«Τον καιρό που το υπουργείο Δικαιοσύνης εξέφραζε την επιθυμία του να στηρίξει τις υπηρεσίες φροντίδας ανηλίκων -όπως προβλέπεται με το νέο νόμο- επισκεφτήκαμε τον ξενώνα φιλοξενίας της Εταιρείας Προστασίας Ανηλίκων στον Βόλο.Μόνο που τα καλοκαίρια ο ξενώνας αναγκάζεται να κλείνει για τρεις μήνες, επειδή δεν έχουν βρει τρόπο πρόσληψης σταθερού και μόνιμου προσωπικού, αλλά έχουν οκτάμηνες συμβάσεις. Και αυτό το διάστημα ένα αγόρι που αναγκάστηκε να γυρίσει στο σπίτι του πέθανε από ναρκωτικά. Γι' αυτό είναι ζωτικής σημασίας να διασφαλίσουμε χώρους που να λειτουργούν σωστά, διαφορετικά ο νόμος, αν και αναγνωρίζει τις ανάγκες, θα μείνει ένα ευχολόγιο καλών προθέσεων, χωρίς πεδίο εφαρμογής». Η μαρτυρία ανήκει στον Γιώργο Μόσχο, Συνήγορο του Παιδιού, με τον οποίο συζητήσαμε για τις συνθήκες στα ειδικά καταστήματα κράτησης ανηλίκων και τις νέες ρυθμίσεις.
Το γεγονός ότι οι συνθήκες λειτουργίας αυτών των «καταστημάτων» κάθε άλλο παρά ανταποκρίνονται σε ένα περιβάλλον όπως αυτό που χρειάζεται ο ανήλικος, είναι ο λόγος αρχής για τον οποίο ο Συνήγορος πιστεύει ότι δεν πρέπει να κρατούνται με αυτούς τους όρους οι ανήλικοι κάτω των 18 ετών, εκτός από αυτούς που έχουν τελέσει σοβαρά αδικήματα, κάτι που αναγνωρίζει ο νόμος. Επειδή υπάρχει υπερπληθυσμός, με αποτέλεσμα, για παράδειγμα, στην Αυλώνα να κρατούνται υπερδιπλάσια άτομα της χωρητικότητας και σε κελιά για δύο μένουν τέσσερις και πέντε ανήλικοι, συνθήκες που δεν δημιουργούν μόνο υγειονομικά προβλήματα, αλλά και αδυναμία ελέγχου των σχέσεων μεταξύ των κρατουμένων, που βρίσκονται εκεί χωρίς διαχωρισμό, όχι μόνο ανάλογα με τη βαρύτητα του αδικήματος, αλλά ούτε ανάμεσα σε υπόδικους και καταδικασμένους. Επιπλέον, καθώς σε αυτά τα καταστήματα κρατούνται μαζί και νεαροί ενήλικοι 18-23 χρόνων, ο πληθυσμός των ανηλίκων δεν είναι μεγάλος και οι μικρότερης ηλικίας αποτελούν συχνά αντικείμενο σοβαρών πιέσεων και εκβιασμών: «Μπορεί να συμβαίνει οτιδήποτε, αφού δεν ελέγχεται πώς κυλά ο χρόνος, η βία μεταξύ τους κυριαρχεί και η μεταφορά βιωμάτων από μια δύσκολη ζωή έξω συντείνει στο να γίνεται η φυλακή σχολείο εγκλήματος, παρά επανένταξης».
Τίθενται ακόμη και γενικότερα ζητήματα απόλαυσης δικαιωμάτων, όπως είναι η εκπαίδευση, η ψυχαγωγία κ.λπ.
Ομως, ούτε η επανένταξη λειτουργεί, ενώ εκεί που εντοπίζεται τεράστιο έλλειμμα είναι στους ξενώνες φιλοξενίας για παιδιά από προβληματικό οικογενειακό περιβάλλον, από το οποίο κρίνεται αναγκαίο να απομακρυνθούν. «Κι εδώ υπάρχει ένα σοβαρό πρόβλημα εφαρμογής αναμορφωτικών παρεμβάσεων και η ανάγκη ανάπτυξης των εναλλακτικών μέτρων, που εγγυώνται ένα καλύτερο πλαίσιο φροντίδας από νωρίς για παιδιά ήπιας μορφής παραβατικότητας ή που προέρχονται από ακατάλληλο περιβάλλον και ενδεχομένως έχουν προβλήματα συμπεριφοράς και χρειάζονται μια διαφορετική κοινωνική μεταχείριση στην κοινότητα και θα μπορούσαν να αντιμετωπίζονται εγκαίρως. Μέτρα που, παρότι προβλέπονταν και στον προηγούμενο νόμο, δεν εφαρμόστηκαν, γιατί δεν δημιουργήθηκε το κατάλληλο υποστηρικτικό πλαίσιο. Και δυστυχώς, υπάρχει τραγικό έλλειμμα σε χώρους φιλοξενίας και προστασίας εφήβων, που ενδεχομένως χρειάζονται φροντίδα. Ακόμη και ένας τέτοιος χώρος, που λειτούργησε αρκετά καλά και αποτελεσματικά, δυστυχώς έκλεισε για οικονομικούς λόγους, αφού δεν υιοθετήθηκε από την πολιτεία», λέει στην «Ε» ο κ. Μόσχος, τονίζοντας ότι χρειάζεται αυτά τα παιδιά να βρουν στήριξη και τις ευκαιρίες, που τους λείπουν προτού οδηγηθούν σε σοβαρότερες πράξεις.
«Επείγει η δημιουργία τέτοιων δομών στην κοινότητα και ο νόμος όντως αντιλαμβάνεται αυτήν την έλλειψη, όμως δεν μας αρκεί ότι εξέφρασε τις καλές επιθυμίες, προβλέποντας ένα κεντρικό συμβούλιο, που θα αντιμετωπίσει τα θέματα εφαρμογής των αναμορφωτικών μέτρων στην πράξη. Χρειάζονται τελικές δεσμεύσεις για τις υποστηρικτικές δομές, και βεβαίως η διασφάλιση πόρων και επιστημονικού προσωπικού για τη λειτουργία τους. Δεν μπορεί να γίνει πολιτική για την παραβατικότητα μονάχα με καλές προθέσεις. Είναι σημαντικό, βέβαια, να δούμε στο μέλλον τον πληθυσμό των ανηλίκων στις φυλακές να μειώνεται, γιατί αυτό θα δώσει μια ανάσα στους κρατούμενους και θα δημιουργήσει πιο ανθρώπινες συνθήκες. Αλλά αυτό δεν αρκεί. Τα στοιχεία της παραβατικότητας μας δείχνουν ότι σε σημαντικό βαθμό αυξάνεται η συμπεριφορά ανηλίκων που έρχεται σε αντίθεση με το νόμο και αυτό θα πρέπει να προετοιμαστούμε να το διαχειριστούμε με φροντίδα και υποστήριξη γι' αυτούς τους ανηλίκους», καταλήγει ο Συνήγορος του Παιδιού.
ΚΑΝΕΝΑ ΠΑΙΔΙ ΜΕΣΑ ΣΕ ΚΕΛΙ
«Κανένα παιδί σε κελί» είναι επιγραμματικά η θέση της Πρωτοβουλίας για τα Δικαιώματα των Κρατουμένων, που θεωρεί ότι η αντιμετώπιση της ανήλικης παραβατικότητας θα πρέπει να αλλάξει ριζικά με την κατάργηση των φυλακών ανηλίκων και τη δημιουργία ανοιχτών δομών φροντίδας που θα υπάγονται στο υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. «Τα παιδιά χρειάζονται κοινωνική μέριμνα και προστασία και όχι κελιά και απομόνωση.
Είναι πλέον αναγκαίο και η ελληνική κοινωνία να υιοθετήσει το μοντέλο πρόληψης και πρόνοιας, παραγκωνίζοντας τη λογική της καταστολής και της μηδενικής ανοχής», επισημαίνει ανάμεσα σε άλλα.
Για την Κοινωνική Οργάνωση Υποστήριξης Νέων «Αρσις» είναι θετικά τα μέτρα για τον περιορισμό του ποινικού σωφρονισμού των ανηλίκων και την ενίσχυση των δικονομικών τους δικαιωμάτων, απαιτούνται ωστόσο ισχυρότερα κοινωνικά μέτρα για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της παραβατικότητας των ανηλίκων. Ακόμη θεωρεί επιτακτική ανάγκη τη δημιουργία νέων μονάδων μέριμνας και μικρών ξενώνων φιλοξενίας για ανήλικους παραβάτες του νόμου ή παιδιά και εφήβους με προβλήματα κοινωνικής προσαρμογής και την πλαισίωσή τους από επαρκές και κατάλληλο επιστημονικό προσωπικό.
ΟΙ 8 ΣΤΟΥΣ 10 ΑΝΗΛΙΚΟΥΣ ΘΑ ΞΑΝΑΓΥΡΙΣΟΥΝ ΣΤΗ ΦΥΛΑΚΗ ΕΝΗΛΙΚΟΙ
Αν ισχύει αυτό που συμπεραίνει η επιστημονική έρευνα, ότι το 80% των ανηλίκων που είχαν φυλακιστεί υποτροπιάζουν, δηλαδή επιστρέφουν στη φυλακή ως ενήλικοι πλέον, τότε οι ελληνικές φυλακές έχουν εξασφαλίσει 467 μελλοντικούς... «πελάτες» - τόσο είναι το 80% των συνολικά 584 ανήλικων κρατουμένων που βρίσκονταν στα κατ' ευφημισμόν σωφρονιστικά καταστήματα μέχρι τα τέλη του περασμένου μήνα.
Κι αν αυτή η αποτυχία σωφρονισμού είναι κολοσσιαία, τι να πει κανείς αναλογιζόμενος το γεγονός ότι οι περισσότεροι από τους μισούς κρατούμενους, για την ακρίβεια οι 303 στους 584, δεν έχουν καν καταδικαστεί για την όποια αξιόποινη πράξη τους αφού είναι υπόδικοι και κατά συνέπεια εκκρεμεί η δίκη τους. Κι ακόμη χειρότερα, ενδεχομένως να μην έχουν καν διαπράξει κάποιο έγκλημα καθώς η συντριπτική πλειονότητα -ναι, μιλάμε για το 82% των ανήλικων κρατουμένων ή σε απόλυτους αριθμούς τους 480 από τους 584 έγκλειστους- είναι αλλοδαποί, παιδιά που αν δεν έχουν αποτελέσει αντικείμενο εκμετάλλευσης από το οργανωμένο έγκλημα βρίσκονται έγκλειστα επειδή συνελήφθησαν να έχουν μπει παράνομα στη χώρα και τυχαίνει να είναι ασυνόδευτα παιδιά σε μια χώρα στην οποία δεν υπάρχει καμία οργανωμένη δομή να μεριμνήσει γι' αυτά.
Αλλωστε η παντελής έλλειψη προνοιακών μονάδων για ανήλικους μαζί με την ανυπαρξία δομών κοινωνικής αποκατάστασης και μέριμνας είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους η στέρηση της ελευθερίας αποτελεί μονόδρομο για τη διαχείριση της όποιας εφηβικής παραβατικότητας. Και μπορεί οι εναλλακτικές της φυλάκισης ποινές για τους ανήλικους να προβλέπονταν ήδη και από τον προηγούμενο νόμο, ωστόσο ουδέποτε εφαρμόστηκαν.
Σε αυτό το σημείο εντοπίζεται και η κριτική που ασκείται από οργανώσεις πολιτών, εγκληματολόγους ακόμη και το Συνήγορο του Παιδιού στο νέο νόμο που κατά γενική ομολογία, όπως ήταν άλλωστε και ο τίτλος του, επέφερε «βελτιώσεις της ποινικής νομοθεσίας για τους ανήλικους δράστες» αλλά δεν τόλμησε να... καταργήσει τα «σχολεία του εγκλήματος», όπως έχουν επανειλημμένως χαρακτηριστεί οι φυλακές ανηλίκων. Χαρακτηριστικό επίσης της υπερβολής που διέπει την επιβολή του μέτρου της στέρησης της ελευθερίας είναι το γεγονός ότι λίγα σε σχέση με τους ανήλικους κρατούμενους συνολικά, γύρω στα 60 είναι τα ανήλικα που έχουν μπει φυλακή για βαρύτερα αδικήματα.
Γεγονός που φαίνεται να αναγνωρίζει ο νόμος καθώς περιορίζει τη δυνατότητα εγκλεισμού των ανηλίκων τόσο ηλικιακά όσο και ανάλογα με τον τύπο αδικήματος αφού επιτρέπει τη στέρηση της ελευθερίας μόνο για τα κακουργήματα και για δράστες πάνω από 15 ετών. Μειώνει το χρόνο προφυλάκισης και ορίζει ότι κανείς ανήλικος δεν μπορεί να δικαστεί χωρίς συνήγορο -κάτι που σε κάνει να ανατριχιάζεις στη σκέψη ότι με τις παλαιότερες ρυθμίσεις οδηγούνταν στη φυλακή παιδιά χωρίς υπεράσπιση. Ωστόσο, το μεγάλο στοίχημα είναι κατά πόσο θα δημιουργηθούν οι κατάλληλες δομές που προβλέπονται «για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της θυματοποίησης και της τέλεσης αξιόποινων πράξεων από ανήλικους», όπως και πάλι ορίζει ο νέος νόμος. Επειδή για τη λειτουργία τους απαιτείται σαφώς καθορισμένο πλαίσιο λειτουργίας, προσωπικό και κυρίως πόροι ώστε να μην αποτελέσουν άλλο ένα ευχολόγιο χωρίς αντίκρισμα.
Απομένει να δούμε τι θα γίνει με την εφαρμογή του: ένα άμεσο βήμα ίσως θα ήταν η αποσυμφόρηση των φυλακών ανηλίκων, γεγονός ουδόλως αμελητέο για τους νεαρούς κρατούμενους αφού τις συνθήκες κράτησης περιγράφει επαρκώς το διπλό «ακατάλληλες» έως «ασφυκτικές».
Σε κάθε περίπτωση έχει ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε ότι τον περασμένο Μάρτιο οι ανήλικοι κρατούμενοι ήταν 514 ενώ περί τα τέλη Ιουλίου, στις αρχές του οποίου ψηφίστηκε ο νέος νόμος, ο αριθμός τους είχε αυξηθεί αγγίζοντας τους 584 ανήλικους...
Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΣΩΤΗΡΧΟΥ
ΠΡΕΖΑ TV
19-8-2010
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου