«Κύλαγε το τσέρκι στην οδό Φυλής/ άστραφτε στον ήλιο κάποια τζαμαρία, / άρπαζες την πέτρα δίχως να σκεφτείς...», έγραφε πριν από δεκαετίες ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, τραγουδώντας μια άδολη τότε Αθήνα, σε μια ατμόσφαιρα που δεν προμήνυε με τίποτα τις εικόνες που συναντάει σήμερα κανείς στις παλιές αστικές περιοχές της πρωτεύουσας. Εκεί όπου τα διατηρητέα ξεχώριζαν γράφοντας τη δική τους ιστορία, φωλιάζει πια ένα αίσθημα φόβου και η άρνηση των κατοίκων παραμείνουν στις γειτονιές που γεννήθηκαν, μεγάλωσαν, ερωτεύτηκαν και πόνεσαν...Κυψέλη, πλατεία Αμερικής (γνωστή ως πλατεία Αγάμων τότε), Αγιος Παντελεήμονας. Περιοχές με δυσδιάκριτα όρια στις παρυφές της Πατησίων, που έμοιαζαν να αποτελούν ένα ενιαίο και αναπόσπαστο κομμάτι. Συνδετικός κρίκος και των τριών τότε η αστική τάξη που κάποτε μεγαλουργούσε. Σήμερα, στη θέση της βρίσκεται οι μετανάστες, που έχουν «καταλάβει» αυτές τις γειτονιές.
Σε αυτές τις υποβαθμισμένες πλέον περιοχές της Αθήνας είναι συγκεντρωμένος ένας αρχιτεκτονικός θησαυρός, κρυμμένος κάτω από την πολυετή εγκατάλειψη και την αδιαφορία. Αυτές οι περιοχές φιλοξενούσαν κάποτε -και όχι τυχαία- την αφρόκρεμα των αστών της πρωτεύουσας, ενώ η ρυμοτομία τους θυμίζει ευρωπαϊκά οικοδομικά τετράγωνα.
Η άνοδος και η πτώση
«Κυψέλη» αλλοδαπών η περιοχή
Η Κυψέλη είναι μια από τις παλαιότερες συνοικίες της Αθήνας, που εμφανίζεται ως τοποθεσία σε χάρτη της πόλεως και των περιχώρων το 1860. Εντάσσεται στο σχέδιο πόλης το 1887 και οριοθετείται σε σχέδιο το 1908. Με τις επεκτάσεις του ρυμοτομικού σχεδίου του 1930 αποκτά περίπου τη σημερινή της έκταση. Στις αρχές του 20ού αιώνα κάνουν την εμφάνισή τους διάσπαρτες ακόμη εξοχικές κατοικίες και επαύλεις, σε μια περιοχή όπου υπάρχουν κυρίως αγροκτήματα. Ως το Μεσοπόλεμο εξακολουθεί να είναι αραιοκατοικημένη, παρότι η συρροή πληθυσμού από την ύπαιθρο στην πρωτεύουσα οδηγεί στις πρώτες επεκτάσεις και στις απαρχές μετατροπής της σε συνοικία, με μονοκατοικίες και διπλοκατοικίες.
Οι ανακατατάξεις που επέφερε, μετά το 1922, η έλευση των προσφύγων από τη Μικρά Ασία οδηγούν στην Κυψέλη εύπορα κυρίως νοικοκυριά και αρχίζουν να κτίζονται οι πρώτες πολυκατοικίες. Το 1937 σχεδιάζεται η διευθέτηση του ρέματος Λεβίδη (σημερινή Φωκίωνος Νέγρη), από τον αρχιτέκτονα Β. Τσαγρή, προκειμένου να δημιουργηθεί ένας γραμμικός κήπος με δέντρα, θάμνους, πίδακες νερού, γλυπτά και χώρους παιχνιδιού. Την ίδια περίοδο κατασκευάζεται και η Δημοτική Αγορά της οποίας η λειτουργία διακόπτεται τη δεκαετία 1990 και, με αγώνες των κατοίκων, από το 2006 λειτουργεί ως αυτοδιαχειριζόμενο κέντρο γειτονιάς, με πολιτιστικές κυρίως δράσεις.
Η γειτονιά του Νίκου Γκάτσου
Η Κυψέλη ήταν η γειτονιά του Νίκου Γκάτσου. Μαζί με τον Ελύτη, τον Καραντώνη, το Σαραντάρη και την πολυπληθή παρέα τους σύχναζαν στο πρώτο λογοτεχνικό καφενείο της γενιάς τους, το «Ηραίον» -που δεν υπάρχει πια-, στη διασταύρωση Αγίου Μελετίου και Πατησίων. Από εκεί πέρασε ο Νίκος Εγγονόπουλος. Τον επισκεπτόταν ο Ανδρέας Εμπειρίκος και μιλούσαν για τον σουρεαλισμό. Στου Φλόκα έγραφε τις Θεατρικές κριτικές του ο Τάσος Λιγνάδης.
Ο Ανδρέας Βαβαγιάννης, γέννημα-θρέμμα της περιοχής, δεν κατάφερε να ολοκληρώσει το «πόνημά» του όπως ο ίδιος αποκαλούσε το οδοιπορικό στην Κυψέλη τις δεκαετίες ‘50 και ‘60, αλλά άφησε παρακαταθήκη αντιπροσωπευτικό υλικό και φωτογραφίες εκείνης της εποχής. Το ζαχαροπλαστείο «Σελέκτ», στη γωνία Φωκίωνος και Επτανήσου, ήταν το στέκι της παραγωγικότερης κινηματογραφικής -και θεατρικής- παρέας της εποχής με προεξέχοντες θαμώνες τον Νίκο Τσιφόρο, τον Αλέκο Σακελάριο, τον Κώστα Πρετεντέρη, τον Γιώργο Λαζαρίδη, τον Ορέστη Λάσκο, τον Βασίλη Αυλωνίτη, τον Νίκο Σταυρίδη.
Σήμερα, στην πλατεία έχει διαμορφωθεί ένα πολυπολιτισμικό μωσαϊκό με αλλοδαπούς από βαλκανικά κράτη, από τη Μέση Ανατολή και από αφρικανικές χώρες. Μιλούν σπαστά ελληνικά και προσπαθούν να βρουν τους δικούς τους κώδικες επικοινωνίας...
Αγιος Παντελεήμονας
Τίποτα δεν θυμίζει την αίγλη του παρελθόντος
Στον Αγιο Παντελεήμονα, στην οδό Αχαρνών κοντά στην εκκλησία κύλησε πολύ νερό... από τότε που ο Κώστας Βουτσάς παρακολουθούσε τη Νόρα Βαλσάμη για τις ανάγκες της ταινίας «Ο γαμπρός από το Λονδίνο», που γυρίστηκε το 1967. Στο πέρασμα των χρόνων οι κάτοικοι, όσοι παρέμειναν στην περιοχή και δεν πούλησαν τα σπίτια τους προκειμένου να απομακρυνθούν λόγω των εκατοντάδων μεταναστών, είδαν τη γειτονιά τους να ζει την άνοδο και την πτώση της.
Κάποτε εδώ ζούσαν οικογένειες με μέσο και υψηλό εισόδημα. Γύρω από τη μεγαλύτερη ελληνική εκκλησία και την πλατεία της πέρασαν τα περισσότερά τους χρόνια. Τώρα, όπως λέει ο κ. Πριόβολος, η πλατεία πια είναι υπό κατάληψη. Τίποτα δεν θυμίζει τα προηγούμενα χρόνια όπου όλοι ξέγνοιαστοι απολάμβαναν μια βόλτα στους γύρω δρόμους ή ακόμα και το ραχάτι στα παγκάκια. Οι παλαιοί κάτοικοι του Αγ. Παντελεήμονα έχουν αναζητήσει καινούργιες γειτονιές. Αυτοί που παραμένουν υποστηρίζουν ότι η γειτονιά μεταβάλλεται σε γκέτο, το οποίο ενώ την ημέρα φιλοξενεί ανθρώπους από πολλές και διαφορετικές εθνικότητες - μετανάστες που ήλθαν στην Ελλάδα τη δεκαετία του ‘90 με τις οικογένειές τους, τη νύχτα μετατρέπεται σε επικίνδυνο άβατο.
Εκατοντάδες παράνομοι μετανάστες έχουν βρει καταφύγιο στην Αχαρνών, στη Φυλής, στην Ιθάκης, στη Μαυρογένους... και στα εγκαταλειμμένα αρχοντικά των γύρω δρόμων.
«Κατάληψη» απο Νιγηριανούς
Η πλατεία Αμερικής έγινε... πλατεία Αφρικής
Η πλατεία Αγάμων, στην οδό Πατησίων, μετονομάστηκε σε πλατεία Αμερικής το 1927 με την υπ’ αριθμόν 905 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου προκειμένου να τιμηθεί ο φιλελληνισμός που επέδειξε η πέραν του Ατλαντικού υπερδύναμη. Παλιότερα λεγόταν πλατεία Ανθεστηρίων, γιατί η περιοχή ήταν εξοχική και εκεί βρίσκονταν ανθώνες. Πολλοί Αθηναίοι συνήθιζαν να προϋπαντούν εκεί τον Μάιο, μαζεύοντας λουλούδια και πλέκοντας στεφάνια. Πόσο αλαργινά φαντάζουν όλα αυτά και πόσο έχουν ξεθωριάσει αυτές οι μνήμες ακόμα και για τους παλιότερους.
Σήμερα η πλατεία Αμερικής υπό νιγηριανή «κατοχή» με τον αριθμό των αλλοδαπών ολοένα να αυξάνεται αποτελεί σημείο συνάντησης, κυρίως το πρωί, όσων πάνε στις δουλειές τους ή αναζητούν μέσω των συμπατριωτών τους κάποια εργασία για να βγάλουν τα προς το ζην. Η περιοχή - υποβαθμισμένη μεν αλλά όχι και από τις πλέον επικίνδυνες αναδύει ένα αίσθημα φόβου για αρκετούς κατοίκους της. Δεν είναι λίγοι αυτοί που την έχουν ήδη μετονομάσει πλατεία... Αφρικής, θεωρώντας ότι και εδώ η κατάσταση έχει ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Αλλοι πάλι, που γεννήθηκαν και ζουν έκτοτε στην περιοχή ή και εργάζονται χρόνια εκεί, δηλώνουν ότι δεν έχουν τίποτα να φοβηθούν από τους μετανάστες. «Υπάρχουν πολλοί μετανάστες. Δεν μπορώ να πω ότι δημιουργούν πρόβλημα. Προσπαθούν να επιβιώσουν», λέει ο Α.Κ., ιδιοκτήτης περιπτέρου.
Επανένταξη
Σίγουρα, τα παλιά αρχοντικά της περιοχής έχουν μείνει για να θυμίζουν την ιστορία της αλλά και για να υπενθυμίζουν ότι αυτό το άλλοτε αστικό κομμάτι της πρωτεύουσας αξίζει μια ακόμα ευκαιρία για... επανένταξη. Η αρχή φαίνεται πως έγινε με την αποκατάσταση ενός νεοκλασικού τριώροφου κτιρίου του 1912 επί της οδού Πατησίων 180, παρατημένο επί δεκαετίες και μισοσαπισμένο. Το τριώροφο νεοκλασικό των αρχών του περασμένου αιώνα, παρά την πολυετή εγκατάλειψη και τη φυσική φθορά, ήταν ένα από τα ωραιότερα και πιο μεγαλοπρεπή νεοκλασικά στην περιοχή της πλατείας Αμερικής, θυμίζοντας το παρελθόν της. Αυτό που μένει τώρα είναι να βρει την τύχη που του αρμόζει, ώστε να πάρει και πάλι τη θέση του στη ζωή της πόλης, όπως και το σύνολο της πλατείας...
Στέλλα Κεμανετζή
ΠΡΕΖΑ TV
27-11-2010
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου