έλλειψη κονδυλίων, που παρά την αύξηση των χρηστών έχουν περιοριστεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, παγώνοντας τις προσλήψεις και περιορίζοντας τα περιθώρια για δράση.
Το δεύτερο ζήτημα είναι η έλλειψη συντονισμού από την πλευρά της πολιτείας. Όπως αναφέρει στο inside story μέλος οργανισμού καταπολέμησης των ναρκωτικών με γνώση του θέματος, «υπάρχει μεγάλο θέμα οργάνωσης στα γραφεία της διοίκησης γύρω από την αντιμετώπιση της τοξικοεξάρτησης. Στα αρμόδια γραφεία βρίσκονται συχνά άνθρωποι που δεν έχουν ούτε υποτυπώδεις γνώσεις γύρω από το ζήτημα». Από την πλευρά του, ο κ. Μυλωνάς σημειώνει πως «η διοίκηση συχνά δεν καταλαβαίνει τι ακριβώς πρέπει να κάνει. Ακούει τι έχουν να της πουν οι αρμόδιοι φορείς, όπως το ΚΕΘΕΑ και ο ΟΚΑΝΑ, αλλά δεν ξέρει πώς να προσεγγίσει το θέμα».
Η διαχείριση του πάρκου ανήκει στην περιφέρεια Αττικής, που έχει υπογράψει μνημόνιο συνεργασίας με το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη. «Η αστυνομία μας ενημερώνει σε ημερήσια βάση για το τι γίνεται καθημερινά στον χώρο και είναι παρούσα στον καθαρισμό των “δύσκολων” σημείων του. Αν και το ζήτημα δεν έχει λυθεί, χάρη σε αυτήν τη συνεργασία ο αριθμός των τοξικομανών έχει μειωθεί αισθητά τον τελευταίο χρόνο», λέει στο inside story η αντιπεριφερειάρχης Ερμίνα Κυπριανίδου.
Η αστυνομία όμως δεν μπορεί να κάνει πολλά για το θέμα, που ξεπερνά κατά πολύ τις δυνατότητές ενός μηχανισμού άμεσης δράσης. Το πρώτο εξάμηνο του 2016 οι αρχές έκαναν 36 συλλήψεις για παραβίαση της νομοθεσίας εξαρτησιογόνων ουσιών, με τις προσαγωγές στο ίδιο διάστημα να ξεπερνούν τις 600. Η μεγάλη εικόνα όμως παραμένει προβληματική.«Δεν καταφέρνουν τίποτα», αναφέρει ο κ. Γεράσιμος, κάτοικος της λεωφόρου Αλεξάνδρας που κάνει την απογευματινή του βόλτα στο Πεδίο του Άρεως. «Η αστυνομία μαζεύει μερικούς χρήστες λες και φταίνε αυτοί για το πρόβλημα και διώχνει τους υπόλοιπους. Μόλις φύγει από το πάρκο, εκείνοι επιστρέφουν μετά από ένα τέταρτο. Φυσικά, οι διακινητες συνεχίζουν ανενόχλητοι τη δουλειά τους».
Αυτό ακριβώς έγινε όταν περπάτησα από την έξοδο του πάρκου στην οδό Μαυρομματαίων προς τη λεωφόρο Αλεξάνδρας. Ένα βανάκι της αστυνομίας ήταν παρκαρισμένο μπροστά από το πάρκο και αστυνομικοί με πολιτικά έλεγαν στους λίγους τοξικομανείς που είχαν μείνει στο χώρο να φύγουν, «αφού το πάρκο έκλεισε». Μόλις η αστυνομία απομακρύνθηκε, οι περισσότεροι χρήστες επέστρεψαν στο ίδιο σημείο.
Ψωνιστήρι πλάι στους διακινητές
Έχει πια σουρουπώσει για τα καλά και το Πεδίο του Άρεως έχει αποκτήσει μια πιο “άγρια” μορφή. Αν και κυκλοφορεί ακόμα κόσμος και παιδιά, ο χώρος έχει αρχίσει να “γκετοποιείται”. Πλάι στους διακινητές εμφανίζεται ένας άλλος κόσμος, αυτός της οριακής σεξουαλικότητας. Περπατώ στην οδό Αγωνιστών του ‘21, όταν ένας μεσήλικας γύρω στα 60 μου λέει κάτι που δεν πιάνω με την πρώτη. Φτάνω στην άκρη του μονοπατιού και αρχίζω να μαγνητοφωνώ με το κινητό μου. Γυρίζω στο σημείο όπου κάθεται ο κύριος. Το ποδήλατό του και τρία μέτρα απόσταση μας χωρίζουν.
«Έλα να κάτσεις κοντά μου», λέει. Σηκώνομαι και τον πλησιάζω. Το σκοτάδι έχει πυκνώσει και όλα είναι πιο εύκολα. «Πρώτη φορά έρχεσαι εδώ;», με ρωτάει. «Όχι, έχω ξανάρθει πιο παλιά κάμποσες φορές ακόμη». «Έρχεσαι εδώ για να βρεις κανέναν να κάνεις σεξ;», συνεχίζει πίνοντας κάθε τόσο από το κουτάκι μπίρας που έχει μαζί του. Δεν του απαντάω εγώ. Μερικά δευτερόλεπτα περνούν και μετά αρχίζει να με ρωτάει το όνομά μου, τι δουλειά κάνω, ποιες είναι οι σεξουαλικές προτιμήσεις μου. «Πάμε στην παιδική χαρά», μου λέει και σηκώνεται για να πάρει το ποδήλατό του. Μπαίνει πρώτος μέσα και μου κάνει νεύμα να σύρω την πόρτα. «Αν μπει κανείς μέσα θα κάνουμε ότι μιλάμε, θα έχω το νου μου εγώ. Έχω πολλή πείρα, έρχομαι εδώ χρόνια», μου λέει. Καθώς φτάνει στο πιο μακρινό παγκάκι, ακριβώς απέναντι από την είσοδο της παιδικής χαράς, στερεώνει το ποδήλατό του στο σταντ. Ακουμπάει το κουτάκι με την μπύρα στο παγκάκι και πριν καλά-καλά καθίσει, κατεβάζει το παντελόνι του.
Η ώρα είναι 21:35, πριν από μισή ώρα σε αυτό το χώρο έπαιζαν παιδιά.
Φεύγω βιαστικά και συνεχίζω τη βόλτα μου στο πάρκο. “Κρυφές” και πιο “ανοιχτές” ματιές, γρήγορες αναγνωριστικές κουβέντες και έρωτας στις φυλλωσιές είναι το πλαίσιο ενός “σεξουαλικού ακτιβισμού” που κινείται στο περιθώριο της δημόσιας σφαίρας. Στρέιτ, γκέι, τρανσέξουαλ, μπαϊσέξουαλ. Τίποτα δεν κρύβεται στο Πεδίο του Άρεως, όταν το σκοτάδι κρύβει τα πάντα. «Έρχομαι κάθε βράδυ εδώ για σεξ. Δεν ξέρω αν είναι καλό ή κακό, όμως πρέπει κάπου και ‘γώ να βρω λίγη αγάπη και απόλαυση», μου λέει ο Νίκος, τρανσέξουαλ χορευτής που εδώ και τρεις μήνες συνευρίσκεται με άτομα που γνωρίζει στο Πεδίο του Άρεως. «Κάθε μέρα που έρχομαι συναντώ ανθρώπους που είναι μόνοι τους ή ντρέπονται να εκφραστούν ελεύθερα σε άλλους χώρους».
«Αν αυτές οι καταστάσεις είναι οριακές, καθώς πρόκειται για άτομα που έχουν βιώσει ρατσισμό και θέλουν με κάποιον τρόπο να εκφράσουν τη σεξουαλικότητά τους, τα πράγματα σοβαρεύουν όταν στο πάρκο εκπορνεύονται ανήλικοι για πέντε ευρώ», λέει η Ματίνα, φοιτήτρια κοινωνιολογίας που επισκέπτεται καθημερινά το πάρκο με φίλους της. «Άλλες φορές είναι τοξικομανείς, άλλες φορές είναι μετανάστες που δεν έχουν να φάνε».
Η διακίνηση και το ψωνιστήρι σημειώνουν έξαρση τις βραδινές ώρες, τότε που κανονικά το πάρκο παραμένει κλειστό. «Δεκάδες άνθρωποι παραμένουν μέσα ή μπαινοβγαίνουν από τα κάγκελα στην πλευρά της Αλεξάνδρας, αφού δεν υπάρχει κανενός είδους φύλαξη. Αυτές τις ώρες θα βρει κανείς στο πάρκο και πολλούς ανήλικους», προσθέτει η Ματίνα. Πράγματι, περνώντας από εκεί τα μεσάνυχτα και περπατώντας περιμετρικά του πάρκου βλέπεις ανθρώπους να κινούνται μέσα ή να κοιμούνται.
Σύμφωνα με όσα είπε η αστυνομία στο inside story, η Υποδιεύθυνση Προστασίας Ανηλίκων έχει διενεργήσει κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας ειδικές αστυνομικές επιχειρήσεις στο Πεδίο του Άρεως, χωρίς να έχει διαπιστωθεί μέχρι σήμερα η ύπαρξη περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης ανηλίκων στο εν λόγω σημείο. Ωστόσο, οι έλεγχοι της αστυνομίας δεν πραγματοποιούνται το διάστημα 11 μ.μ. έως 6 π.μ., αφού τότε, σύμφωνα με τον Κανονισμό Λειτουργίας Πάρκων και Αλσών της Περιφέρειας Αττικής, το πάρκο κλείνει...
Αναζητείται λύση
Υπάρχει σωτηρία για το πάρκο της λεωφόρου Αλεξάνδρας; «Το ζήτημα δεν θα λυθεί με το να βάλουμε τανκς στο Πεδίο του Άρεως. Με τη βοήθεια της εξακολουθητικής αστυνόμευσης και εκδηλώσεων που θα φέρνουν τον κόσμο στο πάρκο, μπορούμε να του ξαναδώσουμε ζωή και να περιορίσουμε τις “γκρίζες περιοχές”», επισημαίνει η αντιπεριφερειάρχης κα Κυπριανίδου. «Το πρόβλημα ξεκινά όταν δεν υπάρχει κόσμος στο πάρκο. Όσο περισσότεροι πολίτες το επισκέπτονται, τόσο περισσότερο θα περιορίζεται το πρόβλημα».
Εκεί εντοπίζει την ουσία του ζητήματος και η κα Εύα Γουναροπούλου, μέλος της Εταιρείας Φίλων του Εθνικού Κήπου. «Η υποβάθμιση του Πεδίου του Άρεως οφείλεται και στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε το δημόσιο χώρο, τόσο ως διοικούντες όσο και ως διοικούμενοι. Συχνά λέγεται ότι φταίει η κρίση, όμως ας μην ξεχνάμε ότι και την εποχή της οικονομικής ευημερίας, λίγα πράγματα είχαν πάει μπροστά σχετικά με τους δημόσιους χώρους πρασίνου. Αυτό μάλλον προδίδει ότι συχνά το πρόβλημά μας δεν είναι η έλλειψη πόρων, αλλά η απουσία βούλησης τόσο από την πολιτική τάξη, όσο και από την κοινωνία των πολιτών», λέει στο inside story.
Μέχρι να αλλάξει η νοοτροπία διοικούντων και διοικουμένων, το πάρκο θα παρουσιάζει την ίδια εικόνα με τα μεγάλα ολυμπιακά έργα, που έγιναν την περασμένη δεκαετία: τεράστια ποσά από κρατικά και κοινοτικά κονδύλια δαπανήθηκαν για τη δημιουργία χώρων και υποδομών που κατόπιν αφέθηκαν στην τύχη τους, με αποτέλεσμα την υποβάθμιση ή και πλήρη καταστροφή τους.
Κάποια στιγμή αποφασίζω να αφήσω το πάρκο. Είναι σχεδόν μεσάνυχτα και οι πόρτες έχουν κλείσει. Πηδάω τα κάγκελα στη λεωφόρο Αλεξάνδρας. Η Ματίνα είχε δίκιο. Δεν είναι τόσο δύσκολο να μπεις και να βγεις από εκεί.
Βίντεο από το skate festival το 2007
ΠΡΕΖΑ TV
12-8-2016
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου