ΨΥΧΑΡΓΩΣ:ΠΑΝΩ ΑΠΟ 30ΕΚ.ΕΥΡΩ ΤΑ ΧΡΕΗ...ΚΑΙ Η ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ...

Σήμερα, οι οφειλές του υπουργείου Υγείας αγγίζουν τα 30 εκατ. ευρώ -με πρόσφατη ωστόσο δέσμευση για καταβολή 17 εκατ. ευρώ- απειλώντας, κατά πολλούς αρμόδιους, την ψυχιατρική μεταρρύθμιση με διακοπή. Κατά την πρόσφατη ετήσια συνάντηση παρακολούθησης του επιχειρησιακού προγράμματος “Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού”, μέσω του οποίου θα χρηματοδοτηθεί σε μεγάλο βαθμό η συνέχεια της μεταρρύθμισης, οι εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έθεσαν ακόμη και ζήτημα περικοπής και μεταφοράς κοινοτικών πόρων ύψους άνω των 400 ευρώ, ως μέτρο διαφύλαξής τους.

“Παρ’ όλα τα εμπόδια, επιτύχαμε στόχους που δεν περιμέναμε ότι θα επιτευχθούν. Από το 2000 έως το 2009 η ανάπτυξη όσον αφορά την ψυχιατρική μεταρρύθμιση είναι αλματώδης, αλλά και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε είναι πάρα πολλά. Το διάστημα αυτό κλείσαμε πέντε ιδρύματα (Πέτρας Ολύμπου, Χανίων, Κέρκυρας, Τρίπολης και -εκτός από ένα τμήμα- το παιδοψυχιατρικό Νταού Πεντέλης), με προοπτική έως το 2015 να κλείσουν και τα υπόλοιπα”, αναφέρει ο πρόεδρος της συντονιστικής επιτροπής του Δικτύου “Αργώ” Μενέλαος Θεοδωρουλάκης. Όπως εξηγεί, οι αντιδράσεις, τόσο εκ μέρους των εργαζομένων όσο και εκ μέρους των τοπικών κοινωνιών, ήταν έντονες, αρκετές από τις δομές αναγκάστηκαν να αναστείλουν τη λειτουργία τους λόγω οικονομικών προβλημάτων και ελλείψεων προσωπικού της τάξης του 30%-40%, σημειώθηκαν καθυστερήσεις - ιδιαίτερα την τελευταία πενταετία υπήρξαν αντιδράσεις εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Μόλις πριν λίγες ημέρες το υπουργείο Υγείας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων δεσμεύτηκε για την καταβολή μέρους από συνολικές οφειλές, όσον αφορά το “Ψυχαργώς”, ύψους 30 εκατ. ευρώ. “Παλεύουμε με νύχια και με δόντια ενάντια στις αντιξοότητες. Οι καθυστερήσεις είναι μεγάλες και θέτουν σε κίνδυνο τη συνέχεια της μεταρρύθμισης. Πρέπει να ανοίξουν και να λειτουργήσουν τα ψυχιατρικά τμήματα στα νοσοκομεία, πράγμα για το οποίο προβάλλονται αστείες δικαιολογίες, να πολλαπλασιαστούν οι δομές, να καλυφθούν οι τεράστιες ελλείψεις”, υπογραμμίζει ο κ. Θεοδωρουλάκης. Σύμφωνα με στοιχεία του Δικτύου, περίπου 17 νομοί της χώρας δεν διαθέτουν παιδοψυχίατρο, τα περισσότερα νησιά δεν διαθέτουν υποδομές, η πρόληψη μένει κενό γράμμα. Το παράδειγμά του είναι χαρακτηριστικό: “Πώς νομίζετε ότι γίνονται τα εγκλήματα, όπως αυτό στη Σαντορίνη όπου ο σύζυγος κατακρεούργησε τη νεαρή σύζυγό του πρόπερσι το καλοκαίρι; Πρόκειται για παραμελημένους ψυχικά ασθενείς”.
Το μέλλον της μεταρρύθμισης, κατά τον κ. Θεοδωρουλάκη, στρέφεται σε θέματα στα οποία έως τώρα δεν είχε δοθεί έμφαση, ενώ η χρηματοδότησή της αναμένεται να συνεχιστεί μέσω ΕΣΠΑ με το ποσό των 200 εκατ. ευρώ. “Στην επόμενη φάση δίνουμε έμφαση όχι τόσο σε ξενώνες και οικοτροφεία, αλλά στην ένταξη των ασθενών στην κοινότητα, καθώς και σε ‘παραμελημένα’ ζητήματα, όπως ο αυτισμός και η νόσος Αλτσχάιμερ. “Το σύμφωνο Spidla του 2009, που πήρε το όνομα του αρμόδιου επιτρόπου της ΕΕ ο οποίος απέτρεψε την κατάρρευση της μεταρρύθμισης χάρη στην ευαισθησία του, συνδέει σαφώς την καθημερινή εξέλιξη στον τομέα της ψυχικής υγείας με τη διάθεση των κοινοτικών πόρων - ποσό που αναμένεται να φτάσει συνολικά στα 400 εκατ. ευρώ. Ως χώρα δεν έχουμε πείσει ότι έχουμε προσαρμοστεί. Λόγω γραφειοκρατίας, κάνουμε βήματα χελώνας”, καταλήγει ο κ. Θεοδωρουλάκης.

Την ανάγκη δημιουργίας ψυχιατρικών τμημάτων στα νοσοκομεία επισημαίνει και ο αναπληρωτής διευθυντής, πρόεδρος της συντονιστικής επιτροπής “Ψυχαργώς” στο ΨΝΘ Αναστάσιος Δεληγιάννης. Οι κοινοτικές, όπως λέγονται, δομές στη Θεσσαλονίκη υπάγονται και χρηματοδοτούνται από το ΨΝΘ -σε αντίθεση με άλλες ανά την Ελλάδα που ελέγχονται από ΝΠΙΔ- με αποτέλεσμα να μην αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα. Σήμερα λειτουργούν τέσσερα οικοτροφεία που φιλοξενούν από 15 έως 20 ασθενείς -στον Εύοσμο, την Ιωνία και δύο στην Περαία-, δύο ξενώνες -στην Άνω Πόλη και την πλατεία Ναυαρίνου-, ενώ περίπου 120 ασθενείς φιλοξενούνται σε διαμερίσματα. “Με την ολοκλήρωση της δεύτερης φάσης της μεταρρύθμισης βγάλαμε από το ΨΝΘ 350 χρονίως ασθενείς. Έχουν κλείσει όλα τα τμήματα χρόνιων παθήσεων και απομένει ένα τμήμα 35 ηλικιωμένων ατόμων που θα είχαν ήδη μετακινηθεί αν δεν συναντούσαμε την αντίδραση του κόσμου για την εγκατάστασή τους στο Κολχικό. Το ΨΝΘ πρέπει να μετεξελιχθεί, τα ψυχιατρικά τμήματα στα νοσοκομεία να λειτουργήσουν, να δημιουργηθούν οι απαραίτητες υπηρεσίες, όπως οι αποκαταστασιακές μονάδες, να μεριμνήσουμε για την πρόληψη. Δυστυχώς η παρούσα οικονομική κρίση επηρεάζει και τη μεταρρύθμιση”, διευκρινίζει ο κ. Δεληγιάννης.

Η εικόνα έχει αλλάξει. Κατά το παρελθόν, στο ΨΝΘ η συνήθης εικόνα ήταν κακοντυμένοι ασθενείς που ζητούσαν από επισκέπτες και περαστικούς τσιγάρα ή χρήματα. Δεν είχαν αίσθηση του χώρου, του χρόνου, δεν είχαν κανέναν ρόλο, καμία κοινωνική επαφή, ούτε καν προσωπικά αντικείμενα. Ήταν απλώς ασθενείς, που μετά από χρόνια νοσηλεία η οικογένεια είτε δεν υπήρχε είτε δεν τους δεχόταν πίσω. Με την αποασυλοποίηση, η εικόνα αλλάζει. Πλέον απολαμβάνουν περισσότερα, έχουν λόγο έστω για απλά πράγματα όπως τι θα φάνε και πώς θα μαγειρέψουν, έχουν ασχολίες. Στην αρχή φοβούνταν το άγνωστο και πολλοί δεν ήθελαν να φύγουν από το ΨΝΘ. Αυτό είχαν συνηθίσει. Σήμερα, όταν τους ρωτά κανείς αν θα γύριζαν πίσω, απαντούν όχι. Η ποιότητα ζωής τους έχει αλλάξει πραγματικά. Κάνοντας τη σύγκριση, η ψυχολόγος του νοσοκομείου ημέρας και του κέντρου ψυχικής υγείας βορειοδυτικού τομέα Ματίνα Παπαδοπούλου τονίζει την ανάγκη να μην “ασυλοποιούνται” οι ασθενείς που εισάγονται στο ΨΝΘ, “να μην απογυμνώνονται από ρόλους και στόχους”, όπως λέει χαρακτηριστικά. Κρίσιμο, κατά τη γνώμη της, στάθηκε το πώς θα αντιμετώπιζε το ίδιο το προσωπικό τους ασθενείς στις δομές εκτός ΨΝΘ. “Είχαμε μάθει να λειτουργούμε με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Με τη μετάβαση στις δομές έπρεπε να αποφύγουμε να αναπαράγουμε τα ίδια, να μη δημιουργήσουμε μικρά άσυλα. Ζητούμενο δεν είναι να παρέχουμε τα πάντα στους ασθενείς αλλά να τους αφήνουμε χώρο για πρωτοβουλίες. Για να μπορέσουν να αλλάξουν οι ίδιοι, ωστόσο, πρέπει να αλλάξει η ίδια η κοινωνία, να απαλλαγεί από την ‘αναπηρία’ της. Σοβαρό, για παράδειγμα, είναι το θέμα των ίσων ευκαιριών στην εργασία. Σε ιδανικές συνθήκες οι δομές αυτές, όπως σε πολλές χώρες του εξωτερικού, λειτουργούν ως απλή στέγη. Ο ασθενής έχει τη δυνατότητα να εργάζεται, να συμμετέχει σε δραστηριότητες, να έχει κοινωνική ζωή, να χρησιμοποιεί συνεπώς τις δομές όπως εμείς το σπίτι μας”, καταλήγει η κ. Παπαδοπούλου.

Έχουν γίνει πολλά, αλλά έχουμε πολύ δρόμο ακόμα. Αυτό επισημαίνει ο διευθυντής της μονάδας επανένταξης και τομεάρχης του 1ου ψυχιατρικού τομέα του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης (ΨΝΘ) Απόστολος Αηδονόπουλος. Όπως αναφέρει, η μεταρρύθμιση στο σύνολό της αποτελεί θέμα πολιτικής επιλογής, ενώ, όσον αφορά την υγεία, ό,τι επενδύει κανείς σε αυτή το παίρνει σε κάθε περίπτωση πίσω. “Για τα οικονομικά προβλήματα φταίει η κακή διαχείριση σε εθνικό επίπεδο. Σημαντικότερο πρόβλημα ωστόσο αποτελεί η έλλειψη συντονισμού, ο έλεγχος και η αξιολόγηση - που δεν έχει γίνει ποτέ σε κλινικές του ιδιωτικού τομέα. Η ψυχική υγεία είναι ζήτημα που απαιτεί στενή συνεργασία, εν προκειμένω με το υπουργείο. Υστερούμε κυρίως σε οργανωτικά θέματα”, τονίζει και αναφέρεται στην παροχή υπηρεσιών σε οικονομικά ασθενείς ομάδες, στον τρόπο λειτουργίας των δομών, στο γεγονός ότι η προαγωγή της ψυχικής υγείας εναπόκειται στην καλή διάθεση των επαγγελματιών. “Φταίνε οι αντιστάσεις, οι επιμέρους δυσκολίες, η όχι και τόσο μεγάλη ζέση. Λείπει ο συντονισμός και η έλλειψη αποδοχής από το υπουργείο”, λέει και φέρνει το εξής παράδειγμα: Τα τρία ψυχιατρικά τμήματα νοσοκομείων της Θεσσαλονίκης -σε “Παπανικολάου”, “Παπαγεωργίου” και “ΑΧΕΠΑ”- εφημερεύουν καθημερινά παράλληλα με το ΨΝΘ, ενώ θα έπρεπε να ορίζεται μία ημέρα εφημερίας για το καθένα. “Επιτρέπεται, εμμέσως, η επιλογή των περιστατικών. Ακυρώνεται η έως τώρα πρόοδος και γυρίζουμε σε παλιές πρακτικές, σε παλαιού τύπου ιδρύματα. Το ψυχιατρικό τμήμα θα εφημερεύει ως τις 2 το μεσημέρι, ενώ το ΨΝΘ όλη την ημέρα. Επομένως, πού θα στείλει ο εισαγγελέας τα περισσότερα περιστατικά; Στόχος μας είναι το ΨΝΘ να αποσυμφορηθεί, να συρρικνωθεί και, σταδιακά, να υποκατασταθεί”, καταλήγει.

Το δικαίωμα στη ζωή έξω από ιδρύματα, η ευθεία αμφισβήτηση του εγκλεισμού, η ένταξη των ψυχικά ασθενών στο κοινωνικό περιβάλλον και το τέλος της περιθωριοποίησής τους προβάλλονται εδώ και χρόνια ως στόχοι της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης. Ο έως τώρα απολογισμός δείχνει πρόοδο αλλά και προβλήματα, που σχετίζονται με έλλειμμα στον γενικότερο συντονισμό, παλινδρόμηση λόγω γραφειοκρατίας, καθυστερήσεις στη συνεργασία υπουργείων Υγείας και Οικονομικών και οικονομική δυσχέρεια που επιτείνει η λόγω οικονομικής κρίσης περικοπή δημοσίων δαπανών.
Το Εθνικό Σχέδιο για την Ψυχική Υγεία “Ψυχαργώς”, επιχειρησιακός βραχίονας της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα, καταρτίστηκε το 1999 με προοπτική δεκαετίας. Η πρώτη φάση του (2000- 2001), χρηματοδοτούμενη από το Ευρωπαϊκό Κοινοτικό Ταμείο και το Ελληνικό Δημόσιο, έδωσε έμφαση στην αποϊδρυματοποίηση και τη δημιουργία βασικών δομών που ανέλαβαν τόσο νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου όσο και δημόσιοι φορείς, ενώ η δεύτερη (2002-2009), με πόρους από το Γ’ ΚΠΣ, στη δημιουργία των επιπλέον απαραίτητων υποστηρικτικών δομών και τη λειτουργία ψυχιατρικών τμημάτων στα δημόσια νοσοκομεία. Οι δομές του “Ψυχαργώς” χρηματοδοτούνται από την ΕΕ για τους πρώτους 12 ή 18 μήνες λειτουργίας τους, ανάλογα με το αν πρόκειται για υπηρεσίες ή δομές στέγασης αντίστοιχα, και εν συνεχεία αποκλειστικά από τον κρατικό προϋπολογισμό. Δυστυχώς, σύμφωνα με μαρτυρίες πολλών εργαζομένων, πολλές νέες δομές δημιουργήθηκαν προκειμένου να απορροφηθούν τα ευρωπαϊκά κονδύλια, χωρίς όμως πρόνοια για την επιβίωση και τη συνέχειά τους μετά τους 12 ή 18 μήνες.
Σήμερα, μετά την ολοκλήρωση της δεύτερης φάσης και με εκτίμηση του αριθμού των ψυχικά ασθενών σε ποσοστό 1,5% του πληθυσμού, σε ολόκληρη τη χώρα λειτουργούν περίπου 420 δομές (ξενώνες, οικοτροφεία, διαμερίσματα κ.ά.), περισσότερα από 230 κέντρα παροχής υποστηρικτικών υπηρεσιών και ενημέρωσης ενώ, στο πλαίσιο του “Ψυχαργώς” και τα εμπλεκόμενα ΝΠΙΔ απασχολούνται περίπου 3.000 εργαζόμενοι.

ΠΡΕΖΑ TV
11-4-2010

ΤΕΡΖΟΥΔΗ ΜΑΡΙΑ