Τοξικές χημικές ουσίες, σε συγκεντρώσεις πολλαπλάσιες από τα όρια που συστήνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, εντόπισε κρατικό εργαστήριο της Ελβετίας σε δημητριακά, ζυμαρικά και άλλα τρόφιμα που πωλούνται σε συσκευασίες από ανακυκλωμένο χαρτί, στο πλαίσιο έρευνας για λογαριασμό του γερμανικού υπουργείου Γεωργίας, Τροφίμων και Προστασίας του Καταναλωτή.
Το ανακυκλωμένο χαρτί, που χρησιμοποιείται στις περισσότερες χαρτονένιες συσκευασίες στην Ευρώπη, περιέχει υπολείμματα χημικών ουσιών από τα μελάνια των εφημερίδων. Οι ουσίες αυτές, όπως διαπίστωσαν οι ερευνητές του Εργαστηρίου Ασφάλειας Τροφίμων της Ζυρίχης έπειτα από έλεγχο 119 προϊόντων σε γερμανικά σούπερ μάρκετ, “μεταναστεύουν” στα τρόφιμα, διαπερνώντας με άνεση πολλές από τις εσωτερικές συσκευασίες προϊόντων όπως τα δημητριακά.
Τι λέει ο επικεφαλής των ερευνών
“Σε πειράματα με πειραματόζωα προκύπτει ότι οι χημικές αυτές ουσίες μπορούν να προκαλέσουν χρόνια φλεγμονή των εσωτερικών οργάνων, ακόμη και καρκίνο”, δήλωσε στη “Μ” από τη Ζυρίχη ο επικεφαλής της έρευνας, δρ Koni Grob. Ρωτήσαμε τον κ. Grob κατά πόσον αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει οι καταναλωτές να πετάξουν αμέσως τα τρόφιμα που είναι συσκευασμένα σε χαρτί από ανακυκλωμένο υλικό και βρίσκονται στα ράφια του σπιτιού τους, για να προστατεύσουν την υγεία τους. “Πρέπει να κάνουμε την εξής διάκριση, που είναι πολύ σημαντική: ο όρος ασφάλεια σημαίνει την αποδεδειγμένη απουσία κινδύνου. Και αυτό είναι καθήκον της βιομηχανίας να το αποδείξει. Εμείς θεωρούμε τον άνθρωπο εξίσου ευαίσθητο με τα πλέον ευαίσθητα πειραματόζωα, άρα δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για την ασφάλεια”, ήταν η απάντησή του.
ΕΦΕΤ: “Δεν πήραμε σήμα”
Σε επικοινωνία της “Μ” με τον ΕΦΕΤ, η απάντηση του φορέα που είναι επιφορτισμένος με την ασφάλεια των τροφίμων στην Ελλάδα ήταν ότι δεν έχει λάβει προς το παρόν κανένα σήμα από το σύστημα ταχείας ειδοποίησης για τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές (RASFF) της ΕΕ. Στη Γερμανία, η κυβέρνηση έχει ζητήσει από τις βιομηχανίες τροφίμων και συσκευασίας να λάβουν άμεσα μέτρα για να περιορίσουν τους κινδύνους από τις συγκεκριμένες ουσίες και μελετά το ενδεχόμενο επιβολής σχετικών απαγορεύσεων. Στη Βρετανία, ο αντίστοιχος ΕΦΕΤ (FSA) διεξάγει έρευνες με αντικείμενο τις ποσότητες αυτών των χημικών ουσιών στις συσκευασίες, όχι όμως και στα ίδια τα τρόφιμα. Σε δηλώσεις του στο BBC, στέλεχος της FSA τόνισε ότι δεν υπάρχουν προς το παρόν στοιχεία που να δείχνουν ότι οι καταναλωτές διατρέχουν κίνδυνο, αλλά “αν προκύψουν από την έρευνα, θα ληφθούν άμεσα μέτρα για την προστασία των καταναλωτών”.
Δεν φτάνει το παρθένο χαρτί
Η κατηγορία των χαρτονιών συσκευασίας καταναλωτικών προϊόντων περιλαμβάνει πολλούς τύπους και ποιότητες. Τα χαρτόνια αυτά κατασκευάζονται είτε εξ ολοκλήρου από παρθένες ίνες είτε από μείγμα ανακυκλωμένων και παρθένων ινών. Το πρόβλημα θα λυνόταν -και πάλι όχι 100%, δεδομένου ότι τα χαρτοκιβώτια μαζικής συσκευασίας των προϊόντων μπορεί να παράγονται και αυτά από ανακυκλωμένο χαρτί- αν όλες οι συσκευασίες κατασκευάζονταν από παρθένες ίνες. Αυτό είναι όμως πρακτικά ανέφικτο και περιβαλλοντικά επιζήμιο. Οι παρθένες ίνες προέρχονται από δέντρα, είναι πιο ακριβές και η ποσότητά τους ανεπαρκής.
Σύμφωνα με τον δρα Grob, σκοπός δεν είναι εξάλλου ούτε να εξαλειφθεί η απολύτως απαραίτητη ανακύκλωση ούτε να προκληθεί πλήγμα στις βιομηχανίες του κλάδου. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι το πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπιστεί με την αλλαγή του υλικού από το οποίο κατασκευάζονται οι εσωτερικές συσκευασίες. “Υπάρχουν υλικά, όπως ορισμένα ήδη πλαστικού και το αλουμίνιο, που είναι 100% αδιαπέραστα”, τονίζει στη “Μ”.
Τι λένε οι εταιρείες
Kellogg’s: “Είμαστε σε επαφή με τους προμηθευτές μας [για τη χρήση] νέων συσκευασιών, που θα μας επιτρέπουν να εκπληρώνουμε τις περιβαλλοντικές δεσμεύσεις μας, αλλά παράλληλα θα περιέχουν αισθητά μικρότερα επίπεδα [των ουσιών]. Εξετάζουμε επίσης εναλλακτικές εσωτερικές συσκευασίες”.
Weetabix: “Συνεργαζόμαστε στενά με τους προμηθευτές συσκευασιών σε αναζήτηση εναλλακτικών συσκευασιών από ανακυκλωμένο χαρτί, το οποίο δεν θα περιλαμβάνει ανακυκλωμένες εφημερίδες. Τα στοιχεία μας δείχνουν ότι κανένα από τα προϊόντα μας δεν θέτει σε κίνδυνο την υγεία των καταναλωτών”.
Jordans: “Η τελευταία έρευνα από την Ελβετία... είναι σχετικά πρόσφατη... Θα εξετάσουμε με τον κλάδο και τους προμηθευτές μας τη χρήση βελτιωμένου ανακυκλωμένου χαρτονιού που θα αποφεύγει περιεχόμενο από εφημερίδες”.
“Τον Σεπτέμβριο οι απαντήσεις”. Η “Μ” έθεσε το ζήτημα τόσο στο γραφείο του αρμόδιου επιτρόπου Υγείας και Προστασίας του Καταναλωτή όσο και στην Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλείας Τροφίμων (EFSA). Η απάντηση της Κομισιόν είναι ότι η Επιτροπή έχει ήδη ζητήσει την επιστημονική γνώμη της EFSA τον Μάρτιο του 2010 και αναμένει απάντηση τον προσεχή Σεπτέμβριο. Με βάση τη γνωμοδότηση της αρχής, η Κομισιόν θα μελετήσει τις επόμενες κινήσεις της. Η Κομισιόν θα παρουσιάσει επίσης εντός του έτους σχέδιο για την εναρμόνιση της πολιτικής των κρατών-μελών σε υλικά όπου δεν υπάρχει σήμερα κοινοτική νομοθεσία, στα οποία περιλαμβάνεται το χαρτόνι συσκευασίας. Η EFSA από την πλευρά της αναφέρει στην απάντησή της στη “Μ” ότι η γνωμοδότηση που θα δώσει στην Κομισιόν τον Σεπτέμβριο θα περιλαμβάνει τους τυχόν κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία που σχετίζονται με την παρουσία των εν λόγω ουσιών στα τρόφιμα. Η γνωμοδότηση θα περιλαμβάνει απαντήσεις και στο κρίσιμο ερώτημα του κατά πόσον ενέχει κινδύνους η διατροφική έκθεση στις ουσίες αυτές τόσο του γενικού πληθυσμού όσο και συγκεκριμένων ομάδων όπως τα βρέφη και τα παιδιά.
Χρήσιμες ερωταπαντήσεις
Πώς φτάνουν οι τοξικές ουσίες στο ανακυκλωμένο χαρτί;
Οι χημικές ουσίες που εντοπίστηκαν από τους ερευνητές (mineral oils) αποτελούν συστατικά των μελανιών που χρησιμοποιούνται στην τύπωση των εφημερίδων. Η διαδικασία της ανακύκλωσης δεν τα αφαιρεί εντελώς, με αποτέλεσμα ένα μέρος να διατηρείται στο ανακυκλωμένο χαρτόνι, από το οποίο στη συνέχεια φτιάχνονται οι περισσότερες χάρτινες συσκευασίες ξηρών τροφίμων στην Ευρώπη.
Τι αφορούσε η μελέτη του ελβετικού εργαστηρίου;
Αναλύθηκαν δείγματα ξηρών τροφίμων σε συσκευασίες από ανακυκλωμένο χαρτόνι. Το δείγμα περιλάμβανε 119 δείγματα από προϊόντα σε γερμανικά σούπερ μάρκετ. Μεταξύ των προϊόντων περιλαμβάνονταν δημητριακά, μπισκότα, μακαρόνια και ρύζι. Διαπίστωσαν ότι πολλά από τα τρόφιμα περιείχαν από 10 έως και 100 φορές μεγαλύτερες συγκεντρώσεις σε σχέση με τα όρια που συστήνουν διεθνείς οργανισμοί.
Πώς γίνεται η επιμόλυνση;
Συνήθως η επιμόλυνση γίνεται όταν οι τοξικές ουσίες εξατμίζονται και, με τη μορφή αερίου, περνάνε σταδιακά στα τρόφιμα. Όσο περισσότερο μένει ένα τρόφιμο στη συσκευασία, τόσο μεγαλύτερες είναι οι συγκεντρώσεις, οι οποίες, σύμφωνα με τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΟΗΕ, δεν πρέπει να ξεπερνούν τα 0,6 mg ανά κιλό.
Ποια προϊόντα ήταν περισσότερο εκτεθειμένα;
Αυτά που δεν διέθεταν εσωτερική συσκευασία ή συσκευασία από αδιαπέραστο υλικό.
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι για την υγεία;
Σύμφωνα με το Γερμανικό Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Αξιολόγησης Κινδύνου (BfR), απαιτούνται περισσότερες έρευνες για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα: Εάν ένας καταναλωτής καταναλώσει 100 γραμμάρια ρύζι π.χ., η πρόσληψη των ουσιών δεν θα ξεπερνά τα 2 mg. Το πρόβλημα είναι η συσσώρευσή τους στον οργανισμό από μακροχρόνια κατανάλωση. Δεν υπάρχει καμία έρευνα που να δείχνει αν και πόσο είναι επιβλαβής αυτή στους ανθρώπους. Σύμφωνα με έρευνες σε πειραματόζωα, οι συγκεντρώσεις αυτού του μεγέθους μπορεί να προκαλέσουν βλάβες στο συκώτι, τις βαλβίδες της καρδιάς και τα γάγγλια και είναι δυνητικά καρκινογόνες. Γενικότερα, οι επιστήμονες θεωρούν ότι η επιμόλυνση κάθε είδους πρέπει να ελαχιστοποιείται.
Τι μπορεί να γίνει από εδώ και πέρα;
Καταρχάς να τοποθετηθούν, όπου δεν υπάρχουν, εσωτερικές συσκευασίες, ώστε να μην υπάρχει άμεση επαφή με το προϊόν. Πιο μεσοπρόθεσμα, θα πρέπει η διαδικασία της ανακύκλωσης να αλλάξει, προκειμένου να μπορεί να απομακρύνει πιο αποτελεσματικά τα τοξικά συστατικά των τυπογραφικών μελανιών. Μακροπρόθεσμα, θα πρέπει οι ουσίες αυτές να αφαιρεθούν από τα μελάνια εξ ολοκλήρου.
Του Γιώργου Χρηστίδη
ΠΡΕΖΑ TV
7-4-2011
Το ανακυκλωμένο χαρτί, που χρησιμοποιείται στις περισσότερες χαρτονένιες συσκευασίες στην Ευρώπη, περιέχει υπολείμματα χημικών ουσιών από τα μελάνια των εφημερίδων. Οι ουσίες αυτές, όπως διαπίστωσαν οι ερευνητές του Εργαστηρίου Ασφάλειας Τροφίμων της Ζυρίχης έπειτα από έλεγχο 119 προϊόντων σε γερμανικά σούπερ μάρκετ, “μεταναστεύουν” στα τρόφιμα, διαπερνώντας με άνεση πολλές από τις εσωτερικές συσκευασίες προϊόντων όπως τα δημητριακά.
Τι λέει ο επικεφαλής των ερευνών
“Σε πειράματα με πειραματόζωα προκύπτει ότι οι χημικές αυτές ουσίες μπορούν να προκαλέσουν χρόνια φλεγμονή των εσωτερικών οργάνων, ακόμη και καρκίνο”, δήλωσε στη “Μ” από τη Ζυρίχη ο επικεφαλής της έρευνας, δρ Koni Grob. Ρωτήσαμε τον κ. Grob κατά πόσον αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει οι καταναλωτές να πετάξουν αμέσως τα τρόφιμα που είναι συσκευασμένα σε χαρτί από ανακυκλωμένο υλικό και βρίσκονται στα ράφια του σπιτιού τους, για να προστατεύσουν την υγεία τους. “Πρέπει να κάνουμε την εξής διάκριση, που είναι πολύ σημαντική: ο όρος ασφάλεια σημαίνει την αποδεδειγμένη απουσία κινδύνου. Και αυτό είναι καθήκον της βιομηχανίας να το αποδείξει. Εμείς θεωρούμε τον άνθρωπο εξίσου ευαίσθητο με τα πλέον ευαίσθητα πειραματόζωα, άρα δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για την ασφάλεια”, ήταν η απάντησή του.
ΕΦΕΤ: “Δεν πήραμε σήμα”
Σε επικοινωνία της “Μ” με τον ΕΦΕΤ, η απάντηση του φορέα που είναι επιφορτισμένος με την ασφάλεια των τροφίμων στην Ελλάδα ήταν ότι δεν έχει λάβει προς το παρόν κανένα σήμα από το σύστημα ταχείας ειδοποίησης για τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές (RASFF) της ΕΕ. Στη Γερμανία, η κυβέρνηση έχει ζητήσει από τις βιομηχανίες τροφίμων και συσκευασίας να λάβουν άμεσα μέτρα για να περιορίσουν τους κινδύνους από τις συγκεκριμένες ουσίες και μελετά το ενδεχόμενο επιβολής σχετικών απαγορεύσεων. Στη Βρετανία, ο αντίστοιχος ΕΦΕΤ (FSA) διεξάγει έρευνες με αντικείμενο τις ποσότητες αυτών των χημικών ουσιών στις συσκευασίες, όχι όμως και στα ίδια τα τρόφιμα. Σε δηλώσεις του στο BBC, στέλεχος της FSA τόνισε ότι δεν υπάρχουν προς το παρόν στοιχεία που να δείχνουν ότι οι καταναλωτές διατρέχουν κίνδυνο, αλλά “αν προκύψουν από την έρευνα, θα ληφθούν άμεσα μέτρα για την προστασία των καταναλωτών”.
Δεν φτάνει το παρθένο χαρτί
Η κατηγορία των χαρτονιών συσκευασίας καταναλωτικών προϊόντων περιλαμβάνει πολλούς τύπους και ποιότητες. Τα χαρτόνια αυτά κατασκευάζονται είτε εξ ολοκλήρου από παρθένες ίνες είτε από μείγμα ανακυκλωμένων και παρθένων ινών. Το πρόβλημα θα λυνόταν -και πάλι όχι 100%, δεδομένου ότι τα χαρτοκιβώτια μαζικής συσκευασίας των προϊόντων μπορεί να παράγονται και αυτά από ανακυκλωμένο χαρτί- αν όλες οι συσκευασίες κατασκευάζονταν από παρθένες ίνες. Αυτό είναι όμως πρακτικά ανέφικτο και περιβαλλοντικά επιζήμιο. Οι παρθένες ίνες προέρχονται από δέντρα, είναι πιο ακριβές και η ποσότητά τους ανεπαρκής.
Σύμφωνα με τον δρα Grob, σκοπός δεν είναι εξάλλου ούτε να εξαλειφθεί η απολύτως απαραίτητη ανακύκλωση ούτε να προκληθεί πλήγμα στις βιομηχανίες του κλάδου. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι το πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπιστεί με την αλλαγή του υλικού από το οποίο κατασκευάζονται οι εσωτερικές συσκευασίες. “Υπάρχουν υλικά, όπως ορισμένα ήδη πλαστικού και το αλουμίνιο, που είναι 100% αδιαπέραστα”, τονίζει στη “Μ”.
Τι λένε οι εταιρείες
Kellogg’s: “Είμαστε σε επαφή με τους προμηθευτές μας [για τη χρήση] νέων συσκευασιών, που θα μας επιτρέπουν να εκπληρώνουμε τις περιβαλλοντικές δεσμεύσεις μας, αλλά παράλληλα θα περιέχουν αισθητά μικρότερα επίπεδα [των ουσιών]. Εξετάζουμε επίσης εναλλακτικές εσωτερικές συσκευασίες”.
Weetabix: “Συνεργαζόμαστε στενά με τους προμηθευτές συσκευασιών σε αναζήτηση εναλλακτικών συσκευασιών από ανακυκλωμένο χαρτί, το οποίο δεν θα περιλαμβάνει ανακυκλωμένες εφημερίδες. Τα στοιχεία μας δείχνουν ότι κανένα από τα προϊόντα μας δεν θέτει σε κίνδυνο την υγεία των καταναλωτών”.
Jordans: “Η τελευταία έρευνα από την Ελβετία... είναι σχετικά πρόσφατη... Θα εξετάσουμε με τον κλάδο και τους προμηθευτές μας τη χρήση βελτιωμένου ανακυκλωμένου χαρτονιού που θα αποφεύγει περιεχόμενο από εφημερίδες”.
“Τον Σεπτέμβριο οι απαντήσεις”. Η “Μ” έθεσε το ζήτημα τόσο στο γραφείο του αρμόδιου επιτρόπου Υγείας και Προστασίας του Καταναλωτή όσο και στην Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλείας Τροφίμων (EFSA). Η απάντηση της Κομισιόν είναι ότι η Επιτροπή έχει ήδη ζητήσει την επιστημονική γνώμη της EFSA τον Μάρτιο του 2010 και αναμένει απάντηση τον προσεχή Σεπτέμβριο. Με βάση τη γνωμοδότηση της αρχής, η Κομισιόν θα μελετήσει τις επόμενες κινήσεις της. Η Κομισιόν θα παρουσιάσει επίσης εντός του έτους σχέδιο για την εναρμόνιση της πολιτικής των κρατών-μελών σε υλικά όπου δεν υπάρχει σήμερα κοινοτική νομοθεσία, στα οποία περιλαμβάνεται το χαρτόνι συσκευασίας. Η EFSA από την πλευρά της αναφέρει στην απάντησή της στη “Μ” ότι η γνωμοδότηση που θα δώσει στην Κομισιόν τον Σεπτέμβριο θα περιλαμβάνει τους τυχόν κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία που σχετίζονται με την παρουσία των εν λόγω ουσιών στα τρόφιμα. Η γνωμοδότηση θα περιλαμβάνει απαντήσεις και στο κρίσιμο ερώτημα του κατά πόσον ενέχει κινδύνους η διατροφική έκθεση στις ουσίες αυτές τόσο του γενικού πληθυσμού όσο και συγκεκριμένων ομάδων όπως τα βρέφη και τα παιδιά.
Χρήσιμες ερωταπαντήσεις
Πώς φτάνουν οι τοξικές ουσίες στο ανακυκλωμένο χαρτί;
Οι χημικές ουσίες που εντοπίστηκαν από τους ερευνητές (mineral oils) αποτελούν συστατικά των μελανιών που χρησιμοποιούνται στην τύπωση των εφημερίδων. Η διαδικασία της ανακύκλωσης δεν τα αφαιρεί εντελώς, με αποτέλεσμα ένα μέρος να διατηρείται στο ανακυκλωμένο χαρτόνι, από το οποίο στη συνέχεια φτιάχνονται οι περισσότερες χάρτινες συσκευασίες ξηρών τροφίμων στην Ευρώπη.
Τι αφορούσε η μελέτη του ελβετικού εργαστηρίου;
Αναλύθηκαν δείγματα ξηρών τροφίμων σε συσκευασίες από ανακυκλωμένο χαρτόνι. Το δείγμα περιλάμβανε 119 δείγματα από προϊόντα σε γερμανικά σούπερ μάρκετ. Μεταξύ των προϊόντων περιλαμβάνονταν δημητριακά, μπισκότα, μακαρόνια και ρύζι. Διαπίστωσαν ότι πολλά από τα τρόφιμα περιείχαν από 10 έως και 100 φορές μεγαλύτερες συγκεντρώσεις σε σχέση με τα όρια που συστήνουν διεθνείς οργανισμοί.
Πώς γίνεται η επιμόλυνση;
Συνήθως η επιμόλυνση γίνεται όταν οι τοξικές ουσίες εξατμίζονται και, με τη μορφή αερίου, περνάνε σταδιακά στα τρόφιμα. Όσο περισσότερο μένει ένα τρόφιμο στη συσκευασία, τόσο μεγαλύτερες είναι οι συγκεντρώσεις, οι οποίες, σύμφωνα με τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΟΗΕ, δεν πρέπει να ξεπερνούν τα 0,6 mg ανά κιλό.
Ποια προϊόντα ήταν περισσότερο εκτεθειμένα;
Αυτά που δεν διέθεταν εσωτερική συσκευασία ή συσκευασία από αδιαπέραστο υλικό.
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι για την υγεία;
Σύμφωνα με το Γερμανικό Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Αξιολόγησης Κινδύνου (BfR), απαιτούνται περισσότερες έρευνες για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα: Εάν ένας καταναλωτής καταναλώσει 100 γραμμάρια ρύζι π.χ., η πρόσληψη των ουσιών δεν θα ξεπερνά τα 2 mg. Το πρόβλημα είναι η συσσώρευσή τους στον οργανισμό από μακροχρόνια κατανάλωση. Δεν υπάρχει καμία έρευνα που να δείχνει αν και πόσο είναι επιβλαβής αυτή στους ανθρώπους. Σύμφωνα με έρευνες σε πειραματόζωα, οι συγκεντρώσεις αυτού του μεγέθους μπορεί να προκαλέσουν βλάβες στο συκώτι, τις βαλβίδες της καρδιάς και τα γάγγλια και είναι δυνητικά καρκινογόνες. Γενικότερα, οι επιστήμονες θεωρούν ότι η επιμόλυνση κάθε είδους πρέπει να ελαχιστοποιείται.
Τι μπορεί να γίνει από εδώ και πέρα;
Καταρχάς να τοποθετηθούν, όπου δεν υπάρχουν, εσωτερικές συσκευασίες, ώστε να μην υπάρχει άμεση επαφή με το προϊόν. Πιο μεσοπρόθεσμα, θα πρέπει η διαδικασία της ανακύκλωσης να αλλάξει, προκειμένου να μπορεί να απομακρύνει πιο αποτελεσματικά τα τοξικά συστατικά των τυπογραφικών μελανιών. Μακροπρόθεσμα, θα πρέπει οι ουσίες αυτές να αφαιρεθούν από τα μελάνια εξ ολοκλήρου.
Του Γιώργου Χρηστίδη
ΠΡΕΖΑ TV
7-4-2011
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου