«ΟΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ ΕΦΕΡΑΝ ΥΦΕΣΗ ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ»

Στον Χ. Ι. ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΟΥ
Ο Ιταλός οικονομολόγος μιλάει για τη λανθασμένη πολιτική λιτότητας της κυβέρνησης Μόντι, την ύφεση και το φόβο των αγορών για ακυβερνησία και έξοδο της χώρας από την Ευρωζώνη
Τα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών στην τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης δεν ανέδειξαν ξεκάθαρο νικητή, προκαλώντας πολιτική σύγχυση και ακυβερνησία εντός της χώρας (αν και το πιθανότερο είναι να καταλήξει η Ιταλία με μια εγχώρια κυβερνητική τρόικα), αναστάτωση στις διεθνείς αγορές και πονοκέφαλο στο Βερολίνο και τις Βρυξέλλες. Για τις δραματικές πολιτικές εξελίξεις στην Ιταλία και τις πιθανές συνέπειές τους στην Ευρωζώνη, συνομιλήσαμε με τον Ιταλό οικονομολόγο Gennaro Zezza, καθηγητή Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Κασίνο της Ιταλίας, καθώς και διευθυντή του διδακτορικού προγράμματος στα οικονομικά και ερευνητή-μελετητή στο Levy Economics Insti-tute στη Νέα Υόρκη.


Ευρώ και αγορές

* Οι πολιτικές εξελίξεις στην Ιταλία έχουν αναζωπυρώσει τους φόβους ότι μπορεί να φουντώσει εκ νέου η ευρωκρίση, καθώς αναστατώθηκαν οι αγορές μετά τα αποτελέσματα των εκλογών. Είναι τυπική αυτή η αντίδραση από την πλευρά των αγορών ή είναι πραγματικά εύθραυστα τα οικονομικά μεγέθη της Ιταλίας και υπάρχει ανάγκη ριζικής μεταρρύθμισης;

- Κατά την άποψή μου, η Ιταλία βρίσκεται σε ύφεση κυρίως λόγω των επιπτώσεων της παγκόσμιας χρηματοοικονομικής κρίσης και των λανθασμένων πολιτικών που εφαρμόζονται, με αιχμή του δόρατος τη λιτότητα. Αν κοιτάξουμε τη θέση της Ιταλίας στο διεθνές εμπόριο, το μερίδιό της αντιστοιχούσε το 2011 στο 2,9% του παγκόσμιου εμπορίου, ενώ το 2006, πριν από τη Μεγάλη Κάμψη, βρισκόταν στο 3,4%. Η Γερμανία κατείχε το 8,1% του παγκόσμιου εμπορίου το 2011, ενώ το ποσοστό ήταν 9,2% το 2006. Η Ιταλία φαίνεται να τα έχει πάει καλύτερα από ό,τι η Γερμανία όσον αφορά την αντιμετώπιση της πρόκλησης της ανόδου της Κίνας ως κορυφαίας εξαγωγού χώρας, οπότε δεν θα έλεγα ότι τα βασικά οικονομικά μεγέθη της είναι τόσο εύθραυστα.

Από την άλλη μεριά, είναι αλήθεια ότι η παραγωγικότητα της Ιταλίας έχει μείνει στάσιμη σε σχέση με τους εταίρους της, αλλά κανένα από τα μέτρα που έχουν ληφθεί μέχρι τώρα δεν θα δώσουν ώθηση στην παραγωγικότητα. Αντιθέτως, η καθοδική πίεση στους μισθούς και στις συνθήκες εργασίας και οι περικοπές των κονδυλίων για την έρευνα και την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση θα διατηρήσουν στάσιμη την παραγωγικότητα. Δεν νομίζω ότι η νέα κυβέρνηση που θα σχηματιστεί θα είναι ικανή να αντιμετωπίσει αυτά τα ζητήματα.

Οι χρηματοοικονομικές αγορές αναστατώθηκαν επειδή φοβούνται το ενδεχόμενο μιας πολιτικής μετατόπισης όσον αφορά τη δέσμευση της Ιταλίας προς την Ευρωζώνη, δεδομένου ότι και οι δύο «νικητές» της εκλογικής αναμέτρησης, ο Μπερλουσκόνι και ο Γκρίλο, έκαναν σαφές, από διαφορετικές οπτικές γωνίες, ότι τάσσονται υπέρ της εξόδου από το ευρώ, εάν το κόστος για την Ιταλία (λιτότητα και επιτόκια δανεισμού) παραμείνει αβάσταχτο.

Αλλά ενώ ο Μπερλουσκόνι φαίνεται να δείχνει προτίμηση προς τη «δημοσιονομική ανευθυνότητα», με την υπόσχεση να επιστρέψει τους αντιλαϊκούς φόρους που θεσπίστηκαν από την κυβέρνηση του κ. Μόντι, το οικονομικό πρόγραμμα του κ. Γκρίλο δεν είναι καθόλου ξεκάθαρο. Είναι μάλλον απίθανο ότι θα ενώσουν τις δυνάμεις τους για να βγουν από το ευρώ χωρίς μια κοινή οικονομική στρατηγική.

* Η τεχνοκρατική κυβέρνηση του Μόντι εισήγαγε μέτρα λιτότητας εκτάκτου ανάγκης από τον Δεκέμβριο του 2011, τα οποία τα χαρακτηρίσατε λανθασμένες πολιτικές. Ποιος ήταν ο πραγματικός αντίκτυπος των μέτρων λιτότητας και των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στην οικονομία της Ιταλίας έως τώρα;

- Οπως ήταν αναμενόμενο, τα μέτρα λιτότητας επηρέασαν αρνητικά την εγχώρια ζήτηση, και δεδομένου του γεγονότος ότι ο πολλαπλασιαστής των δημοσίων δαπανών στην Ιταλία είναι μεγάλος (όπως στην Ελλάδα), οι περικοπές των κρατικών δαπανών προκάλεσαν ακόμη μεγαλύτερη μείωση του ΑΕΠ, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να επιτευχθεί ο στόχος της μείωσης του ελλείμματος ως ποσοστού του ΑΕΠ. Η μεγάλη διαρθρωτική μεταρρύθμιση που υλοποιήθηκε σχετιζόταν με τις συντάξεις. Αυτή η μεταρρύθμιση μείωσε το κρατικό κόστος προς το συνταξιοδοτικό σύστημα, αλλά είχε επίσης δυσμενείς επιπτώσεις στην εγχώρια ζήτηση. Δεν υπήρχε λόγος να γίνει η μεταρρύθμιση τη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία.

* Οι Ιταλοί ψηφοφόροι έστειλαν σαφές μήνυμα ότι δεν θα ανεχθούν περισσότερη λιτότητα. Πόσο πιθανό είναι να απορρίψει την πολιτική της λιτότητας η νέα ιταλική κυβέρνηση;

- Είναι ακόμα δύσκολο να δούμε πώς θα σχηματιστεί η νέα κυβέρνηση. Το πιθανότερο είναι ότι θα υπάρξει μια κυβέρνηση συνασπισμού που θα είναι αρκετά ασταθής, ενώ θα υπάρξει συναίνεση μόνο γύρω από μερικά θέματα, όπως η αλλαγή του εκλογικού νόμου. Αν αυτό συμβεί, νομίζω ότι δεν θα επιβληθούν νέα μέτρα λιτότητας, αλλά θα τηρηθούν οι υπάρχουσες ευρωπαϊκές δεσμεύσεις.

* Θα τασσόταν υπέρ της εξόδου από το ευρώ η κοινή γνώμη σε περίπτωση που η μόνη επιλογή για την παραμονή της χώρας στη ζώνη του ευρώ ήταν σκληρά και επώδυνα μέτρα λιτότητας, όπως αυτά που επιβάλλονται στην Ελλάδα;

- Η Ελλάδα αναγκάστηκε να δεχτεί αρκετά χρόνια σκληρής λιτότητας προκειμένου να παραμείνει στην Ευρωζώνη, και το ίδιο ισχύει για την Ιταλία. Εάν η Γερμανία και οι άλλοι εταίροι της Ευρωζώνης είχαν συμφωνήσει σχετικά με την αλλαγή των κανόνων χρηματοδότησης της ΕΚΤ, τα μέτρα λιτότητας θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί ή να ήταν λιγότερο επιζήμια. Πιστεύω ότι η πλειοψηφία των Ιταλών ψηφοφόρων εξακολουθεί να θέλει να παραμείνει στο ευρώ, αλλά το ποσοστό των πολιτών που κατηγορούν τη Γερμανία και το ευρώ για την ύφεση αυξάνεται όλο και περισσότερο. Το πρόβλημα είναι ότι το κοινό δεν είναι καλά πληροφορημένο σχετικά με το κόστος και τα οφέλη της παραμονής στο ευρώ.

Το πείραμα της Ε.Ε.

* Τι θα χρειαστεί προκειμένου να επιβιώσει η Ευρωζώνη, καθότι είναι σαφές, όπως έχουν επισημάνει εδώ και πολλά χρόνια οικονομολόγοι στο Levy Institute, ότι η υφιστάμενη ελαττωματική δομή της νομισματικής ένωσης του ευρωσυστήματος ήταν καταδικασμένη εξαρχής να αποτύχει;

- Οταν υιοθετήθηκε το ευρώ ως κοινό νόμισμα, οι περισσότεροι οικονομολόγοι συμφώνησαν ότι το πείραμα ήταν καταδικασμένο να αποτύχει - εκτός και αν διαμορφώνονταν τα κατάλληλα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και γίνονταν γρήγορα βήματα προς την κατεύθυνση μιας ολοκληρωμένης οικονομικής και νομισματικής ένωσης. Αυτό που λείπει, για παράδειγμα, είναι ένας αρκετά μεγάλος ευρωπαϊκός προϋπολογισμός που θα μπορεί να χρησιμοποιείται για να απαλύνει τον αντίκτυπο των ασύμμετρων σοκ - δηλαδή κονδύλια που θα μεταβιβάζονται προς μια οικονομία που πλήττεται περισσότερο από τους εταίρους της, όπως για παράδειγμα η Ελλάδα. Η συζήτηση που διεξήχθη πριν από λίγες εβδομάδες για τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό έδειξε ξεκάθαρα ότι απουσιάζει η πολιτική βούληση για να προχωρήσουμε προς την κατεύθυνση της μεγαλύτερης συνεργασίας και αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωζώνης. Εάν δεν υπάρχει το ενδεχόμενο αλλαγής στάσης των Ευρωπαίων πολιτικών, το πείραμα του ευρώ είναι καταδικασμένο να αποτύχει, και θα είναι καλύτερα να τελειώσει με συντονισμένες δράσεις και όχι εξαιτίας των εκλογικών αποτελεσμάτων σε κάποια χώρα.

enet.gr
ΠΡΕΖΑ TV
4-3-2013