Η λέξη σκάνδαλο είναι από τις δημοφιλέστερες στην ελληνική επικράτεια, τουλάχιστον την τελευταία τριετία. Σκάνδαλα με ονοματεπώνυμο, θύτες και θύματα. Ομως, εδώ και δεκαετίες η ίδια η λειτουργία του κράτους και της δημόσιας διοίκησης αποτελεί διαρκές σκάνδαλο, με ανυπολόγιστες απώλειες και χωρίς θύτες και θύματα με ονοματεπώνυμο. Και ας πάρουμε ένα παράδειγμα: Αγροτεμάχιο στο Πυθαγόρειο της Σάμου απαλλοτριώνεται από το υπουργείο Πολιτισμού, για αρχαιολογικούς σκοπούς. Είκοσι χρόνια αργότερα το διπλανό αγροτεμάχιο απαλλοτριώνεται και τμήμα του επικαλύπτει το προηγούμενο. Λίγα χρόνια μετά ένα τρίτο αγροτεμάχιο απαλλοτριώνεται επικαλύπτοντας μέρος του δεύτερου. Και πάει λέγοντας... Αλλά εκτός από το αστείο του πράγματος κάθε επικάλυψη σημαίνει διπλοπληρωμένες εκτάσεις από τον δημόσιο κορβανά. Και αυτή δεν είναι η μοναδική τέτοια περίπτωση.
Διότι στη χώρα που απ' άκρη σ' άκρη έχει αρχαιολογικούς χώρους είναι αυτονόητο ότι θα έπρεπε από ιδρύσεως αυτού του κράτους να λειτουργεί ένας διαρκής κατάλογος -ένα αρχαιολογικό κτηματολόγιο δηλαδή- που θα ανανεώνεται και θα καταγράφει σε πραγματικό χρόνο τι ανήκει στο Δημόσιο, ποια είναι τα κτίρια, ποια τα αγροτεμάχια, ποιοι οι αρχαιολογικοί χώροι, από ποιες νομοθεσίες προστατεύονται, πόσες και ποιες ιδιοκτησίες υπάρχουν τριγύρω, τι επιτρέπεται και πώς, τι πρέπει να απαλλοτριωθεί, τι προοπτικές οικιστικής ή άλλης ανάπτυξης έχει μια περιοχή, ώστε να ξέρει το Δημόσιο ενώπιον τι είδους αιτημάτων θα βρεθεί ώστε να λάβει τα μέτρα του.
Αυτός λοιπόν ο διαρκής κατάλογος δεν υπήρξε ποτέ ώς σήμερα -μία πιλοτική προσπάθεια είχε γίνει προς 15ετίας από το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων- με αποτέλεσμα ο τραγέλαφος να γιγαντώνεται. Οταν κανείς δεν ξέρει τι ισχύει, είναι φυσικό να αναπτύσσεται η λογική του πολίτη που λέει «έλα μωρέ, θα πάμε στον τάδε γνωστό της τάδε δημόσιας υπηρεσίας και θα τα βρούμε».
Με άλλα λόγια το ΥΠΠΟΤ δεν γνωρίζει επ' ακριβώς την περιουσία του. «Σαφή εικόνα για τα αστικά ακίνητα έχουμε κατά 90%, αλλά για την περιουσία μας στην ύπαιθρο υπάρχει χάος» παραδέχεται η γενική γραμματέας του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού, Λίνα Μενδώνη. Τάξη σε αυτό το χάος επιχειρείται να μπει με την ενεργοποίηση του αρχαιολογικού κτηματολογίου, έργο που θα λειτουργήσει βάσει ενός λογισμικού λεπτομερώς σχεδιασμένου, και που θα ενταχθεί στο ΕΣΠΑ με χρηματοδότηση 12 εκατ. ευρώ. Πάνω σε αυτό το λογισμικό (για το οποίο θα γίνει δημόσιος διαγωνισμός) και σε συνεργασία με την Κτηματολόγιο Α.Ε., θα αποτυπωθεί σπιθαμή προς σπιθαμή κάθε αρχαιολογικός χώρος και κτίριο που ανήκει στο ΥΠΠΟΤ, η κατάστασή τους, οι ζώνες προστασίας, όλες οι γύρω ιδιοκτησίες, οι νόμοι που προστατεύουν, οι δεσμεύσεις και οι εκκρεμότητες (π.χ. απαλλοτριώσεις που δεν έχουν υλοποιηθεί), οι αντικειμενικές και οι τρέχουσες αξίες.
Διοικητικό κουβάρι
Στόχος είναι, σύμφωνα με τη Λ. Μενδώνη, «αυτή η καταγραφή να είναι προσβάσιμη μέσω του Διαδικτύου και στον πολίτη ώστε, πριν υποβάλει το αίτημά του, να γνωρίζει τι ισχύει». Ηδη έχει γίνει μια πρώτη πιλοτική καταγραφή ιδιοκτησιών του ΥΠΠΟΤ (μόνο ονομαστική). Εχουν καταγραφεί 3.410 αγροτεμάχια και κτίρια, σε γεωγραφική και περιγραφική βάση αλλά, όπως μας λέει ο προϊστάμενος της Διεύθυνσης Απαλλοτριώσεων και Ακίνητης Περιουσίας του υπουργείου, Αντώνης Γιουρούσης, «η εκτίμηση για το σύνολο στην επικράτεια μιλάει για 4.000-4.500 χιλιάδες ακίνητα, συνολικής επιφάνειας 35.000 στρεμμάτων, όπου εντός Αττικής βρίσκεται περίπου το 25%».
Είναι ένα διοικητικό κουβάρι που δύσκολα ξεμπερδεύεται, αφού σε πολλές περιπτώσεις υπάρχουν καταπατήσεις και, όταν δεν υπάρχουν συμβόλαια, τα πράγματα είναι ακόμα πιο δύσκολα. Τα παραδείγματα είναι αποκαλυπτικά της κατάστασης: το αρχαίο θέατρο της Μυτιλήνης δεν είναι απαλλοτριωμένο, είναι όμως απαλλοτριωμένες οι γύρω ιδιοκτησίες! Ετσι το αρχαίο θέατρο στο Εθνικό Κτηματολόγιο φέρεται στα αζήτητα. Τα αγροτεμάχια γύρω από την Αρχαία Ολυμπία καλλιεργούνται, παρά το γεγονός ότι στη διανομή που είχε γίνει το 1871 είχαν εξαιρεθεί λόγω του αρχαιολογικού χώρου. Συμβόλαια δεν υπάρχουν και, όπως επισημαίνει ο Α. Γιουρούσης, «φυσικά και δεν θέλουμε να διώξουμε τους καλλιεργητές, αλλά να γνωρίζουμε τι ανήκει στο Δημόσιο και να υπάρξουν οι αντίστοιχες πράξεις παραχώρησης, ώστε να αποφευχθούν άλλου τύπου διεκδικήσεις». Αλλά ακόμα και στα 750 στρέμματα του Φιλοπάππου υπάρχουν διεκδικήσεις ιδιωτών.
Η πιο οφθαλμοφανής περίπτωση μη αξιοποιημένης περιουσίας είναι τα κτίρια που ανήκουν στο ΥΠΠΟΤ, εξαιρετικά δείγματα αρχιτεκτονικής τα περισσότερα. Οκτακόσια περίπου υπολογίζονται σε όλη την επικράτεια. Εκατόν ογδόντα κτίρια στη Ρόδο, πολλά από τα οποία έχουν καταληφθεί και χρησιμοποιούνται για μπαρ, θα επανεξετασθούν ώστε να αξιοποιηθούν.
Τριακόσια εξήντα κτίρια ιδιοκτησίας του ΥΠΠΟΤ καταγράφονται στην Αθήνα, κυρίως στην Πλάκα (περίπου 144), στα Αναφιώτικα (περίπου 60), στον Κεραμεικό (περίπου 56), στην Ακαδημία Πλάτωνος (περίπου 84), νότια της Ακρόπολης και στον Αρδηττό (περίπου 10) και υπόγεια σε σύγχρονα κτίρια (περίπου 6). Το 47% μόνο αξιοποιείται από τις υπηρεσίες του ΥΠΠΟΤ, το 31% είναι παραχωρημένο σε ιδιωτικούς φορείς και σωματεία και τα υπόλοιπα φέρονται ως κενά. Κενά όμως δεν είναι αφού πολλά απ' αυτά αποτελούν καταφύγιο χρηστών, ακόμα και εμπόρων ουσιών, ενώ σε πολλά σπίτια στα Αναφιώτικα έχουν βρει στέγη άστεγοι συμπολίτες μας, απουσία άλλης κοινωνικής πολιτικής από το επίσημο κράτος. Μεγάλος αριθμός αυτών των κτισμάτων είναι σε κακή κατάσταση, ενώ το ΥΠΠΟΤ, ειδικά αυτούς τους δίσεκτους καιρούς, αδυνατεί να αναλάβει την αποκατάστασή τους.
Κραυγαλέο και οπωσδήποτε σκανδαλώδες παράδειγμα εγκατάλειψης και μη αξιοποίησης κορυφαίου δείγματος αρχιτεκτονικής στο κέντρο της Αθήνας είναι το «Ακροπόλ» στην οδό Πατησίων, όπου μια δεκαετία οι λινάτσες χάσκουν. Την ίδια στιγμή το ΥΠΠΟΤ πληρώνει 1.300.000 ευρώ ετησίως σε ενοίκια προκείμενου να στεγάζονται διάφορες υπηρεσίες του. Και η οικονομική απώλεια δεν είναι η μοναδική. Στην πραγματικότητα ο πολιτισμός έχει απώλειες στην εύρυθμη λειτουργία των υπηρεσιών του θεσμικού του φορέα. Μένουν άστεγοι φορείς που παράγουν έργο έναντι άλλων που είναι απλώς σφραγίδες και τέλος ένας διόλου ευκαταφρόνητος αριθμός χαρακτηριστικών δειγμάτων αρχιτεκτονικής μιας εποχής μένει εγκαταλειμμένος χωρίς να συμβάλει σε μια καλύτερη εικόνα της πόλης. Το αρχαιολογικό κτηματολόγιο, όταν συνταχθεί, θα δώσει πλήρη εικόνα για την κατάσταση και το καθεστώς αυτών των κτιρίων, αλλά και τις χρήσεις που έχουν σήμερα. «Μας έρχονται ακόμα και επώνυμες καταγγελίες για συλλόγους-σφραγίδες που βρίσκονται σε κτίρια που τους έχουν παραχωρηθεί στο παρελθόν αλλά και για επινοικιάσεις», μας λέει ο Α. Γιουρούσης και παραδέχεται ότι «ακόμα δεν υπάρχει κανένα σχέδιο αξιοποίησης, αλλά όποιο σχέδιο υπάρξει πρέπει να έχει σκοπό την παραγωγή δημόσιας ωφέλειας». Τέτοιους σκοπούς θα εξυπηρετούσαν κοινωνικά προγράμματα στέγασης ή δημιουργικής απασχόλησης ασθενών κοινωνικών ομάδων, ακόμα και η πριμοδότηση της λαϊκής και μέσης κατοικίας σε περιοχές όπως η Πλάκα. Εξάλλου, οι μακροχρόνιες συμβάσεις με πολιτιστικούς και κοινωνικούς φορείς θα μπορούσαν να αποτελέσουν λύση και για αποκατάσταση πολλών κτιρίων.
Στο 1,3 εκατ. των ενοικίων, που θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί, προσθέστε και άλλο 1 εκατ. ευρώ περίπου που πληρώνει κάθε χρόνο το ΥΠΠΟΤ για στερήσεις χρήσης, δηλαδή για εκτάσεις που έχει δεσμεύσει προς απαλλοτρίωση, αλλά δεν απαλλοτριώνει. Το νοικοκύρεμα και εδώ είναι απαραίτητο, αφού δεν είναι δυνατόν κάθε περίπτωση αποκάλυψης αρχαίου να οδηγεί σε απαλλοτρίωση, ούτε φυσικά οι πολίτες να ταλαιπωρούνται επί δεκαετία το λιγότερο. Αυτή τη στιγμή περιμένουν να εκδικαστούν 250 υποθέσεις απαλλοτρίωσης με εκτίμηση συνολικής αντικειμενικής αξίας 90 εκατ. ευρώ, η οποία βέβαια μπορεί να τροποποιηθεί προς τα πάνω κατά την εκδίκαση των υποθέσεων. Εξάλλου πρέπει να πληρωθούν οκτώ εκατ. ευρώ για απαλλοτριώσεις που έχουν ήδη εκδικαστεί. Τέλος, άλλες 750 υποθέσεις περιμένουν να συζητηθούν στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Πάντως στις προθέσεις των αρμόδιων οργάνων του ΥΠΠΟΤ είναι η επανεξέταση αυτών των 750, ώστε κάποιες από αυτές να μην φτάσουν ούτε στο ΚΑΣ, εάν δεν συντρέχει σοβαρός αρχαιολογικός λόγος, ενώ ήδη καταγράφονται τα δεσμευμένα ακίνητα και εξετάζονται οι λόγοι για τους οποίους δεσμεύτηκαν.
Της ΔΗΜΗΤΡΑΣ ΜΥΡΙΛΛΑ
ΠΡΕΖΑ TV
17-7-2010
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου