Πόσο χρήσιμο είναι το Εθνικό Κέντρου Βιβλίου; Τι πολιτική ακολούθησε από το '94 που ιδρύθηκε; Ποιες από τις δράσεις του ρίζωσαν, ποιες αμφισβητήθηκαν, ποιες θα 'πρεπε να ενισχυθούν; Μπορεί να λειτουργεί επί κρίσης όπως λειτουργούσε επί ευημερίας ή μήπως πρέπει να αναδιαρθωθεί;
Στην πραγματικότητα, οργανόγραμμα δεν απέκτησε ποτέ. Στελεχωνόταν κατά κανόνα από συμβασιούχους, όχι απαραίτητα υπό διαφανείς διαδικασίες, ανάλογα με τις δράσεις που προωθούσαν και τα κονδύλια που διαχειρίζονταν οι τρεις διαδοχικοί διευθυντές του: η Μυρσίνη Ζορμπά, που το εμπνεύστηκε και το δρομολόγησε επί Θάνου Μικρούτσικου, ο Χρήστος Λάζος, που προετοίμασε την εθνική συμμετοχή στην Φραγκφούρτη το 2001 και η Κατρίν Βελισσάρη, που έστρεψε την προσοχή της προς την έκθεση βιβλίου της Θεσσαλονίκης.
Η καινούργια χρονιά βρήκε το ΕΚΕΒΙ ακέφαλο, με καμιά τριανταριά υπαλλήλους απλήρωτους επί μήνες και με το μετωπικό, χρηματοδοτούμενο από ΕΣΠΑ πρόγραμμά του, την «Φιλαναγνωσία», τραυματισμένο από επιπόλαιους και αντιδεοντολογικούς χειρισμούς. Τον περασμένο Δεκέμβριο, θυμίζουμε, ο αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού ζήτησε αιφνιδιαστικά τις παραιτήσεις της Βελισσάρη και σύσσωμου του Δ. Σ. υπό τον Θανάση Βαλτινό. Η απόφαση του κ. Τζαβάρα πυροδοτήθηκε από τεκμηριωμένα δημοσιογραφικά ρεπορτάζ (βλ. tovima.gr) που αποκάλυπταν μέσα από τι διαδικασίες επιλέχτηκαν τα βιβλία που προορίζονταν για χίλια περίπου Δημοτικά ανά την επικράτεια, προκειμένου να μυηθούν τα παιδιά στο εξωσχολικό διάβασμα και τη λογοτεχνία.
Οπως κάθε φορά που καταρτίζεται ανάλογη λίστα, τα παράπονα από τον εκδοτικό χώρο δεν έλειψαν, μολονότι το ποσό που διακυβευόταν μόλις και ξεπερνούσε τις 300.000 ευρώ. Η πληθωρική εκπροσώπηση σε αυτήν του «Πατάκη», οίκου που ούτως ή άλλως ηγείται στην παραγωγή παιδικών βιβλίων, προκάλεσε κύμα αντιδράσεων από άλλους, μικρότερους οίκους, που θεώρησαν ότι αδικήθηκαν. Εκείνο όμως που στηλιτεύτηκε ως σκανδαλώδες ήταν το ότι δύο καταξιωμένοι κατά τα άλλα συγγραφείς, ο Μάνος Κοντολέων και ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος, αν και μέλη της αρμόδιας επιτροπής, συμπεριέλαβαν και δικά τους έργα στον κατάλογο με τα επιλεγμένα. Κανείς -ούτε οι ίδιοι ούτε ο συντονιστής του όλου προγράμματος, Κώστας Κατσουλάρης, ούτε η ηγεσία του Κέντρου- δεν σκέφτηκε ότι κρίνοντες και κρινόμενοι δεν πρέπει να ταυτίζονται. Όσες εξηγήσεις και αν δόθηκαν αργότερα, η γκάφα είχε συντελεστεί...
Και τώρα;
Και τώρα; Ολα δείχνουν πως δεν υπήρχε έτοιμη διάδοχη κατάσταση. Από τους πρώτους που προσέγγισε ο κ. Τζαβάρας ήταν ο Σταύρος Ζουμπουλάκης, αλλά ο γνωστός δοκιμιογράφος και ανανεωτής της «Νέας Εστίας» αρνήθηκε να εμπλακεί. Εστω και ακέφαλο, ωστόσο, το ΕΚΕΒΙ, σύμφωνα με ανακοίνωση του υπουργείου, συμπεριλαμβάνεται στους διοργανωτές του φετινού «Ετους Καβάφη», γεγονός που επιτρέπει στο δυναμικό του να ελπίζει ότι για το επόμενο τουλάχιστον διάστημα θα υπάρχει δουλειά.
Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου δημιουργήθηκε ως ΝΠΙΔ στα πρότυπα του αντίστοιχου της Γαλλίας και η προικοδότησή του ήταν όντως γενναιόδωρη: ώς το 2000 είχε εξασφαλίσει πάνω από δύο δισ. δραχμές. Απευθείας αγορές βιβλίων εκ μέρους του, όπως συμβαίνει ακόμα από διάφορες δημόσιες υπηρεσίες, δεν προβλέπονταν. Το ζητούμενο δεν ήταν να υποκαταστήσει ο θεσμός την αγορά, αλλά να δημιουργήσει όσο το δυνατόν περισσότερους αναγνώστες για να την στηρίξουν. Και αυτό σε μια χώρα που δεν είχε οργανωμένο δίκτυο βιβλιοθηκών, ούτε καιγόταν κιόλας να αποκτήσει...
Σε εκείνη την πρώτη φάση, το ΕΚΕΒΙ έκανε απανωτές επικοινωνιακές καμπάνιες (από σκυταλοδρομίες ανάγνωσης μέχρι μαζικές εκτυπώσεις... σελιδοδεικτών), άρχισε να παρακολουθεί τους ισολογισμούς των εκδοτικών επιχειρήσεων, να μεριμνά για τον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό των βιβλιοπωλείων και την επιμόρφωση των στελεχών τους, να συγκροτεί ψηφιακά αρχεία (μεταφραστών, εικονογράφων κ.ο.κ), να προωθεί συγγραφείς σε εκδηλώσεις του εξωτερικού, να αποτυπώνει την έκταση του αναλφαβητισμού, να παραγγέλνει έρευνες για την αναγνωστική συμπεριφορά μας.
Εργα βιτρίνας
Η πιο αυστηρή κριτική που δέχτηκε ο θεσμός στα χρόνια της Ζορμπά ήταν πως, αντί να πριμοδοτήσει έργα υποδομής, επιδόθηκε σε έργα βιτρίνας για να εδραιώσει τη δική του εικόνα πάνω απ' όλα. Γνώριμη από παλιά στο εκδοτικό σινάφι, η μετέπειτα ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ, είχε απέναντί της και φίλους και εχθρούς, ενώ ο μακαρίτης Κώστας Βουκελάτος, του «Ιχνευτή», ο μόνος που έδινε τότε στατιστικά στοιχεία για τη βιβλιοπαραγωγή, αμφισβητούσε έντονα την εγκυρότητα των αρχείων και των ερευνών του Κέντρου. Οπως έλεγε χαρακτηριστικά, «ό,τι δηλώνει ο καθένας, εκλαμβάνεται ως αντικειμενική αλήθεια»...
Με το πέρασμα της σκυτάλης στον δοκιμιογράφο και μεταφραστή Χρήστο Λάζο, ξεκίνησε ουσιαστικά η ανάπτυξη της βάσης δεδομένων biblionet.gr, δημιουργήθηκε το Ευρωπαϊκό Κέντρο Μετάφρασης (που έμελλε να σφραγιστεί πέρσι), μπήκε μπροστά ένα πρόγραμμα ενίσχυσης δυσβάσταχτων οικονομικά επιστημονικών εκδόσεων για να καλυφθούν βιβλιογραφικά κενά και οργανώθηκε η εξαιρετικά πολυδάπανη -πάνω από δύο δισ. δραχμές- συμμετοχή της Ελλάδας ως τιμώμενης χώρας στη διεθνή έκθεση της Φραγκφούρτης. Ζήσαμε τότε μια συλλογική ψευδαίσθηση ότι η ελληνική λογοτεχνία θα λάμψει διεθνώς, αλλά οι πραγματικοί καρποί της όλης υπόθεσης παραμένουν νεφελώδεις. Εκείνος που σίγουρα έλαμψε ήταν ο -ήδη μεταφρασμένος στα γερμανικά- Πέτρος Μάρκαρης, που μεταφράστηκε έπειτα σε όλη την Ευρώπη.
Η θητεία Βελισσάρη
Η γαλλικής καταγωγής Κατρίν Βελισσάρη, πρώην στέλεχος του Γαλλικού Ινστιτούτου και πρώτη διευθύντρια του ΕΚΕΜΕΛ, υπήρξε επιλογή της κυβέρνησης Καραμανλή, έμεινε ακλόνητη στο πόστο της παρά τις αλλεπάλληλες αλλαγές στην κορυφή του υπουργείου, και τα ποσά που διαχειρίστηκε ξεπερνούν τα 20 εκατ. ευρώ. Στα δική της περίοδο λανσαρίστηκε ξανά η ιδέα των Λεσχών Ανάγνωσης, θεσπίστηκε το αμφιλεγόμενο «Βραβείο Αναγνωστών», οργανώθηκε το αυτοχρηματοδοτούμενο εργαστήρι δημιουργικής γραφής, επανεργοποιήθηκε το πρόγραμμα στήριξης μεταφράσεων ελληνικών έργων στο εξωτερικό, εγκαινιάστηκε το Παρατηρητήριο Ψηφιακού Βιβλίου, δόθηκαν υποτροφίες σε συγγραφείς, μπήκε στα σκαριά το Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών.
Αρκεί, εντούτοις, μια πρόχειρη ματιά στους οικονομικούς απολογισμούς μεταξύ 2004-2011, όπως δημοσιεύονται στον κόμβο ekebi.gr, για να αντιληφθεί κανείς ότι τίποτε δεν θεωρήθηκε πιο σημαντικό όσο η διεθνής έκθεση βιβλίου της Θεσσαλονίκης και η αντίστοιχη παιδική της Αθήνας, που ήδη αποτελεί παρελθόν. Αυτό σημαίνει τελικά εθνική πολιτική βιβλίου; Μιαν έκθεση ενταγμένη στο ΕΣΠΑ Κεντρικής Μακεδονίας, που έχει διχάσει τον εκδοτικό κόσμο ως προς την αναγκαιότητά της και η οποία προβάλλει ως παράσημό της, πόσοι πολίτες την επισκέπτονται;
Της ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
ΠΡΕΖΑ TV
10-1-2013
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου