Η ανακοίνωση του Ντόναλντ Τραμπ ότι οι ΗΠΑ αποχωρούν από τη διεθνή συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και ότι θα επιβάλλουν εκ νέου όλες τις κυρώσεις τους σε βάρος του, αφενός επιβεβαιώνει την συνέπειά του στο να φέρνει ανα τακτά χρονικά διαστήματα τον πλανήτη στο χείλος της καταστροφής, αφετέρου δεν είναι «κεραυνός εν αιθρία». Ο Τραμπ δεν έκρυβε τις προθέσεις του έναντι του Ιράν και της εν λόγω συμφωνίας, ούτε κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας.
Η αντίδραση της διεθνούς κοινότητας ήταν άμεση και ξεκάθαρη εναντίον της απόφασης Τραμπ, με την ΕΕ να ανακοινώνει ότι θα παραμείνει στη συμφωνία, παρά το γεγονός ότι οι ΗΠΑ απειλούν με κυρώσεις ακόμη και τις χώρες που θα συνεχίσουν να έχουν σχέσεις με τον Ιράν. Μάλιστα, η Γαλλία, η Γερμανία και η Βρετανία προχώρησαν και σε δική τους, κοινή δήλωση, με τον πρόεδρο της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, την καγκελάριο της Γερμανίας Άγγελα Μέρκελ και την πρωθυπουργό της Βρετανίας Τερέζα Μέι, να εμφανίζονται «αποφασισμένοι να εγγυηθούν την εφαρμογή» της συμφωνίας, αλλά και να προστατεύσουν τα «οικονομικά οφέλη» που έχει για τον ιρανικό λαό.
Ανάλογη ήταν η αντίδραση της Ρωσίας, η οποία δήλωσε επίσης ότι παραμένει στην συμφωνία, φυσικά της Κίνας, του ΟΗΕ, της Τουρκίας, ακόμη και της Ιαπωνίας, στενής συμμάχου των ΗΠΑ.
Οι μόνοι χαρούμενοι είναι ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Βενιαμίν Νετανιάχου, ο πιο θερμός υποστηρικτής του Τραμπ στο ζήτημα αυτό, ο οποίος δήλωσε ότι υποστηρίζει απόλυτα τη «θαρραλέα» απόφαση του Αμερικανού προέδρου, ενώ την υποστήριξή τους εξέφρασαν ταυτόχρονα η Σαουδική Αραβία - ο μεγάλος εχθρός του Ιράν στην περιοχή μαζί με το Ισραήλ - και σύμμαχοί της όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Τι σημαίνει αυτή η απόφαση για την ήδη ματωμένη Μέση Ανατολή; Τι σημαίνει για τις ΗΠΑ και τις σχέσεις της με τους συμμάχους της; Πού μπορούν να οδηγήσουν όλα αυτά; Προσπαθούμε να ξεδιαλύνουμε το κουβάρι, μαζί με τον ομότιμο καθηγητή Μεσανατολικών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Αλέξανδρο Κούτση.
«Σφραγίδα» Ομπάμπα
«Η υπογραφή αυτής της συμφωνίας έγινε μετά από μια μακρά περίοδο επιβολής εμπάργκο εναντίον του Ιράν από τη διεθνή κοινότητα και είχε οικονομικές επιπτώσεις στο Ιράν. Έγιναν εκλογές, εκλέχθηκε ο μετριοπαθής Ροχανί (να θυμίσουμε ότι όταν ήταν πρόεδρος ο Χαταμί, επίσης μετριοπαθής, και προσέγγισε τον Μπους για να κάνουν μια συμφωνία συνεργασίας, ο Μπους του είχε κλείσει την πόρτα) ο οποίος ήρθε στην θέση του απερχόμενου και σκληροπυρηνικού, Αχμεντινετζάντ, και άνοιξε η διαδικασία με τον Ομπάμα. Ο Ομπάμα με τη σειρά του άλλαξε την μέχρι τότε αμερικανική πολιτική (που ήταν του τύπου “δεν κάνουμε διάλογο με το Ιράν, είναι θεοκρατικό καθεστώς, πρέπει να αλλάξει, να έρθει πίσω ο Σάχης” κλπ) και άρχισε διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στην συμφωνία», σημειώνει εισαγωγικά ο Α. Κούτσης.
Τι προβλέπει η συμφωνία
«Το Ιράν», εξηγεί ο ομότιμος καθηγητής, «μέχρι το 2003 είχε ένα στρατιωτικό πυρηνικό πρόγραμμα που το σταμάτησε. Ωστόσο συνέχισε τον εμπλουτισμό ουρανίου για μη στρατιωτικούς σκοπούς. Έτσι, είχε εμπλουτίσει ουράνιο κατά 5% που είναι για ειρηνικούς σκοπούς και 20% για ιατρικούς σκοπούς, τα λεγόμενα ραδιοϊσότοπα. Για να κάνεις πυρηνική κεφαλή χρειάζεσαι ουράνιο εμπλουτισμένο στο 90%. Είχε γύρω στους 5.000 φυγοκεντρητές που εμπλουτίζουν ουράνιο, πριν το 2003. Μέχρι το 2007 είχε φτάσει τους 15.000 φυγοκεντρητές, οι οποίοι ήταν πιο εξελιγμένοι και μπορούσαν να εμπλουτίσουν ουράνιο πιο γρήγορα, γι’ αυτό και έφτασε στο 20% τον εμπλουτισμό. Και μπορούσε να φτάσει, σε περίπτωση που η Δύση δεν ήθελε να συνεργαστεί μαζί του, σε 60.000 φυγοκεντρητές, ακόμη πιο εξελιγμένους, που θα μπορούσαν να εμπλουτίσουν ουράνιο στο 90%. Αν έφτανε σε αυτό το στάδιο, θα μπορούσε να αποκτήσει πυρηνική κεφαλή μέσα σε τρεις με τέσσερις μήνες».
«Αυτό ήταν το δίλημμα που είχε να αντιμετωπίσει ο Ομπάμα, η ΕΕ και η διεθνής κοινότητα. Οπότε κάτσανε με το Ιράν και είπαν: “Θέλεις να αποκτήσεις πυρηνικά;”. Το Ιράν απάντησε αρνητικά και έτσι λοιπόν το 2015 μετά από μακροχρόνιες διαπραγματεύσεις συμφωνήθηκε ο διεθνής έλεγχος του εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν. Η συμφωνία προέβλεπε πως μέχρι το 2025 θα εμπλουτίζει ουράνιο μέχρι 5%, για ειρηνικούς σκοπούς. Μέχρι το 2030 θα μπορεί να εμπλουτίζει μέχρι το 20%, σε συγκεκριμένες ποσότητες, για ιατρικούς σκοπούς και ό,τι περισσεύει θα το παίρνει η διεθνής κοινότητα. Αυτοί ήταν οι περιορισμοί. Αλλά ο βασικός όρος ήταν ότι το Ιράν δεν θα αναπτύξει πρόγραμμα κατασκευής πυρηνικών όπλων. Η δέσμευση αυτή είναι μόνιμη και δεν υπόκειται σε κάποιο χρονοδιάγραμμα από τη συμφωνία.
Σε αντάλλαγμα η συμφωνία προέβλεπε να αρθεί το εμπάργκο. Η ΕΕ το έκανε. Η Αμερική δεν το σταμάτησε καθόλου, εκτός από κάποιες διευκολύνσεις επί Ομπάμα. Αντιθέτως, επέβαλλε επιπλέον μέτρα επί Τραμπ. Άρχιζε να εφαρμόζει κυρώσεις σε αξιωματούχους του Ιράν, σε τράπεζες, οργανισμούς κλπ. Έχει λοιπόν δίκιο ο Ροχανί όταν λέει ότι ουδέποτε οι ΗΠΑ ανταποκρίθηκαν στις υποχρεώσεις τους που απορρέουν από την συμφωνία. Η συμφωνία αυτή ουσιαστικά είχε μόνο ένα στόχο: Πώς θα ελέγξουμε το Ιράν έτσι ώστε να μην μπορέσει να κατασκευάσει πυρηνικά όπλα στο μέλλον. Πρώτ’ απ’ όλα με την δέσμευση του Ιράν ότι δεν θα μπει σε αυτό το πρόγραμμα ποτέ».
Πώς φτάσαμε στην απόφαση Τραμπ
Ο Α. Κουτσής υπενθυμίζει ότι ο Τραμπ προειδοποιούσε από την προεκλογική περίοδο ότι αν έρθει στην προεδρία θα θέσει τις ΗΠΑ εκτός συμφωνίας. «Αφού λοιπόν το έλεγε από πριν, δεν μπορώ να πιστέψω ότι “πείστηκε” τώρα να το κάνει. Γιατί λοιπόν το έλεγε πριν; Γιατί ο Τραμπ ουδέποτε χώνεψε ότι εκλέχθηκε ένας μαύρος πρόεδρος της Αμερικής. Και ήθελε οπωσδήποτε να ακυρώσει όλα τα καλά νομοθετήματα του Ομπάμα, όπως, π.χ. το Obamacare και τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Στο δεύτερο ζήτημα τον στήριξαν δύο δυνάμεις. Καταρχήν ο Νετανιάχου ο οποίος από την πρώτη στιγμή ήταν αντίθετος με την συμφωνία. Η δεύτερη ομάδα είναι οι νεοσυντηρητικοί της Αμερικής, οπαδοί του Μπους κλπ, οι οποίοι θέλουν να αλλάξουν τα καθεστώτα της Μέσης Ανατολής και να επιβάλλουν τη δική τους μορφή δημοκρατίας. Είδαμε πως “πέτυχε” το πείραμά τους στο Ιράκ»…
Τι φοβάται το Ισραήλ
Ο Νετανιάχου φοβάται το Ιράν σημειώνει ο Α. Κούτσης. «Το Ιράν έχει διασκορπισμένη την πυρηνική υποδομή του. Έτσι, δεν γίνεται να βομβαρδιστεί με τη μία. Για να επιτεθεί λοιπόν το Ισραήλ ή η Αμερική στο Ιράν και να καταστρέψει αυτή την υποδομή πρέπει να χτυπήσει ταυτόχρονα όλη τη χώρα. Οι Ιρανοί θα ανταποδώσουν εναντίον αμερικανικών βάσεων στο Κατάρ, στο Κουβέιτ, στην Σαουδική Αραβία, ίσως και στο Ισραήλ. Το Ιράν έχει πυραύλους που φτάνουν Σαουδική Αραβία και Κατάρ. Πρόσφατα ανέπτυξε και έναν πύραυλο με βεληνεκές 2.000 χιλιόμετρα που περιλαμβάνει και το Ισραήλ και αυτό είναι που φοβάται το Ισραήλ. Επομένως, το σχέδιο είναι να εμποδιστεί το Ιράν να πλήξει το Ισραήλ, ώστε ΗΠΑ και Ισραήλ να κάνουν ό,τι θέλουν στην Μέση Ανατολή. Την ίδια ώρα η Σαουδική Αραβία έχει πυραύλους βεληνεκούς 4.000 χλμ και το Ισραήλ, 5.000 χλμ, αλλά αυτοί είναι μάλλον “καλοί” πύραυλοι. Συν το ότι το Ισραήλ έχει και 250 πυρηνικές κεφαλές. Αυτή λοιπόν είναι μια διάσταση της πολιτικής του Τραμπ, δηλαδή ο περιορισμός του πυραυλικού προγράμματος του Ιράν».
«Τραμπικές» προφάσεις
Μία ακόμη διάσταση, συνεχίζει ο ομ. καθηγητής, «είναι η επιθυμία των ΗΠΑ να εμποδίσουν την επιρροή του Ιράν στην Μέση Ανατολή. Πώς θα την εμποδίσει όμως; Διότι υπάρχει ο λεγόμενος “άξονας αντίστασης” στην αμερικανική ηγεμονία: Χεζμπολάχ, Συρία, Ιράν. Όταν λες ότι θέλεις να εμποδίσεις την επιρροή του Ιράν στην περιοχή, λες ουσιαστικά ότι θέλεις να αποδυναμώσεις τον άξονα που αντιστέκεται στην ηγεμονία σου. Η τρίτη διάσταση αυτής της πολιτικής είναι ότι το Ιράν «αποσταθεροποιεί» τα καθεστώτα στη Μέση Ανατολή, πχ. στη Συρία, τον Λίβανο, την Υεμένη. Δηλαδή η Σαουδική Αραβία και οι ΗΠΑ “δεν” αποσταθεροποιούν τη Μέση Ανατολή; Αυτή είναι η λογική του Τραμπ για να δικαιολογήσει την πολιτική του στην περιοχή. Εγώ όμως επιμένω ότι ο κύριος παράγοντας που οδήγησε τον Τραμπ στο να ακυρώσει την συμφωνία είναι ο ρατσισμός του εναντίον του Ομπάμα. Και μπήκαν και οι άλλοι μέσα σε αυτό, που στηρίζουν τον Τραμπ για διάφορους άλλους λόγους».
Το εμπάργκο και οι κυρώσεις
«Υπάρχουν επίπεδα στο εμπάργκο εναντίον του Ιράν. Ένα επίπεδο είναι το εμπάργκο των ΗΠΑ. Υπάρχει ένα δεύτερο επίπεδο: Το εμπάργκο που επιβάλουν οι ΗΠΑ σε κάθε εταιρία ανεξάρτητου χώρας που έχει οικονομικές σχέσεις με το Ιράν [...] Αυτό που αποδυναμώνει τους Αμερικανούς είναι ότι εφόσον εφαρμόσουν εμπάργκο στο Ιράν, το αμερικανικό κεφάλαιο χάνει με το να μην μπορεί να επενδύσει εκεί. Ενώ οι Κινέζοι και οι Ρώσοι, οι οποίοι δεν θα ακολουθήσουν τον Τραμπ, έχουν ελεύθερο πεδίο να επενδύσουν στη χώρα. Η Κίνα τώρα θα πάει στο Ιράν και θα επενδύσει στην εξόρυξη πετρελαίου και φυσικού αερίου, θα ενισχύσει τα λιμάνια του Ιράν έξω από τα Στενά του Ορμούζ, οι Ρώσοι θα πουλήσουν όπλα και πυρηνική τεχνολογία και θα κάθεται η Αμερική και θα περιμένει [... Λοιπόν, ποιος χάνει εκεί πέρα; Να θυμίσουμε ότι από τότε που ανατράπηκε ο Σάχης και εγκαθιδρύθηκε το χομεϊνικό καθεστώς, η Αμερική διέκοψε διπλωματικές σχέσεις με το Ιράν και από τότε πολεμάνε να ανατρέψουν το καθεστώς με κάθε τρόπο και να φέρουν πίσω τον γιο του Σάχη. Υπάρχει στην Αμερική μια ολόκληρη ομάδα που συνεργάζεται με το Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την επαναφορά της μοναρχίας στο Ιράν».
«Από την άλλη οι ευρωπαϊκές εταιρείες έχουν μεγαλύτερες συναλλαγές με τις ΗΠΑ από όσες έχουν με το Ιράν. Εάν λοιπόν η ΕΕ συνεχίσει να συνεργάζεται με το Ιράν, οι εταιρείες αυτές θα υποστούν κυρώσεις. Ο στόχος του Τραμπ είναι να αναγκάσει τη διεθνή κοινότητα να συνεργαστεί μαζί του ώστε το εμπάργκο να είναι αποτελεσματικό στις οικονομικές επιπτώσεις στο Ιράν. Εγώ προβλέπω πως κανείς, ούτε η Ρωσία, ούτε η ΕΕ, ούτε η Κίνα, θα συνεργαστούν με τον Τραμπ αλλά θα συνεχίσουν τις οικονομικές τους σχέσεις με το Ιράν και αν οι ΗΠΑ επιβάλλουν πρόστιμα σε ευρωπαϊκές εταιρίες, η ΕΕ θα απαντήσει με πρόστιμα σε αμερικανικές».
Υπάρχουν και χειρότερα σενάρια για τις ΗΠΑ...
«Επιπλέον, αν θέλει το Ιράν μπορεί να κάνει τα πράγματα πιο δύσκολα για την Αμερική. Ιράκ, για παράδειγμα. Εκεί έχει σιιτικές δυνάμεις που μάχονταν εναντίον του ISIS. Θα αρχίσει με μια επιθετική ρητορική εναντίον της παρουσίας των 5.000 Αμερικανών στρατιωτών στο Ιράκ: “Πρέπει να φύγετε”, “δεν έχετε καμιά δουλειά εδώ”, “το Ισλαμικό Κράτος τελείωσε, ευχαριστούμε για τη βοήθεια, γυρίστε σπίτι”. Αν οι Αμερικανοί δεν "κουνηθούν", σύντομα θα αρχίσουν οι επιθέσεις εναντίον τους. Άλλο μέτωπο είναι η Συρία: Εκεί οι Αμερικανοί έχουν 2.000 στρατιώτες στα Βορειοανατολικά. Το Ιράν έχει πάνω από 60.000 σιίτες στη Συρία από διάφορες χώρες (Αφγανιστάν, Πακιστάν κ.α) που τους έχει οργανώσει, εκπαιδεύσει και ελέγχει. Μπορεί να δημιουργήσει μεγάλα προβλήματα στους Αμερικανούς εκεί.
Υπάρχει και η Χεζμπολάχ: Στις εκλογές βγήκε ενισχυμένη. Όχι σε επίπεδο εδρών, διότι στον Λίβανο οι έδρες είναι μοιρασμένες, 50% Μουσουλμάνοι, 50% Χριστιανοί. Η Χεζμπολάχ έχει περίπου το 30% των μουσουλμανικών εδρών. Έχει όμως μεγαλύτερη επιρροή, διότι οι σύμμαχοί της υπερβαίνουν το 50%, αφού περιλαμβάνονται και Χριστιανοί. Αυτό σημαίνει ουσιαστικά, ότι η Χεζμπολάχ σήμερα είναι στη θέση να ασκήσει βέτο στη Βουλή. Να δημιουργήσει προβλήματα στον Λίβανο με την άσκηση βέτο και τη δυσκολία της κυβέρνησης Χαρίρι - ο οποίος έχει χάσει πέντε έδρες - να ασκήσει τα καθήκοντά της. Θα αποσταθεροποιηθεί κι άλλο η περιοχή. Για να μην μιλήσουμε για την Υεμένη. Πώς θα το ελέγξουν όλο αυτό οι ΗΠΑ; Θα βομβαρδίσουν το Ιράν; Μα οι Ιρακινοί είναι αυτοί που σου λένε να φύγεις, οι Σύριοι είναι που σε πολεμάνε, οι Λιβανέζοι είναι αυτοί που σε δυσκολεύουν. Εσύ ποιον θα χτυπήσεις; Θα τους χτυπήσεις όλους; Δεν το υπολόγισε καλά ο Τραμπ».
Απρόσμενη η στάση της ΕΕ;
Σχετικά με τη στάση που κράτησε η ΕΕ και το ενδεχόμενο να μην την περίμενε ο Τραμπ, ο κ. Κούτσης σημειώνει πως ήταν λάθος η εικόνα που έδωσε ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν με την επίσκεψή του στις ΗΠΑ. «Όταν πας και τον παρακαλάς, δίνεις την εντύπωση ότι είσαι έτοιμος να κάνεις συμβιβασμούς. Αυτή ήταν η μεγάλη πατάτα που έκανε ο Μακρόν. Όταν πήγε στην Αμερική και συνάντησε τον Τραμπ του είπε να μείνει αυτή η συμφωνία ως έχει, αλλά να κάνουμε και μια άλλη συμφωνία, παράλληλη, που θα ανταποκρίνεται στις ανησυχίες που έχεις, δίνοντας με αυτόν τον τρόπο την εικόνα στον Τραμπ ότι η ΕΕ είναι ανοιχτή στο να αναδιαπραγματευτεί τη συμφωνία. Τώρα η ΕΕ λέει αυτό που έπρεπε να ξεκαθαρίσει από την αρχή».
Η στρατηγική του Ιράν
Ο κ. Κούτσης εκτιμά πως «το Ιράν δεν θα αντιδράσει αμέσως». «Όσο καιρό μιλούσε και απειλούσε ο Τραμπ για τη συμφωνία, από τον Γενάρη δηλαδή, το Ιράν δεν καθόταν με σταυρωμένα τα χέρια. Άρχισε να σχεδιάζει τι θα κάνει σε περίπτωση που ο Τραμπ φύγει από τη συμφωνία και σε περίπτωση που τον ακολουθήσει η ΕΕ. Διάφορα σενάρια... Οπότε τώρα λέει ότι διαμηνύει πως θα παραμείνει στη συμφωνία έτσι ώστε να έχει και τη σύμπραξη της ΕΕ. Αν η ΕΕ δεν συμπράξει με το Ιράν τότε η Τεχεράνη στέλνει το μήνυμα πως θα εγκαταλείψει οριστικά τη συμφωνία και θα επαναφέρει το πυρηνικό του πρόγραμμα. Θα πάει στο στάδιο κατασκευής πυρηνικής κεφαλής, θα τη δοκιμάσει και αφού τη δοκιμάσει, θα κάτσει και πάλι στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. «Γραμμή» Κιμ, δηλαδή, αλλά θα προσθέσουν το εξής: “Τι θέλετε κύριε Τραμπ; Να καταργήσουμε τα πυρηνικά μας όπλα; Εμείς προτείνουμε αποπυρηνικοποίηση όλης της Μέσης Ανατολής, συμπεριλαμβανομένου του Ισραήλ"». Ρουά ματ… tvxs.gr
Η αντίδραση της διεθνούς κοινότητας ήταν άμεση και ξεκάθαρη εναντίον της απόφασης Τραμπ, με την ΕΕ να ανακοινώνει ότι θα παραμείνει στη συμφωνία, παρά το γεγονός ότι οι ΗΠΑ απειλούν με κυρώσεις ακόμη και τις χώρες που θα συνεχίσουν να έχουν σχέσεις με τον Ιράν. Μάλιστα, η Γαλλία, η Γερμανία και η Βρετανία προχώρησαν και σε δική τους, κοινή δήλωση, με τον πρόεδρο της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, την καγκελάριο της Γερμανίας Άγγελα Μέρκελ και την πρωθυπουργό της Βρετανίας Τερέζα Μέι, να εμφανίζονται «αποφασισμένοι να εγγυηθούν την εφαρμογή» της συμφωνίας, αλλά και να προστατεύσουν τα «οικονομικά οφέλη» που έχει για τον ιρανικό λαό.
Ανάλογη ήταν η αντίδραση της Ρωσίας, η οποία δήλωσε επίσης ότι παραμένει στην συμφωνία, φυσικά της Κίνας, του ΟΗΕ, της Τουρκίας, ακόμη και της Ιαπωνίας, στενής συμμάχου των ΗΠΑ.
Οι μόνοι χαρούμενοι είναι ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Βενιαμίν Νετανιάχου, ο πιο θερμός υποστηρικτής του Τραμπ στο ζήτημα αυτό, ο οποίος δήλωσε ότι υποστηρίζει απόλυτα τη «θαρραλέα» απόφαση του Αμερικανού προέδρου, ενώ την υποστήριξή τους εξέφρασαν ταυτόχρονα η Σαουδική Αραβία - ο μεγάλος εχθρός του Ιράν στην περιοχή μαζί με το Ισραήλ - και σύμμαχοί της όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Τι σημαίνει αυτή η απόφαση για την ήδη ματωμένη Μέση Ανατολή; Τι σημαίνει για τις ΗΠΑ και τις σχέσεις της με τους συμμάχους της; Πού μπορούν να οδηγήσουν όλα αυτά; Προσπαθούμε να ξεδιαλύνουμε το κουβάρι, μαζί με τον ομότιμο καθηγητή Μεσανατολικών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Αλέξανδρο Κούτση.
«Σφραγίδα» Ομπάμπα
«Η υπογραφή αυτής της συμφωνίας έγινε μετά από μια μακρά περίοδο επιβολής εμπάργκο εναντίον του Ιράν από τη διεθνή κοινότητα και είχε οικονομικές επιπτώσεις στο Ιράν. Έγιναν εκλογές, εκλέχθηκε ο μετριοπαθής Ροχανί (να θυμίσουμε ότι όταν ήταν πρόεδρος ο Χαταμί, επίσης μετριοπαθής, και προσέγγισε τον Μπους για να κάνουν μια συμφωνία συνεργασίας, ο Μπους του είχε κλείσει την πόρτα) ο οποίος ήρθε στην θέση του απερχόμενου και σκληροπυρηνικού, Αχμεντινετζάντ, και άνοιξε η διαδικασία με τον Ομπάμα. Ο Ομπάμα με τη σειρά του άλλαξε την μέχρι τότε αμερικανική πολιτική (που ήταν του τύπου “δεν κάνουμε διάλογο με το Ιράν, είναι θεοκρατικό καθεστώς, πρέπει να αλλάξει, να έρθει πίσω ο Σάχης” κλπ) και άρχισε διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στην συμφωνία», σημειώνει εισαγωγικά ο Α. Κούτσης.
Τι προβλέπει η συμφωνία
«Το Ιράν», εξηγεί ο ομότιμος καθηγητής, «μέχρι το 2003 είχε ένα στρατιωτικό πυρηνικό πρόγραμμα που το σταμάτησε. Ωστόσο συνέχισε τον εμπλουτισμό ουρανίου για μη στρατιωτικούς σκοπούς. Έτσι, είχε εμπλουτίσει ουράνιο κατά 5% που είναι για ειρηνικούς σκοπούς και 20% για ιατρικούς σκοπούς, τα λεγόμενα ραδιοϊσότοπα. Για να κάνεις πυρηνική κεφαλή χρειάζεσαι ουράνιο εμπλουτισμένο στο 90%. Είχε γύρω στους 5.000 φυγοκεντρητές που εμπλουτίζουν ουράνιο, πριν το 2003. Μέχρι το 2007 είχε φτάσει τους 15.000 φυγοκεντρητές, οι οποίοι ήταν πιο εξελιγμένοι και μπορούσαν να εμπλουτίσουν ουράνιο πιο γρήγορα, γι’ αυτό και έφτασε στο 20% τον εμπλουτισμό. Και μπορούσε να φτάσει, σε περίπτωση που η Δύση δεν ήθελε να συνεργαστεί μαζί του, σε 60.000 φυγοκεντρητές, ακόμη πιο εξελιγμένους, που θα μπορούσαν να εμπλουτίσουν ουράνιο στο 90%. Αν έφτανε σε αυτό το στάδιο, θα μπορούσε να αποκτήσει πυρηνική κεφαλή μέσα σε τρεις με τέσσερις μήνες».
«Αυτό ήταν το δίλημμα που είχε να αντιμετωπίσει ο Ομπάμα, η ΕΕ και η διεθνής κοινότητα. Οπότε κάτσανε με το Ιράν και είπαν: “Θέλεις να αποκτήσεις πυρηνικά;”. Το Ιράν απάντησε αρνητικά και έτσι λοιπόν το 2015 μετά από μακροχρόνιες διαπραγματεύσεις συμφωνήθηκε ο διεθνής έλεγχος του εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν. Η συμφωνία προέβλεπε πως μέχρι το 2025 θα εμπλουτίζει ουράνιο μέχρι 5%, για ειρηνικούς σκοπούς. Μέχρι το 2030 θα μπορεί να εμπλουτίζει μέχρι το 20%, σε συγκεκριμένες ποσότητες, για ιατρικούς σκοπούς και ό,τι περισσεύει θα το παίρνει η διεθνής κοινότητα. Αυτοί ήταν οι περιορισμοί. Αλλά ο βασικός όρος ήταν ότι το Ιράν δεν θα αναπτύξει πρόγραμμα κατασκευής πυρηνικών όπλων. Η δέσμευση αυτή είναι μόνιμη και δεν υπόκειται σε κάποιο χρονοδιάγραμμα από τη συμφωνία.
Σε αντάλλαγμα η συμφωνία προέβλεπε να αρθεί το εμπάργκο. Η ΕΕ το έκανε. Η Αμερική δεν το σταμάτησε καθόλου, εκτός από κάποιες διευκολύνσεις επί Ομπάμα. Αντιθέτως, επέβαλλε επιπλέον μέτρα επί Τραμπ. Άρχιζε να εφαρμόζει κυρώσεις σε αξιωματούχους του Ιράν, σε τράπεζες, οργανισμούς κλπ. Έχει λοιπόν δίκιο ο Ροχανί όταν λέει ότι ουδέποτε οι ΗΠΑ ανταποκρίθηκαν στις υποχρεώσεις τους που απορρέουν από την συμφωνία. Η συμφωνία αυτή ουσιαστικά είχε μόνο ένα στόχο: Πώς θα ελέγξουμε το Ιράν έτσι ώστε να μην μπορέσει να κατασκευάσει πυρηνικά όπλα στο μέλλον. Πρώτ’ απ’ όλα με την δέσμευση του Ιράν ότι δεν θα μπει σε αυτό το πρόγραμμα ποτέ».
Πώς φτάσαμε στην απόφαση Τραμπ
Ο Α. Κουτσής υπενθυμίζει ότι ο Τραμπ προειδοποιούσε από την προεκλογική περίοδο ότι αν έρθει στην προεδρία θα θέσει τις ΗΠΑ εκτός συμφωνίας. «Αφού λοιπόν το έλεγε από πριν, δεν μπορώ να πιστέψω ότι “πείστηκε” τώρα να το κάνει. Γιατί λοιπόν το έλεγε πριν; Γιατί ο Τραμπ ουδέποτε χώνεψε ότι εκλέχθηκε ένας μαύρος πρόεδρος της Αμερικής. Και ήθελε οπωσδήποτε να ακυρώσει όλα τα καλά νομοθετήματα του Ομπάμα, όπως, π.χ. το Obamacare και τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Στο δεύτερο ζήτημα τον στήριξαν δύο δυνάμεις. Καταρχήν ο Νετανιάχου ο οποίος από την πρώτη στιγμή ήταν αντίθετος με την συμφωνία. Η δεύτερη ομάδα είναι οι νεοσυντηρητικοί της Αμερικής, οπαδοί του Μπους κλπ, οι οποίοι θέλουν να αλλάξουν τα καθεστώτα της Μέσης Ανατολής και να επιβάλλουν τη δική τους μορφή δημοκρατίας. Είδαμε πως “πέτυχε” το πείραμά τους στο Ιράκ»…
Τι φοβάται το Ισραήλ
Ο Νετανιάχου φοβάται το Ιράν σημειώνει ο Α. Κούτσης. «Το Ιράν έχει διασκορπισμένη την πυρηνική υποδομή του. Έτσι, δεν γίνεται να βομβαρδιστεί με τη μία. Για να επιτεθεί λοιπόν το Ισραήλ ή η Αμερική στο Ιράν και να καταστρέψει αυτή την υποδομή πρέπει να χτυπήσει ταυτόχρονα όλη τη χώρα. Οι Ιρανοί θα ανταποδώσουν εναντίον αμερικανικών βάσεων στο Κατάρ, στο Κουβέιτ, στην Σαουδική Αραβία, ίσως και στο Ισραήλ. Το Ιράν έχει πυραύλους που φτάνουν Σαουδική Αραβία και Κατάρ. Πρόσφατα ανέπτυξε και έναν πύραυλο με βεληνεκές 2.000 χιλιόμετρα που περιλαμβάνει και το Ισραήλ και αυτό είναι που φοβάται το Ισραήλ. Επομένως, το σχέδιο είναι να εμποδιστεί το Ιράν να πλήξει το Ισραήλ, ώστε ΗΠΑ και Ισραήλ να κάνουν ό,τι θέλουν στην Μέση Ανατολή. Την ίδια ώρα η Σαουδική Αραβία έχει πυραύλους βεληνεκούς 4.000 χλμ και το Ισραήλ, 5.000 χλμ, αλλά αυτοί είναι μάλλον “καλοί” πύραυλοι. Συν το ότι το Ισραήλ έχει και 250 πυρηνικές κεφαλές. Αυτή λοιπόν είναι μια διάσταση της πολιτικής του Τραμπ, δηλαδή ο περιορισμός του πυραυλικού προγράμματος του Ιράν».
«Τραμπικές» προφάσεις
Μία ακόμη διάσταση, συνεχίζει ο ομ. καθηγητής, «είναι η επιθυμία των ΗΠΑ να εμποδίσουν την επιρροή του Ιράν στην Μέση Ανατολή. Πώς θα την εμποδίσει όμως; Διότι υπάρχει ο λεγόμενος “άξονας αντίστασης” στην αμερικανική ηγεμονία: Χεζμπολάχ, Συρία, Ιράν. Όταν λες ότι θέλεις να εμποδίσεις την επιρροή του Ιράν στην περιοχή, λες ουσιαστικά ότι θέλεις να αποδυναμώσεις τον άξονα που αντιστέκεται στην ηγεμονία σου. Η τρίτη διάσταση αυτής της πολιτικής είναι ότι το Ιράν «αποσταθεροποιεί» τα καθεστώτα στη Μέση Ανατολή, πχ. στη Συρία, τον Λίβανο, την Υεμένη. Δηλαδή η Σαουδική Αραβία και οι ΗΠΑ “δεν” αποσταθεροποιούν τη Μέση Ανατολή; Αυτή είναι η λογική του Τραμπ για να δικαιολογήσει την πολιτική του στην περιοχή. Εγώ όμως επιμένω ότι ο κύριος παράγοντας που οδήγησε τον Τραμπ στο να ακυρώσει την συμφωνία είναι ο ρατσισμός του εναντίον του Ομπάμα. Και μπήκαν και οι άλλοι μέσα σε αυτό, που στηρίζουν τον Τραμπ για διάφορους άλλους λόγους».
Το εμπάργκο και οι κυρώσεις
«Υπάρχουν επίπεδα στο εμπάργκο εναντίον του Ιράν. Ένα επίπεδο είναι το εμπάργκο των ΗΠΑ. Υπάρχει ένα δεύτερο επίπεδο: Το εμπάργκο που επιβάλουν οι ΗΠΑ σε κάθε εταιρία ανεξάρτητου χώρας που έχει οικονομικές σχέσεις με το Ιράν [...] Αυτό που αποδυναμώνει τους Αμερικανούς είναι ότι εφόσον εφαρμόσουν εμπάργκο στο Ιράν, το αμερικανικό κεφάλαιο χάνει με το να μην μπορεί να επενδύσει εκεί. Ενώ οι Κινέζοι και οι Ρώσοι, οι οποίοι δεν θα ακολουθήσουν τον Τραμπ, έχουν ελεύθερο πεδίο να επενδύσουν στη χώρα. Η Κίνα τώρα θα πάει στο Ιράν και θα επενδύσει στην εξόρυξη πετρελαίου και φυσικού αερίου, θα ενισχύσει τα λιμάνια του Ιράν έξω από τα Στενά του Ορμούζ, οι Ρώσοι θα πουλήσουν όπλα και πυρηνική τεχνολογία και θα κάθεται η Αμερική και θα περιμένει [... Λοιπόν, ποιος χάνει εκεί πέρα; Να θυμίσουμε ότι από τότε που ανατράπηκε ο Σάχης και εγκαθιδρύθηκε το χομεϊνικό καθεστώς, η Αμερική διέκοψε διπλωματικές σχέσεις με το Ιράν και από τότε πολεμάνε να ανατρέψουν το καθεστώς με κάθε τρόπο και να φέρουν πίσω τον γιο του Σάχη. Υπάρχει στην Αμερική μια ολόκληρη ομάδα που συνεργάζεται με το Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την επαναφορά της μοναρχίας στο Ιράν».
«Από την άλλη οι ευρωπαϊκές εταιρείες έχουν μεγαλύτερες συναλλαγές με τις ΗΠΑ από όσες έχουν με το Ιράν. Εάν λοιπόν η ΕΕ συνεχίσει να συνεργάζεται με το Ιράν, οι εταιρείες αυτές θα υποστούν κυρώσεις. Ο στόχος του Τραμπ είναι να αναγκάσει τη διεθνή κοινότητα να συνεργαστεί μαζί του ώστε το εμπάργκο να είναι αποτελεσματικό στις οικονομικές επιπτώσεις στο Ιράν. Εγώ προβλέπω πως κανείς, ούτε η Ρωσία, ούτε η ΕΕ, ούτε η Κίνα, θα συνεργαστούν με τον Τραμπ αλλά θα συνεχίσουν τις οικονομικές τους σχέσεις με το Ιράν και αν οι ΗΠΑ επιβάλλουν πρόστιμα σε ευρωπαϊκές εταιρίες, η ΕΕ θα απαντήσει με πρόστιμα σε αμερικανικές».
Υπάρχουν και χειρότερα σενάρια για τις ΗΠΑ...
«Επιπλέον, αν θέλει το Ιράν μπορεί να κάνει τα πράγματα πιο δύσκολα για την Αμερική. Ιράκ, για παράδειγμα. Εκεί έχει σιιτικές δυνάμεις που μάχονταν εναντίον του ISIS. Θα αρχίσει με μια επιθετική ρητορική εναντίον της παρουσίας των 5.000 Αμερικανών στρατιωτών στο Ιράκ: “Πρέπει να φύγετε”, “δεν έχετε καμιά δουλειά εδώ”, “το Ισλαμικό Κράτος τελείωσε, ευχαριστούμε για τη βοήθεια, γυρίστε σπίτι”. Αν οι Αμερικανοί δεν "κουνηθούν", σύντομα θα αρχίσουν οι επιθέσεις εναντίον τους. Άλλο μέτωπο είναι η Συρία: Εκεί οι Αμερικανοί έχουν 2.000 στρατιώτες στα Βορειοανατολικά. Το Ιράν έχει πάνω από 60.000 σιίτες στη Συρία από διάφορες χώρες (Αφγανιστάν, Πακιστάν κ.α) που τους έχει οργανώσει, εκπαιδεύσει και ελέγχει. Μπορεί να δημιουργήσει μεγάλα προβλήματα στους Αμερικανούς εκεί.
Υπάρχει και η Χεζμπολάχ: Στις εκλογές βγήκε ενισχυμένη. Όχι σε επίπεδο εδρών, διότι στον Λίβανο οι έδρες είναι μοιρασμένες, 50% Μουσουλμάνοι, 50% Χριστιανοί. Η Χεζμπολάχ έχει περίπου το 30% των μουσουλμανικών εδρών. Έχει όμως μεγαλύτερη επιρροή, διότι οι σύμμαχοί της υπερβαίνουν το 50%, αφού περιλαμβάνονται και Χριστιανοί. Αυτό σημαίνει ουσιαστικά, ότι η Χεζμπολάχ σήμερα είναι στη θέση να ασκήσει βέτο στη Βουλή. Να δημιουργήσει προβλήματα στον Λίβανο με την άσκηση βέτο και τη δυσκολία της κυβέρνησης Χαρίρι - ο οποίος έχει χάσει πέντε έδρες - να ασκήσει τα καθήκοντά της. Θα αποσταθεροποιηθεί κι άλλο η περιοχή. Για να μην μιλήσουμε για την Υεμένη. Πώς θα το ελέγξουν όλο αυτό οι ΗΠΑ; Θα βομβαρδίσουν το Ιράν; Μα οι Ιρακινοί είναι αυτοί που σου λένε να φύγεις, οι Σύριοι είναι που σε πολεμάνε, οι Λιβανέζοι είναι αυτοί που σε δυσκολεύουν. Εσύ ποιον θα χτυπήσεις; Θα τους χτυπήσεις όλους; Δεν το υπολόγισε καλά ο Τραμπ».
Απρόσμενη η στάση της ΕΕ;
Σχετικά με τη στάση που κράτησε η ΕΕ και το ενδεχόμενο να μην την περίμενε ο Τραμπ, ο κ. Κούτσης σημειώνει πως ήταν λάθος η εικόνα που έδωσε ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν με την επίσκεψή του στις ΗΠΑ. «Όταν πας και τον παρακαλάς, δίνεις την εντύπωση ότι είσαι έτοιμος να κάνεις συμβιβασμούς. Αυτή ήταν η μεγάλη πατάτα που έκανε ο Μακρόν. Όταν πήγε στην Αμερική και συνάντησε τον Τραμπ του είπε να μείνει αυτή η συμφωνία ως έχει, αλλά να κάνουμε και μια άλλη συμφωνία, παράλληλη, που θα ανταποκρίνεται στις ανησυχίες που έχεις, δίνοντας με αυτόν τον τρόπο την εικόνα στον Τραμπ ότι η ΕΕ είναι ανοιχτή στο να αναδιαπραγματευτεί τη συμφωνία. Τώρα η ΕΕ λέει αυτό που έπρεπε να ξεκαθαρίσει από την αρχή».
Η στρατηγική του Ιράν
Ο κ. Κούτσης εκτιμά πως «το Ιράν δεν θα αντιδράσει αμέσως». «Όσο καιρό μιλούσε και απειλούσε ο Τραμπ για τη συμφωνία, από τον Γενάρη δηλαδή, το Ιράν δεν καθόταν με σταυρωμένα τα χέρια. Άρχισε να σχεδιάζει τι θα κάνει σε περίπτωση που ο Τραμπ φύγει από τη συμφωνία και σε περίπτωση που τον ακολουθήσει η ΕΕ. Διάφορα σενάρια... Οπότε τώρα λέει ότι διαμηνύει πως θα παραμείνει στη συμφωνία έτσι ώστε να έχει και τη σύμπραξη της ΕΕ. Αν η ΕΕ δεν συμπράξει με το Ιράν τότε η Τεχεράνη στέλνει το μήνυμα πως θα εγκαταλείψει οριστικά τη συμφωνία και θα επαναφέρει το πυρηνικό του πρόγραμμα. Θα πάει στο στάδιο κατασκευής πυρηνικής κεφαλής, θα τη δοκιμάσει και αφού τη δοκιμάσει, θα κάτσει και πάλι στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. «Γραμμή» Κιμ, δηλαδή, αλλά θα προσθέσουν το εξής: “Τι θέλετε κύριε Τραμπ; Να καταργήσουμε τα πυρηνικά μας όπλα; Εμείς προτείνουμε αποπυρηνικοποίηση όλης της Μέσης Ανατολής, συμπεριλαμβανομένου του Ισραήλ"». Ρουά ματ… tvxs.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου