Υπήρξε η οργάνωση-φάντασμα, που για 27 χρόνια κατάφερε να κρύβεται από τις Αρχές. Η δράση της περιελάμβανε δολοφονίες, βομβιστικές επιθέσεις, αρπαγές οπλισμού και μεγάλο αριθμό ληστειών, ενώ προκάλεσε τον θάνατο 23 Ελλήνων και ξένων πολιτικών, στρατιωτικών, αστυνομικών, διπλωματών, οικονομικών παραγόντων και πολιτών... Δώδεκα χρόνια μετά την έκρηξη της βόμβας στα χέρια του Σάββα Ξηρού, που είχε ως αποτέλεσμα την αρχή του τέλους της οργάνωσης, ο Δημήτρης Κουφοντίνας, ο «Λουκάς» της 17Ν, συμπεριέλαβε στο βιβλίο του τις άγνωστες πτυχές της ιστορίας του ελληνικού αντάρτικου πόλης. Ο «φαρμακοχέρης», που έχει καταδικαστεί σε 11 φορές ισόβια και 25 χρόνια κάθειρξη, παραδέχεται για πρώτη φορά ότι η πορεία του στην τρομοκρατία ξεκίνησε από τον Επαναστατικό Λαϊκό Αγώνα (ΕΛΑ), διηγείται τη διαδικασία στρατολόγησής του στη 17Ν και δίνει λεπτομερείς περιγραφές των «άλλων» μελών που καθόρισαν την εξέλιξη των ένοπλων ομάδων.
«ΑΡΡΙΑΝΟΣ»
Συνεργαστήκαμε στενά στον ΕΛΑ
Τον Μάιο του 1977, σε μια αίθουσα της Νομικής συνάντησε το πρόσωπο που τον στρατολόγησε. «Βγήκαμε μαζί με το γνωστό μου συναγωνιστή και καθίσαμε σε ένα παγκάκι στο Πνευματικό Κέντρο (...) ''Κοίτα'', μου λέει, ''βλέπεις πώς είναι η εσωτερική και διεθνής κατάσταση''. Η ζωή κύκλους κάνει. Ετσι θα ένιωσε και ο παππούς όταν τον πλησίαζαν στο βουνό. Χρειάζομαι ένα όνομα για αυτόν τον καινούργιο κόσμο. Δεν σκέφτομαι πολύ: Αντώνης, από το Μαουτχάουζεν του Καμπανέλλη. Στην διαδρομή μου στα χρόνια της παρανομίας πήρα και μου έδωσαν πολλά ονόματα. Ομως, όταν μιλώ με τον παράνομο εαυτό μου, τον λέω πάντα Αντώνη», γράφει ο Δ. Κουφοντίνας.
Ο συντρόφου του θα του δώσει αύριο τα ''Λιπάσματα'' το βασικό κείμενο θέσεων του ΕΛΑ με το παραλλαγμένο εξώφυλλο. Θα του δώσει και μια επαφή με την οργάνωση. Ο Αντώνης σωπαίνει... Παίρνει το δρόμο της παρανομίας, ένα δρόμο που πήραν πολλοί αγωνιστές πολύ πριν από αυτόν...».
Στα μέλη του ΕΛΑ με τα οποία συνεργάστηκε στενά συγκαταλέγει τον Αρριανό, ο οποίος «ήταν ακριβώς όπως τον περίμενε, όπως φανταζόταν έναν αντάρτη πόλης, έναν κομμουνιστή». Τα επόμενα χρόνια θα συναντηθούν πολλές φορές, θα πάρουν μέρος μαζί σε κάποιες ενέργειες, παρότι δεν ήταν ακριβώς το δυνατό σημείο του Αρριανού. «Ταίριαξαν σε πολλά. Συμφωνούσαν στο πώς έβλεπαν μια επαναστατική οργάνωση, με ένα ''ανοιχτό'' μαζικό και ένα ''κλειστό'' παράνομο κομμάτι», περιγράφει.
«ΚΟΣΜΑΣ»
Μου έδωσε να πιάσω το 45άρι
Λίγο καιρό μετά τη γνωριμία τους, ο Αρριανός του είπε ότι θα τον πήγαινε σε ένα παράνομο σπίτι να γνωρίσει μια «μεγάλη μορφή στο χώρο της ένοπλης πάλης, τον Κοσμά». Θα τον πήγαινε σε αυτόν «ο Δαμιανός, ο λιγομίλητος». Ως «την ηγετική μορφή της οργάνωσης, προχωρημένης σχετικά ηλικίας, που ήταν ορμητικός, επίμονος, πληθωρικός, με εμπειρία στις έντονες και θυελλώδεις συζητήσεις, με χιούμορ στα όρια της ειρωνείας», περιγράφει τον Κοσμά.
Εκεί πέρασε και το πρώτο του τεστ στα όπλα... «Ο Κοσμάς ξανακάθισε και με μια αργή, μεγαλοπρεπή κίνηση έβγαλε το σαρανταπεντάρι και το ακούμπησε στο τραπέζι, μπροστά του ακριβώς. ''Να το πάρω;'', ''Ναι, ελεύθερα, είναι άδειο''... Κατάλαβα την ώρα που άπλωνα το χέρι μου να το πιάσω και πριν σηκώσω τα μάτια προς τα χαμογελαστά πρόσωπα: ήταν μια τελετουργία. Μου εξήγησαν αμέσως. Το έκαναν σε όλους τους καινούργιους, να δουν αντιδράσεις. Αλλος, μου είπαν, τρόμαζε, άλλος το έσπρωχνε με τα ακροδάκτυλα μακριά, σαν κάτι μιαρό. Εγώ φαίνεται ότι πέρασα τις εξετάσεις», γράφει ο μετέπειτα «Λουκάς». Από τον Κοσμά, ο Δ. Κουφοντίνας έμαθε για τις διαρρήξεις σε αυτοκίνητα, για την κατασκευή εμπρηστικών και εκρηκτικών, αλλά και για τους ωρολογιακούς μηχανισμούς.
Ο Κασσίμης και ο Σερίφης
Ενα από τα πρόσωπα στα οποία αναφέρεται αναλυτικά είναι ο Χρήστος Κασσίμης, μέλος του ΕΛΑ, ο οποίος έπεσε νεκρός τον Οκτώβρη του 1977 κατά την απόπειρα τοποθέτησης εκρηκτικού μηχανισμού στις εγκαταστάσεις της AEG στου Ρέντη. «Η ιστορία του είναι η ιστορία του ελληνικού επαναστατικού κινήματος... Το 1966 έφυγε στο Παρίσι να συνεχίσει οικονομικές σπουδές στη Σορβόννη. Με τη δικτατορία του 1967 ριζοσπαστικοποιήθηκε, συντόνιζε την αποστολή υλικών σε ομάδες που ετοιμάζονταν να δράσουν δυναμικά κατά της χούντας. Δεν ήταν όμως, από τους ανθρώπους που θα αρκούνταν σε αυτό το ρόλο, έτσι κατέβηκε στην Ελλάδα το 1971, για να δυναμώσει και να οργανώσει την ομάδα 20ή Οκτώβρη, με την πρώτη της δυναμική ενέργεια να γίνεται με τοποθέτηση βόμβας στο κέντρο της Αθήνας», σημειώνει.
Ο Κασσίμης κινείται αποφασιστικά στην προσπάθεια ενοποίησης του δυναμικού κινήματος. Τρεις οργανώσεις -το Κίνημα 20ή Οκτώβρη, η ομάδα Αρης του Ρήγα Φεραίου και η ΛΕΑ- δημοσιοποιούν μια διακήρυξη αυτής της προσπάθειας. «Από τον Ιούλιο του 1974... αρχίζει την άμεση ένοπλη δράση μαζί με άλλους δύο συντρόφους. Αυτοί οι τρεις θα αποτελέσουν τον αρχικό πυρήνα του ΕΛΑ, αυτοί θα συντάξουν το αρχικό ιδρυτικό κείμενο που θα κυκλοφορήσει αργότερα με το εξώφυλλο ''Χημικά Λιπάσματα''». Η βασική θέση του είναι το συνταίριασμα όλων των μορφών πάλης.
Μερικές μέρες αργότερα, στις 31 Οκτωβρίου 1977, συνελήφθη ο Γιάννης Σερίφης. «Τον Γιάννη Σερίφη τον καταζητούσαν επί χούντας. Ηταν μέλος της 20ής Οκτώβρη. Ηταν, επιπλέον, δραστήριο μέλος στο αυτόνομο εργατικό κίνημα εργοστασιακών σωματείων. Το μόνο στοιχείο που υπήρχε εναντίον του ήταν ένα μικροσκοπικό, διακοσμητικό γιαννιώτικο μαχαίρι... Κατηγόρησαν τον αγωνιστή Γιάννη Σερίφη ότι ''δολοφόνησε εξ επαφής το σύντροφο του για να του κλείσει το στόμα''».
Με αφορμή την υπόθεση Σερίφη, ο οποίος αρνήθηκε κάθε σχέση με το ένοπλο κίνημα, ο Δ. Κουφοντίνας βρίσκει την ευκαιρία να αναφερθεί στις δίκες που θα ακολουθούσαν, με σαφείς αιχμές προς τον Α. Γιωτόπουλο που ακολούθησε την ίδια τακτική. «Η ανάληψη της πολιτικής ευθύνης είναι μια από τις βασικές αρχές για τους αγωνιστές και το επαναστατικό κίνημα. Ομως, και αυτή η αρχή δεν μπορεί να απολυτοποιείται, φτάνοντας ακόμα και σε αρνητικές (για το Κίνημα, πάντα) παραδοχές, που μπορεί να αποφευχθούν δίχως έκπτωση αρχών... Δεν είμαι κατηγορηματικά αντίθετος σε μια τέτοια οπτική...», σημειώνει.
Η 17Ν ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ
Η συνάντηση των «10» και η διάλυση του ΕΛΑ
Οσο περνούσε ο καιρός, ο Δ. Κουφοντίνας διαπίστωνε ότι υπήρχε χάσμα με τους συντρόφους του στον ΕΛΑ. Σε αυτό συνέβαλε καθοριστικά και η κριτική για τις εμπρηστικές επιθέσεις στα πολυκαταστήματα Μινιόν και Κατράντζος. «Τελικά, κάποιοι ανέλαβαν πρωτοβουλία μέσα στον ΕΛΑ να ξεκαθαρίσει η κατάσταση. Στα τέλη του 1979 συναντήθηκαν περίπου δέκα, τα ''σημαντικότερα'' μέλη του ΕΛΑ. Συζητούσαν συνεχώς επί μία βδομάδα για όλα τα ζητήματα, κυρίως την αναβάθμιση της υποδομής και του επιπέδου των δυναμικών ενεργειών... Η συνάντηση διαλύθηκε. Μαζί της διαλύθηκε και ο ΕΛΑ... Εμεινε ένας πυρήνας που, διατηρώντας το όνομα του ΕΛΑ, συνέχισε τη δράση στη βάση των ίδιων με πριν κατευθυντήριων γραμμών. Υστερα από λίγα χρόνια οδηγήθηκε και αυτός στην αναβάθμιση της δράσης, μέσα από τη συγχώνευση με την Επαναστατική Οργάνωση 1η Μάη», καταλήγει.
Ενας άλλος πυρήνας του ΕΛΑ, που είχε ήδη διαφωνήσει από το 1975 με τη... λάιτ επιλογή τρόπου δράσης του συντονιστικού της οργάνωσης, οδηγήθηκε σταδιακά στην απόσχισή του. Ετσι, μέσα από τα σπλάχνα του ΕΛΑ, σάρκα από τη σάρκα του, γεννήθηκε η «17 Νοέμβρη». Η πρώτη της δράση κατά του αρχιβασανιστή της χούντας Θεοφιλογιαννάκου απέτυχε.
Η δολοφονία του Γουέλς
Η δεύτερη δράση αποφασίστηκε να είναι η δολοφονία Γουέλς. «Το βράδυ της 23ης Δεκεμβρίου 1975, το πράσινο Σίμκα, πλησίασε το αμάξι του Γουέλς. Ο σύντροφος θα πυροβολούσε με ένα παλιό κολτ των σαράντα πέντε (...) Εκείνο το βράδυ η ομάδα που άνοιγε ένα νέο και διαφορετικό κεφάλαιο στο επαναστατικό κίνημα αποκτούσε επίσημα όνομα: 17 Νοέμβρη», γράφει ο Κουφοντίνας, ο οποίος περιγράφει με θαυμασμό την «επιτυχία» της άγνωστης μέχρι τότε οργάνωσης: «Εκτελείται στο Ψυχικό ο σταθμάρχης της CIA στην Ελλάδα. Οι εφημερίδες, τα ραδιόφωνα ενορχηστρώνονται σε μια συναυλία κακόφωνης παραπληροφόρησης. Είναι γενική η καταδίκη από όλους τους επίσημους θεσμούς. Πάντως εγώ, μαζί με όσο κόσμο ακούω, χαίρομαι».
Η δολοφονία Γουέλς έγινε όμως χωρίς να έχουν ενημερωθεί οι «σύντροφοι» του ΕΛΑ. Οι δύο οργανώσεις θα είχαν εξαρχής δύσκολες σχέσεις. «Τη μέρα που βγαίνει η δεύτερη ανακοίνωση, ένας σύντροφος της 17Ν ενημερώνει ένα πολύ στενό συντονιστικό του ΕΛΑ, επίσημα, ποιοι έκαναν την ενέργεια. Οι αντιδράσεις ποίκιλλαν. Πολύ. Ο Κασσίμης ήταν από εκείνους που οργίστηκαν», αναφέρει ο Κουφοντίνας και αποτυπώνει στο χαρτί με γλαφυρό τρόπο πώς η 17Ν και ο «ΕΛΑ» έγιναν συγκοινωνούντα δοχεία, ανταλλάσσοντας τεχνικές κι άλλες «αγωνιστικές» πληροφορίες για τις δράσεις τους, αλλά και διαφωνώντας. «Η 17Ν ζητά από τον ΕΛΑ να τυπώσουν και να μοιράσουν και αυτοί, σε 5.000 αντίτυπα, την πρώτη προκήρυξη για τον Γουέλς. Ο ΕΛΑ αρνείται. Προσφέρεται να δώσει ένα σετ χειροκίνητου πολύγραφου».
«ΘΩΜΑΣ»
Στην αρχή μαζί του συμφωνούσα σε όλα
Ως ηγετική φυσιογνωμία της οργάνωσης, αναγνωρίζει τον Ανέστη (σ.σ.: προκύπτει ότι είναι ο Χρ. Τσουτσουβής) ο Κουφοντίνας. «Τον είχα πρωτοδεί για λίγο πριν από χρόνια. Θα έπαιρνα από ένα σύντροφο του ΕΛΑ ένα σαρανταπεντάρι και ένα κουτί σφαίρες. Ο Ανέστης είχε έρθει για κάλυψη. Κοιταχτήκαμε. Πρώτα έκανε τον αδιάφορο, υστέρα, σαν να το ξανασκέφτηκε, μισογέλασε και μου έκλεισε το μάτι. Εκείνα τα μάτια που ήξεραν να αστράφτουν θα τα δω παγωμένα λίγα χρόνια αργότερα να με κοιτάζουν μέσα από μια εφημερίδα».
Την ίδια στιγμή αφηγείται τις πολλές συναντήσεις που είχε με τον Ανέστη και τον Θωμά, του οποίου ο αρχηγικός ρόλος είναι ολοφάνερος μέσα από τα γραπτά του Κουφοντίνα. «Είχαμε πρωτοσυναντηθεί οι τρεις μας έξω από τον ηλεκτρικό στο Θησείο. Ενιωθα ανασφάλεια για αυτούς, να περπατάνε, δυο κορυφαίες μορφές του επαναστατικού κινήματος, έτσι μέσα στον κόσμο».
Από τις εξιστορήσεις του Κουφοντίνα προκύπτει αβίαστα και η επιρροή που ασκούσε πάνω του ο Θωμάς, ο οποίος φαίνεται να τον στρατολογεί στη 17Ν. «Συμφωνούσα μαζί του σχεδόν σε όλα, μέχρι τότε. Είχε ιδέες, είχε πείρα, συμφωνούσαμε στις συζητήσεις και τις εκτιμήσεις για την πολιτική συγκυρία. Για την αναβάθμιση της υποδομής, είπαμε να ξεκινήσουμε από κάπου».
Οι διαφορετικές τάσεις στο εσωτερικό της οργάνωσης και οι εκφραστές της λαμβάνουν μεγάλη έκταση στο βιβλίο. Ο Θωμάς εκπροσωπούσε την τάση που ήθελε την οργάνωση πολιτικοστρατιωτική, ενώ ο Ανέστης και πρώην μέλη του ΕΛΑ την ήθελαν στρατιωτική. Η ρήξη ανάμεσα στις δύο κορυφαίες μορφές δεν άργησε να έρθει, με τον Κουφοντίνα να παίρνει σήμερα το μέρος του Ανέστη.
Εν τέλει, η ρήξη ήρθε όταν ο Ανέστης άσκησε σφοδρή κριτική στον Θωμά, κατηγορώντας τον ότι τους «θεωρούσε αναλώσιμους» και «για τον εαυτό του κρατούσε την "αρχή προστασίας της ηγεσίας", αποφεύγοντας να εκτίθεται στα ρίσκα της πρακτικής δουλειάς». Η διαμάχη τους εκείνη τη μέρα περιγράφεται από τον Κουφοντίνα έντονη και οριστική.
Η σκιαγράφηση του προφίλ του Θωμά είναι και μια έμμεση κριτική. «Ο ψύχραιμος και διαλλακτικός συνομιλητής Θωμάς, ο ευφυής και μεθοδικός δομητής των δικών του και αποδομητής των αντίπαλων επιχειρημάτων, μεταστρεφόταν εντελώς όταν ένιωθε ότι απειλούσαν την ''αυθεντία'', η οποία θεωρούσε ότι του είχε οριστικά και αμετάκλητα αποδοθεί από την προσωπική ιστορία και το κύρος του». Οσο για τον Ανεστη, ο σεβασμός προς το πρόσωπό του είναι έκδηλος. «Ο ίδιος και οι σύντροφοι που προέρχονταν από τον κεντρικό πυρήνα του ΕΛΑ, του οποίου είχαν αποτελέσει επίσης τα κύρια επιχειρησιακά στελέχη, διαπνέονταν από ένα πνεύμα που ερχόταν, λες, από πολύ παλιά, από την εποχή του κλέφτη, του κλαρίτη. Με όλη τη λεβεντιά, την παλικαριά, την αντρειοσύνη, αλλά και το στενό πνεύμα της κλέφτικης ομάδας».
«ΛΕΩΝΙΔΑΣ»
Ήξερε με ένα αστείο να δίνει κουράγιο
Στο βιβλίο του ο Κουφοντίνας αναφέρεται και στον Λεωνίδα, τον οποίο χαρακτηρίζει ως «άλλο ένα θρύλο μέσα στην οργάνωση», θαύμαζε και εκτιμούσε. «Ενθουσιάστηκα όταν τον είδα μπροστά μου σε μια συνάντηση. Ατόφιο μάλαμα λαϊκής ψυχής. Ηξερε με ένα λόγο, με ένα αστείο, να δίνει θάρρος, δύναμη, κουράγιο. Και το απέδειξε τις πιο δύσκολες στιγμές (...) Σύντροφος προστατευτικός απέναντι στους συντρόφους, με σεβασμό απέναντι στον κόσμο, δάσκαλος στο μάθημα ''Επαναστατικό ήθος''». Μάλιστα, ο Κουφοντίνας περιγράφει και την έμμεση κριτική του Λεωνίδα απέναντι στον Θωμά, που εμφανίζεται να έμενε σε κάθε επίθεση στα μετόπισθεν...
«ΠΕΥΚΟΣ»
Κληρονόμος και δικαιούχος
«Τον πρωτοαντίκρισα από μακριά σε μια γωνία κοντά στο σταθμό του ηλεκτρικού στον Αγιο Λευτέρη. Δεν θα μιλούσαμε, εγώ θα έκανα τον έλεγχο ασφάλειας για τη συνάντηση που θα είχε σε λίγη ώρα.
Τον έβλεπα, ακίνητο, σταθερό στη μισοφωτισμένη γωνία του κτιρίου και έμοιαζε με τον ακρογωνιαίο λίθο του, που σαν την πέτρα πάνω της έπρεπε να χτιστεί η οργάνωση (...) Τον είδα, σε ένα ανηφόρισμα, όρθιο, να ακουμπά σε ένα γερτό πεύκο. Ο Πεύκος. Ενας επαναστάτης.
Κληρονόμος και δικαιούχος σε ένα κομμάτι από την πορεία του εξεγερτικού ρεύματος (...) Αν η οργάνωση γύρευε πώς να ανταποκριθεί στο ''ζήτημα της σύνδεσης με τα πλατύτερα λαϊκά στρώματα''», όπως έγραφε στο κείμενο της κριτικής των εμπρησμών, το 1981, «που είναι βέβαια μακρόχρονο πολιτικό ζήτημα», θα έπρεπε να αρχίσει από την πείρα του Πεύκου, που ήταν ο ζωντανός ορισμός αυτής της σύνδεσης.
Ο Κόμης της 17Ν είναι μέχρι και σήμερα αξεπέραστος στα μάτια του Κουφοντίνα. Ο πρόωρος θάνατός του τον σημάδεψε και ταυτόχρονα τον μυθοποίησε στα μάτια του. «Ο Γιάννης έφυγε νωρίς. Δίχως να προδώσει το όνειρο, δίχως να το δει να προδίνεται. Οταν είδα ξαφνικά το παγωμένο, κάπως μελαγχολικό, χαμόγελο να με κοιτά μέσα από την εφημερίδα, καθόμουν στο Λάντα. Το παμπάλαιο κασετόφωνο έπαιζε εκείνη την ώρα τον ''Ακροβάτη''.
Ολα πάγωσαν τριγύρω και μέσα μου, οι νότες και οι στίχοι του τραγουδιού διαπερνούσαν το μυαλό που δεν ήθελε να αποδεχτεί την είδηση. Κόμη τον είχε βγάλει ο Αόρατος. Για τη φυσική του ευγένεια».
Παράλληλα εξηγεί γιατί έφυγε από τη 17Ν. «Οχι, δεν είχε πολιτικές διαφωνίες, ήταν για λόγους ασφάλειας: Ηταν ''καμένος'', γνωστός στην Ασφάλεια. Τον βοηθήσαμε να τελειώσει μια ναυτική σχολή (...) Ο Γιάννης πρόσθεσε το δικό του βάρος, τη δική του ματιά στην αρχική επιχειρησιακή ομάδα».
«ΑΟΡΑΤΟΣ»
Mετρ στην... παραλλαγή
«Ο Αόρατος. Τον λέγαμε έτσι επειδή μπορούσε να τρυπώνει παντού και να περνά απαρατήρητος. Προσαρμοζόταν τέλεια σε κάθε περιβάλλον, ήταν αθόρυβος και αποτελεσματικός. Διδάχθηκα από αυτόν την τεχνική του: κοστούμι και γραβάτα στις πλούσιες συνοικίες, τα φυσικά μας ρούχα στις φτωχογειτονιές, σπορ ντύσιμο στις ενδιάμεσες μικροαστικές», αποκαλύπτει για τον «μετρ» των μεταμφιέσεων. «Την πρώτη μέρα που ήρθε στην οργάνωση, συζητήσαμε πώς θα βρούμε ταυτότητες που να αντιστοιχούν σε εμάς. Σε λίγες ώρες ήρθε με κάμποσες ταυτότητες, η μία καλύτερη από την άλλη. ''Στ' αλήθεια, ανησύχησα''. Είχε πάει απλώς σε μια πλαζ, έκοβε φάτσες των λουόμενων και όποιος του φαινόταν κατάλληλος έμενε δίχως ταυτότητα...».
ΜΑΡΙΑ ΨΑΡΑ - ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΜΠΙΝΤΕΛΑΣ
ΕΘΝΟΣ
ΠΡΕΖΑ TV
9-3-2014
«ΑΡΡΙΑΝΟΣ»
Συνεργαστήκαμε στενά στον ΕΛΑ
Τον Μάιο του 1977, σε μια αίθουσα της Νομικής συνάντησε το πρόσωπο που τον στρατολόγησε. «Βγήκαμε μαζί με το γνωστό μου συναγωνιστή και καθίσαμε σε ένα παγκάκι στο Πνευματικό Κέντρο (...) ''Κοίτα'', μου λέει, ''βλέπεις πώς είναι η εσωτερική και διεθνής κατάσταση''. Η ζωή κύκλους κάνει. Ετσι θα ένιωσε και ο παππούς όταν τον πλησίαζαν στο βουνό. Χρειάζομαι ένα όνομα για αυτόν τον καινούργιο κόσμο. Δεν σκέφτομαι πολύ: Αντώνης, από το Μαουτχάουζεν του Καμπανέλλη. Στην διαδρομή μου στα χρόνια της παρανομίας πήρα και μου έδωσαν πολλά ονόματα. Ομως, όταν μιλώ με τον παράνομο εαυτό μου, τον λέω πάντα Αντώνη», γράφει ο Δ. Κουφοντίνας.
Ο συντρόφου του θα του δώσει αύριο τα ''Λιπάσματα'' το βασικό κείμενο θέσεων του ΕΛΑ με το παραλλαγμένο εξώφυλλο. Θα του δώσει και μια επαφή με την οργάνωση. Ο Αντώνης σωπαίνει... Παίρνει το δρόμο της παρανομίας, ένα δρόμο που πήραν πολλοί αγωνιστές πολύ πριν από αυτόν...».
Στα μέλη του ΕΛΑ με τα οποία συνεργάστηκε στενά συγκαταλέγει τον Αρριανό, ο οποίος «ήταν ακριβώς όπως τον περίμενε, όπως φανταζόταν έναν αντάρτη πόλης, έναν κομμουνιστή». Τα επόμενα χρόνια θα συναντηθούν πολλές φορές, θα πάρουν μέρος μαζί σε κάποιες ενέργειες, παρότι δεν ήταν ακριβώς το δυνατό σημείο του Αρριανού. «Ταίριαξαν σε πολλά. Συμφωνούσαν στο πώς έβλεπαν μια επαναστατική οργάνωση, με ένα ''ανοιχτό'' μαζικό και ένα ''κλειστό'' παράνομο κομμάτι», περιγράφει.
«ΚΟΣΜΑΣ»
Μου έδωσε να πιάσω το 45άρι
Λίγο καιρό μετά τη γνωριμία τους, ο Αρριανός του είπε ότι θα τον πήγαινε σε ένα παράνομο σπίτι να γνωρίσει μια «μεγάλη μορφή στο χώρο της ένοπλης πάλης, τον Κοσμά». Θα τον πήγαινε σε αυτόν «ο Δαμιανός, ο λιγομίλητος». Ως «την ηγετική μορφή της οργάνωσης, προχωρημένης σχετικά ηλικίας, που ήταν ορμητικός, επίμονος, πληθωρικός, με εμπειρία στις έντονες και θυελλώδεις συζητήσεις, με χιούμορ στα όρια της ειρωνείας», περιγράφει τον Κοσμά.
Εκεί πέρασε και το πρώτο του τεστ στα όπλα... «Ο Κοσμάς ξανακάθισε και με μια αργή, μεγαλοπρεπή κίνηση έβγαλε το σαρανταπεντάρι και το ακούμπησε στο τραπέζι, μπροστά του ακριβώς. ''Να το πάρω;'', ''Ναι, ελεύθερα, είναι άδειο''... Κατάλαβα την ώρα που άπλωνα το χέρι μου να το πιάσω και πριν σηκώσω τα μάτια προς τα χαμογελαστά πρόσωπα: ήταν μια τελετουργία. Μου εξήγησαν αμέσως. Το έκαναν σε όλους τους καινούργιους, να δουν αντιδράσεις. Αλλος, μου είπαν, τρόμαζε, άλλος το έσπρωχνε με τα ακροδάκτυλα μακριά, σαν κάτι μιαρό. Εγώ φαίνεται ότι πέρασα τις εξετάσεις», γράφει ο μετέπειτα «Λουκάς». Από τον Κοσμά, ο Δ. Κουφοντίνας έμαθε για τις διαρρήξεις σε αυτοκίνητα, για την κατασκευή εμπρηστικών και εκρηκτικών, αλλά και για τους ωρολογιακούς μηχανισμούς.
Ο Κασσίμης και ο Σερίφης
Ενα από τα πρόσωπα στα οποία αναφέρεται αναλυτικά είναι ο Χρήστος Κασσίμης, μέλος του ΕΛΑ, ο οποίος έπεσε νεκρός τον Οκτώβρη του 1977 κατά την απόπειρα τοποθέτησης εκρηκτικού μηχανισμού στις εγκαταστάσεις της AEG στου Ρέντη. «Η ιστορία του είναι η ιστορία του ελληνικού επαναστατικού κινήματος... Το 1966 έφυγε στο Παρίσι να συνεχίσει οικονομικές σπουδές στη Σορβόννη. Με τη δικτατορία του 1967 ριζοσπαστικοποιήθηκε, συντόνιζε την αποστολή υλικών σε ομάδες που ετοιμάζονταν να δράσουν δυναμικά κατά της χούντας. Δεν ήταν όμως, από τους ανθρώπους που θα αρκούνταν σε αυτό το ρόλο, έτσι κατέβηκε στην Ελλάδα το 1971, για να δυναμώσει και να οργανώσει την ομάδα 20ή Οκτώβρη, με την πρώτη της δυναμική ενέργεια να γίνεται με τοποθέτηση βόμβας στο κέντρο της Αθήνας», σημειώνει.
Ο Κασσίμης κινείται αποφασιστικά στην προσπάθεια ενοποίησης του δυναμικού κινήματος. Τρεις οργανώσεις -το Κίνημα 20ή Οκτώβρη, η ομάδα Αρης του Ρήγα Φεραίου και η ΛΕΑ- δημοσιοποιούν μια διακήρυξη αυτής της προσπάθειας. «Από τον Ιούλιο του 1974... αρχίζει την άμεση ένοπλη δράση μαζί με άλλους δύο συντρόφους. Αυτοί οι τρεις θα αποτελέσουν τον αρχικό πυρήνα του ΕΛΑ, αυτοί θα συντάξουν το αρχικό ιδρυτικό κείμενο που θα κυκλοφορήσει αργότερα με το εξώφυλλο ''Χημικά Λιπάσματα''». Η βασική θέση του είναι το συνταίριασμα όλων των μορφών πάλης.
Μερικές μέρες αργότερα, στις 31 Οκτωβρίου 1977, συνελήφθη ο Γιάννης Σερίφης. «Τον Γιάννη Σερίφη τον καταζητούσαν επί χούντας. Ηταν μέλος της 20ής Οκτώβρη. Ηταν, επιπλέον, δραστήριο μέλος στο αυτόνομο εργατικό κίνημα εργοστασιακών σωματείων. Το μόνο στοιχείο που υπήρχε εναντίον του ήταν ένα μικροσκοπικό, διακοσμητικό γιαννιώτικο μαχαίρι... Κατηγόρησαν τον αγωνιστή Γιάννη Σερίφη ότι ''δολοφόνησε εξ επαφής το σύντροφο του για να του κλείσει το στόμα''».
Με αφορμή την υπόθεση Σερίφη, ο οποίος αρνήθηκε κάθε σχέση με το ένοπλο κίνημα, ο Δ. Κουφοντίνας βρίσκει την ευκαιρία να αναφερθεί στις δίκες που θα ακολουθούσαν, με σαφείς αιχμές προς τον Α. Γιωτόπουλο που ακολούθησε την ίδια τακτική. «Η ανάληψη της πολιτικής ευθύνης είναι μια από τις βασικές αρχές για τους αγωνιστές και το επαναστατικό κίνημα. Ομως, και αυτή η αρχή δεν μπορεί να απολυτοποιείται, φτάνοντας ακόμα και σε αρνητικές (για το Κίνημα, πάντα) παραδοχές, που μπορεί να αποφευχθούν δίχως έκπτωση αρχών... Δεν είμαι κατηγορηματικά αντίθετος σε μια τέτοια οπτική...», σημειώνει.
Η 17Ν ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ
Η συνάντηση των «10» και η διάλυση του ΕΛΑ
Οσο περνούσε ο καιρός, ο Δ. Κουφοντίνας διαπίστωνε ότι υπήρχε χάσμα με τους συντρόφους του στον ΕΛΑ. Σε αυτό συνέβαλε καθοριστικά και η κριτική για τις εμπρηστικές επιθέσεις στα πολυκαταστήματα Μινιόν και Κατράντζος. «Τελικά, κάποιοι ανέλαβαν πρωτοβουλία μέσα στον ΕΛΑ να ξεκαθαρίσει η κατάσταση. Στα τέλη του 1979 συναντήθηκαν περίπου δέκα, τα ''σημαντικότερα'' μέλη του ΕΛΑ. Συζητούσαν συνεχώς επί μία βδομάδα για όλα τα ζητήματα, κυρίως την αναβάθμιση της υποδομής και του επιπέδου των δυναμικών ενεργειών... Η συνάντηση διαλύθηκε. Μαζί της διαλύθηκε και ο ΕΛΑ... Εμεινε ένας πυρήνας που, διατηρώντας το όνομα του ΕΛΑ, συνέχισε τη δράση στη βάση των ίδιων με πριν κατευθυντήριων γραμμών. Υστερα από λίγα χρόνια οδηγήθηκε και αυτός στην αναβάθμιση της δράσης, μέσα από τη συγχώνευση με την Επαναστατική Οργάνωση 1η Μάη», καταλήγει.
Ενας άλλος πυρήνας του ΕΛΑ, που είχε ήδη διαφωνήσει από το 1975 με τη... λάιτ επιλογή τρόπου δράσης του συντονιστικού της οργάνωσης, οδηγήθηκε σταδιακά στην απόσχισή του. Ετσι, μέσα από τα σπλάχνα του ΕΛΑ, σάρκα από τη σάρκα του, γεννήθηκε η «17 Νοέμβρη». Η πρώτη της δράση κατά του αρχιβασανιστή της χούντας Θεοφιλογιαννάκου απέτυχε.
Η δολοφονία του Γουέλς
Η δεύτερη δράση αποφασίστηκε να είναι η δολοφονία Γουέλς. «Το βράδυ της 23ης Δεκεμβρίου 1975, το πράσινο Σίμκα, πλησίασε το αμάξι του Γουέλς. Ο σύντροφος θα πυροβολούσε με ένα παλιό κολτ των σαράντα πέντε (...) Εκείνο το βράδυ η ομάδα που άνοιγε ένα νέο και διαφορετικό κεφάλαιο στο επαναστατικό κίνημα αποκτούσε επίσημα όνομα: 17 Νοέμβρη», γράφει ο Κουφοντίνας, ο οποίος περιγράφει με θαυμασμό την «επιτυχία» της άγνωστης μέχρι τότε οργάνωσης: «Εκτελείται στο Ψυχικό ο σταθμάρχης της CIA στην Ελλάδα. Οι εφημερίδες, τα ραδιόφωνα ενορχηστρώνονται σε μια συναυλία κακόφωνης παραπληροφόρησης. Είναι γενική η καταδίκη από όλους τους επίσημους θεσμούς. Πάντως εγώ, μαζί με όσο κόσμο ακούω, χαίρομαι».
Η δολοφονία Γουέλς έγινε όμως χωρίς να έχουν ενημερωθεί οι «σύντροφοι» του ΕΛΑ. Οι δύο οργανώσεις θα είχαν εξαρχής δύσκολες σχέσεις. «Τη μέρα που βγαίνει η δεύτερη ανακοίνωση, ένας σύντροφος της 17Ν ενημερώνει ένα πολύ στενό συντονιστικό του ΕΛΑ, επίσημα, ποιοι έκαναν την ενέργεια. Οι αντιδράσεις ποίκιλλαν. Πολύ. Ο Κασσίμης ήταν από εκείνους που οργίστηκαν», αναφέρει ο Κουφοντίνας και αποτυπώνει στο χαρτί με γλαφυρό τρόπο πώς η 17Ν και ο «ΕΛΑ» έγιναν συγκοινωνούντα δοχεία, ανταλλάσσοντας τεχνικές κι άλλες «αγωνιστικές» πληροφορίες για τις δράσεις τους, αλλά και διαφωνώντας. «Η 17Ν ζητά από τον ΕΛΑ να τυπώσουν και να μοιράσουν και αυτοί, σε 5.000 αντίτυπα, την πρώτη προκήρυξη για τον Γουέλς. Ο ΕΛΑ αρνείται. Προσφέρεται να δώσει ένα σετ χειροκίνητου πολύγραφου».
«ΘΩΜΑΣ»
Στην αρχή μαζί του συμφωνούσα σε όλα
Ως ηγετική φυσιογνωμία της οργάνωσης, αναγνωρίζει τον Ανέστη (σ.σ.: προκύπτει ότι είναι ο Χρ. Τσουτσουβής) ο Κουφοντίνας. «Τον είχα πρωτοδεί για λίγο πριν από χρόνια. Θα έπαιρνα από ένα σύντροφο του ΕΛΑ ένα σαρανταπεντάρι και ένα κουτί σφαίρες. Ο Ανέστης είχε έρθει για κάλυψη. Κοιταχτήκαμε. Πρώτα έκανε τον αδιάφορο, υστέρα, σαν να το ξανασκέφτηκε, μισογέλασε και μου έκλεισε το μάτι. Εκείνα τα μάτια που ήξεραν να αστράφτουν θα τα δω παγωμένα λίγα χρόνια αργότερα να με κοιτάζουν μέσα από μια εφημερίδα».
Την ίδια στιγμή αφηγείται τις πολλές συναντήσεις που είχε με τον Ανέστη και τον Θωμά, του οποίου ο αρχηγικός ρόλος είναι ολοφάνερος μέσα από τα γραπτά του Κουφοντίνα. «Είχαμε πρωτοσυναντηθεί οι τρεις μας έξω από τον ηλεκτρικό στο Θησείο. Ενιωθα ανασφάλεια για αυτούς, να περπατάνε, δυο κορυφαίες μορφές του επαναστατικού κινήματος, έτσι μέσα στον κόσμο».
Από τις εξιστορήσεις του Κουφοντίνα προκύπτει αβίαστα και η επιρροή που ασκούσε πάνω του ο Θωμάς, ο οποίος φαίνεται να τον στρατολογεί στη 17Ν. «Συμφωνούσα μαζί του σχεδόν σε όλα, μέχρι τότε. Είχε ιδέες, είχε πείρα, συμφωνούσαμε στις συζητήσεις και τις εκτιμήσεις για την πολιτική συγκυρία. Για την αναβάθμιση της υποδομής, είπαμε να ξεκινήσουμε από κάπου».
Οι διαφορετικές τάσεις στο εσωτερικό της οργάνωσης και οι εκφραστές της λαμβάνουν μεγάλη έκταση στο βιβλίο. Ο Θωμάς εκπροσωπούσε την τάση που ήθελε την οργάνωση πολιτικοστρατιωτική, ενώ ο Ανέστης και πρώην μέλη του ΕΛΑ την ήθελαν στρατιωτική. Η ρήξη ανάμεσα στις δύο κορυφαίες μορφές δεν άργησε να έρθει, με τον Κουφοντίνα να παίρνει σήμερα το μέρος του Ανέστη.
Εν τέλει, η ρήξη ήρθε όταν ο Ανέστης άσκησε σφοδρή κριτική στον Θωμά, κατηγορώντας τον ότι τους «θεωρούσε αναλώσιμους» και «για τον εαυτό του κρατούσε την "αρχή προστασίας της ηγεσίας", αποφεύγοντας να εκτίθεται στα ρίσκα της πρακτικής δουλειάς». Η διαμάχη τους εκείνη τη μέρα περιγράφεται από τον Κουφοντίνα έντονη και οριστική.
Η σκιαγράφηση του προφίλ του Θωμά είναι και μια έμμεση κριτική. «Ο ψύχραιμος και διαλλακτικός συνομιλητής Θωμάς, ο ευφυής και μεθοδικός δομητής των δικών του και αποδομητής των αντίπαλων επιχειρημάτων, μεταστρεφόταν εντελώς όταν ένιωθε ότι απειλούσαν την ''αυθεντία'', η οποία θεωρούσε ότι του είχε οριστικά και αμετάκλητα αποδοθεί από την προσωπική ιστορία και το κύρος του». Οσο για τον Ανεστη, ο σεβασμός προς το πρόσωπό του είναι έκδηλος. «Ο ίδιος και οι σύντροφοι που προέρχονταν από τον κεντρικό πυρήνα του ΕΛΑ, του οποίου είχαν αποτελέσει επίσης τα κύρια επιχειρησιακά στελέχη, διαπνέονταν από ένα πνεύμα που ερχόταν, λες, από πολύ παλιά, από την εποχή του κλέφτη, του κλαρίτη. Με όλη τη λεβεντιά, την παλικαριά, την αντρειοσύνη, αλλά και το στενό πνεύμα της κλέφτικης ομάδας».
«ΛΕΩΝΙΔΑΣ»
Ήξερε με ένα αστείο να δίνει κουράγιο
Στο βιβλίο του ο Κουφοντίνας αναφέρεται και στον Λεωνίδα, τον οποίο χαρακτηρίζει ως «άλλο ένα θρύλο μέσα στην οργάνωση», θαύμαζε και εκτιμούσε. «Ενθουσιάστηκα όταν τον είδα μπροστά μου σε μια συνάντηση. Ατόφιο μάλαμα λαϊκής ψυχής. Ηξερε με ένα λόγο, με ένα αστείο, να δίνει θάρρος, δύναμη, κουράγιο. Και το απέδειξε τις πιο δύσκολες στιγμές (...) Σύντροφος προστατευτικός απέναντι στους συντρόφους, με σεβασμό απέναντι στον κόσμο, δάσκαλος στο μάθημα ''Επαναστατικό ήθος''». Μάλιστα, ο Κουφοντίνας περιγράφει και την έμμεση κριτική του Λεωνίδα απέναντι στον Θωμά, που εμφανίζεται να έμενε σε κάθε επίθεση στα μετόπισθεν...
«ΠΕΥΚΟΣ»
Κληρονόμος και δικαιούχος
«Τον πρωτοαντίκρισα από μακριά σε μια γωνία κοντά στο σταθμό του ηλεκτρικού στον Αγιο Λευτέρη. Δεν θα μιλούσαμε, εγώ θα έκανα τον έλεγχο ασφάλειας για τη συνάντηση που θα είχε σε λίγη ώρα.
Τον έβλεπα, ακίνητο, σταθερό στη μισοφωτισμένη γωνία του κτιρίου και έμοιαζε με τον ακρογωνιαίο λίθο του, που σαν την πέτρα πάνω της έπρεπε να χτιστεί η οργάνωση (...) Τον είδα, σε ένα ανηφόρισμα, όρθιο, να ακουμπά σε ένα γερτό πεύκο. Ο Πεύκος. Ενας επαναστάτης.
Κληρονόμος και δικαιούχος σε ένα κομμάτι από την πορεία του εξεγερτικού ρεύματος (...) Αν η οργάνωση γύρευε πώς να ανταποκριθεί στο ''ζήτημα της σύνδεσης με τα πλατύτερα λαϊκά στρώματα''», όπως έγραφε στο κείμενο της κριτικής των εμπρησμών, το 1981, «που είναι βέβαια μακρόχρονο πολιτικό ζήτημα», θα έπρεπε να αρχίσει από την πείρα του Πεύκου, που ήταν ο ζωντανός ορισμός αυτής της σύνδεσης.
Ο Κόμης της 17Ν είναι μέχρι και σήμερα αξεπέραστος στα μάτια του Κουφοντίνα. Ο πρόωρος θάνατός του τον σημάδεψε και ταυτόχρονα τον μυθοποίησε στα μάτια του. «Ο Γιάννης έφυγε νωρίς. Δίχως να προδώσει το όνειρο, δίχως να το δει να προδίνεται. Οταν είδα ξαφνικά το παγωμένο, κάπως μελαγχολικό, χαμόγελο να με κοιτά μέσα από την εφημερίδα, καθόμουν στο Λάντα. Το παμπάλαιο κασετόφωνο έπαιζε εκείνη την ώρα τον ''Ακροβάτη''.
Ολα πάγωσαν τριγύρω και μέσα μου, οι νότες και οι στίχοι του τραγουδιού διαπερνούσαν το μυαλό που δεν ήθελε να αποδεχτεί την είδηση. Κόμη τον είχε βγάλει ο Αόρατος. Για τη φυσική του ευγένεια».
Παράλληλα εξηγεί γιατί έφυγε από τη 17Ν. «Οχι, δεν είχε πολιτικές διαφωνίες, ήταν για λόγους ασφάλειας: Ηταν ''καμένος'', γνωστός στην Ασφάλεια. Τον βοηθήσαμε να τελειώσει μια ναυτική σχολή (...) Ο Γιάννης πρόσθεσε το δικό του βάρος, τη δική του ματιά στην αρχική επιχειρησιακή ομάδα».
«ΑΟΡΑΤΟΣ»
Mετρ στην... παραλλαγή
«Ο Αόρατος. Τον λέγαμε έτσι επειδή μπορούσε να τρυπώνει παντού και να περνά απαρατήρητος. Προσαρμοζόταν τέλεια σε κάθε περιβάλλον, ήταν αθόρυβος και αποτελεσματικός. Διδάχθηκα από αυτόν την τεχνική του: κοστούμι και γραβάτα στις πλούσιες συνοικίες, τα φυσικά μας ρούχα στις φτωχογειτονιές, σπορ ντύσιμο στις ενδιάμεσες μικροαστικές», αποκαλύπτει για τον «μετρ» των μεταμφιέσεων. «Την πρώτη μέρα που ήρθε στην οργάνωση, συζητήσαμε πώς θα βρούμε ταυτότητες που να αντιστοιχούν σε εμάς. Σε λίγες ώρες ήρθε με κάμποσες ταυτότητες, η μία καλύτερη από την άλλη. ''Στ' αλήθεια, ανησύχησα''. Είχε πάει απλώς σε μια πλαζ, έκοβε φάτσες των λουόμενων και όποιος του φαινόταν κατάλληλος έμενε δίχως ταυτότητα...».
ΜΑΡΙΑ ΨΑΡΑ - ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΜΠΙΝΤΕΛΑΣ
ΕΘΝΟΣ
ΠΡΕΖΑ TV
9-3-2014
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου