Πρόκειται για μια υπόθεση από αυτές που κρατάνε χρόνια και μπορούν να συμβούν μόνο στην Ελλάδα. Αφορά έναν κηρυγμένο αρχαιολογικό χώρο με ιδιαίτερη συμβολική αξία που, όμως, ανήκει σε ιδιώτες, ένα οικόπεδο-φιλέτο στο κέντρο της Αθήνας, που κάποιοι ονειρεύονται να οικοδομηθεί, παρά τις αλλεπάλληλες γνωμοδοτήσεις υπέρ της απαλλοτρίωσής του από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ), και μια διαχρονική ιστορία, στην οποία ενεπλάκησαν γνωστοί πολιτικοί και ονόματα που απασχόλησαν τη δημοσιότητα.
Η υπόθεση αφορά τον χώρο που βρισκόταν ο αρχαίος ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδoς, συνολικής έκτασης 1.390 τ.μ., ο οποίος βρίσκεται στον Αρδηττό, στην περιοχή του Μετς, δίπλα στον Ιλισό, επί των οδών Αρδηττού, Θωμοπούλου, Κούτουλα και Κεφάλου.
Ο ναός κατεδαφίστηκε το 1778 και τα υλικά του χρησιμοποιήθηκαν για την ανέγερση του τείχους των Αθηνών γύρω από την Ακρόπολη. Ωστόσο, το 2014 ανακαλύφθηκε εκεί και ένας δεύτερος κλασικός ναός, αυτός του Παυσίλυπου Δία.
Ο χώρος έχει χαρακτηριστεί αρχαιολογικός από το 1960. Τέσσερα χρόνια μετά, το 1964, το ΚΑΣ γνωμοδότησε υπέρ της απαλλοτρίωσης του οικοπέδου και έκτοτε ακολούθησαν διαδοχικές αποφάσεις υπέρ της απαλλοτρίωσης.
Κι όμως, μέχρι και σήμερα, κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί τη σωτηρία αυτού του σημαντικού αρχαιολογικού χώρου. Πενήντα τέσσερα χρόνια μετά την πρώτη απόφαση απαλλοτρίωσης, η διευθύντρια της Γ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων (Γ’ ΕΠΚΑ), Ελένη Μπάνου, με εισήγησή της τον περασμένο Μάιο ζητά την υπό όρους δόμηση του οικοπέδου.
Δίνει έτσι ένα ανέλπιστο δώρο στους ιδιοκτήτες του οικοπέδου, αψηφώντας το γεγονός ότι η Γ’ ΕΠΚΑ, έχοντας υπόψη όλα τα στοιχεία των αρχαιολογικών ερευνών, αλλά και την ιστορία του τόπου, είχε ευθύς εξαρχής τη θέση ότι ο χώρος πρέπει να απαλλοτριωθεί και να προστατευθεί.
Προκειμένου να αιτιολογήσει την εισήγησή της, η κ. Μπάνου αναφέρει ότι το σημαντικότερο μνημείο του χώρου, ο κλασικός ναός όπου τελούνταν λατρεία του Διός Μειλιχίου, διατηρείται αποσπασματικά, ότι ο φερόμενος ως ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδος δεν διατηρείται, εκτός από κάποιο κατάλοιπό του, και ότι οι τάφοι ρωμαϊκών-υστερορωμαϊκών χρόνων που ανακαλύφθηκαν είναι μερικώς κατεστραμμένοι.
Επικαλείται, δηλαδή, την ανυπαρξία σωζόμενων κτισμάτων, παραβλέποντας τη σημασία του χώρου για το ιστορικό περιβάλλον της Αθήνας ως ιστορικού τοπόσημου και το γεγονός ότι δεν έχει ολοκληρωθεί η ανασκαφή και δεν έχει προχωρήσει η έρευνα σχετικά με όλες τις ιστορικές φάσεις του ναού και των μνημείων του.
Ωστόσο, το βασικό επιχείρημα στην εισήγηση της κ. Μπάνου είναι η αδυναμία του ελληνικού κράτους να προχωρήσει στην απαλλοτρίωση εξαιτίας της οικονομικής κρίσης:
«Παρότι η αρμόδια Εφορεία διαχρονικά πρότεινε την απαλλοτρίωση του χώρου στο σύνολό του, για την προστασία και ανάδειξή του, λόγω της ιστορικότητας του τόπου και της ιδιαίτερης σημασίας του τόσο στη λατρεία όσο και στη συμπλήρωση του τοπογραφικού χάρτη της ανατολικής όχθης του Ιλισού, εκτός των τειχών της πόλεως των Αθηνών, σήμερα, εν έτει 2018, και δεδομένης της αποσπασματικής διατήρησης του σημαντικότερου μνημείου του χώρου, του ναού του Διός Μειλιχίου, της ιδιαιτέρως υψηλής αντικειμενικής αξίας του ακινήτου (περί τα 2,2 εκατ. ευρώ) και της γενικότερης συγκυρίας στην οποία βρίσκεται η χώρα, η Εφορεία, αντιμετωπίζοντας με πνεύμα ρεαλισμού ένα πρόβλημα χρονίζον επί μισό αιώνα περίπου, που έχει δημιουργηθεί κυρίως εξαιτίας του μεγάλου οικονομικού κόστους, εισηγείται την υπό όρους δόμηση του ακινήτου, με την παράλληλη διατήρηση και ανάδειξη των αρχαιολογικών καταλοίπων του χώρου», αναφέρει.
Προτείνει δηλαδή στην ουσία να παραδώσουμε στα χέρια των κερδοσκόπων την πολιτιστική μας κληρονομιά, με άλλοθι την οικονομική αδυναμία λόγω κρίσης!
Η εισήγησή της επέφερε τις πρώτες αντιδράσεις: Το Δημοτικό Συμβούλιο Αθήνας ψήφισε ομόφωνα, στις 26/7, υπέρ της άμεσης απαλλοτρίωσης του αρχαιολογικού χώρου, δηλώνοντας την έκπληξη και την αντίθεσή του στην εισήγηση για την οικοδόμηση του χώρου.
Αλλά και το ελληνικό τμήμα του Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων και Τοποθεσιών (ICOMOS), σε ψήφισμά του, εμμένει στην αρχική του θέση «για την απαλλοτρίωση του χώρου στο σύνολό του και την απαγόρευση της οικοδόμησής του, έστω και υπό όρους, προκειμένου να επιτευχθεί η προστασία και η ανάδειξή του».
Μάλιστα, «εκφράζει την αγωνία του για τη διάσωση του μοναδικού αυτού αρχαιολογικού χώρου, που πρόκειται να κριθεί με καινοφανή κριτήρια, όπως ο βαθμός διατήρησης των μνημείων ή το κόστος της αποζημίωσης της απαλλοτρίωσης, κριτήρια που δεν προβλέπονται από την ισχύουσα νομοθεσία!».
Αν και οι αντιδράσεις για τη δόμηση του αρχαιολογικού χώρου αναμένεται να συνεχιστούν, η πρώτη απόπειρα να ανοίξει ο δρόμος για την οικοδόμηση του οικοπέδου φαίνεται να έχει γίνει με την εισήγηση της διευθύντριας της Γ’ ΕΠΚΑ.
Εντούτοις, τον λόγο στη συνέχεια έχει η Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και, στο τέλος, το ΚΑΣ, το οποίο θα αναλάβει και το βάρος της ευθύνης μαζί με την υπουργό Πολιτισμού, Λυδία Κονιόρδου, που θα πρέπει να αναλάβει την ευθύνη και να βάλει την τελική υπογραφή.
Ξενοδοχείο με θέα
Είναι σχεδόν βέβαιο ότι η περιπέτεια του αρχαιολογικού χώρου που βρισκόταν ο ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδoς θα είχε λήξει προ πολλού, αν το συγκεκριμένο οικόπεδο δεν αποτελούσε ένα «φιλέτο γης», η αξία του οποίου συνεχώς εκτοξεύεται.
Γιατί για «φιλέτο γης» πρόκειται, με θέα το Ιερό του Ολυμπίου Διός σε πρώτο πλάνο και την Ακρόπολη, που περιβάλλεται από τους λόφους Αγρας και Αρδηττού και συνυπάρχει με σύγχρονα μνημεία αρχιτεκτονικής, όπως το Ζάππειο Μέγαρο και το Καλλιμάρμαρο.
Από το σημείο μπορεί να έχει κανείς μια πανοραμική άποψη των αρχαιολογικών χώρων του κέντρου της Αθήνας.
Σήμερα, το συγκεκριμένο οικόπεδο ανήκει σε 5 φερόμενες ιδιοκτησίες, συνολικά μία εταιρεία και 13 άτομα, αν και, με την πάροδο του χρόνου, τμήματα του οικοπέδου άλλαξαν χέρια.
Ανάμεσα στους ιδιοκτήτες βρίσκονται ορισμένοι γνωστοί Αθηναίοι επιχειρηματίες, αλλά και ο γιος ενός πρώην υπουργού.
Μία από τις οικίες που βρισκόταν στο οικόπεδο ήταν ιδιοκτησίας του K. Λιβανού, υιού τού τότε υπουργού Τουρισμού, Δ. Λιβανού, ο οποίος είχε αγοράσει τμήμα 229,50 τ.μ. τού υπό απαλλοτρίωση οικοπέδου, το 1990, με αναγραφόμενη τιμή στο συμβόλαιο 8.835.750 δραχμές.
Ιδιοκτήτριες τμημάτων του συγκεκριμένου οικοπέδου υπήρξαν δύο εταιρείες, η πρώτη εκ των οποίων αγόρασε, το 1975, το 1/5 οικίας εξ αδιαιρέτου, έκτασης 150,39 τ.μ. Πρόκειται για την εταιρεία Drapo International Α.Ε. που, με άλλο συμβόλαιο την ίδια χρονιά, παίρνει και το γειτονικό οικόπεδο, έκτασης 88,18 τ.μ.
Δεκαεννιά χρόνια αργότερα, το ήμισυ του οικοπέδου αυτού πέρασε στην ανώνυμη ξενοδοχειακή εταιρεία Nialpo S.Α., η οποία ουσιαστικά δημιουργήθηκε γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο.
Πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Nialpo S.Α. εμφανιζόταν, μέχρι τον Ιούνιο του 2006, ο Μιχ. Πουλαντζάς, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης, αλλά και μέλος του διοικητικού συμβουλίου του ΕΟΤ.
Το 2006, ένα τμήμα του οικοπέδου αγοράζεται από μια ανώνυμη εταιρεία κυπριακών συμφερόντων, την «Αρσινόη – Ανώνυμη Τεχνική Εταιρεία Κατασκευών και Επενδύσεων Α.Ε.», έναντι 500.000 ευρώ.
Η «Αρσινόη» ήταν μέλος του ομίλου «Λόρδος Α.Ε.», μιας κυπριακής εταιρείας real estate, που είχε στην ιδιοκτησία της τρία ξενοδοχεία.
Σύμφωνα με το συμβόλαιο της αγοραπωλησίας, η αγοράστρια εταιρεία «προβαίνει στην αγορά του ακινήτου εν γνώσει του γεγονότος ότι το οικόπεδο κηρύχθηκε ύστερα από σχετικές γνωμοδοτήσεις του ΚΑΣ τρεις φορές σε απαλλοτρίωση» και δηλώνει ότι «θα προχωρήσει στις απαραίτητες κοινές ενέργειες για την ολοκλήρωση και την επίσπευση των διαδικασιών της τακτοποίησης […] ώστε τούτο να δύναται ακωλύτως να οικοδομηθεί ή άλλως να αξιοποιηθεί καθ’ οιονδήποτε τρόπο».
Αξίζει να σημειωθεί ότι στις 21/12/2007, μία ημέρα μετά την απόπειρα αυτοκτονίας του πρώην γενικού γραμματέα του υπουργείου Πολιτισμού επί κυβερνήσεως Νέας Δημοκρατίας, Χρήστου Ζαχόπουλου, και τρεις μετά την παραίτησή του από τη θέση του, η «Αρσινόη» κατέθεσε αίτηση στην Πολεοδομία Αθηνών, για να κατεδαφίσει τα κτίσματα που υπάρχουν σε αυτό, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για την οικοδόμηση του αρχαιολογικού χώρου, με την προσδοκία της αλλαγής της θέσης του ΚΑΣ περί απαλλοτρίωσής του.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα της εποχής, ο Χρ. Ζαχόπουλος είχε διαχειριστεί πάνω από 200 περιπτώσεις αποχαρακτηρισμών αρχαιολογικών χώρων και κτιρίων, καθώς κατείχε τη θέση του προέδρου του ΚΑΣ, έχοντας την υπερεξουσία της διπλής ψήφου.
Δεν θα μπορούσε να παραλειφθεί και το γεγονός ότι μέλος του δ.σ. της «Αρσινόη» ήταν η Βίκυ Χαραλάμπους, κτηματομεσίτρια, που παρουσιαζόταν και σαν ειδική στα ομόλογα και τα καταπιστεύματα.
Την εποχή εκείνη, ήταν συνεργάτις του καταζητούμενου Αρτέμη Σώρρα και διευθύνουσα σύμβουλος της γνωστής «Ελλήνων Συνέλευσις», αν και στη συνέχεια τα «έσπασαν».
Τόσο η «Αρσινόη Α.Ε.» όσο και οι υπόλοιποι ιδιοκτήτες έχουν πιέσει διαχρονικά για την εμπορική εκμετάλλευση του χώρου, ακόμη και με την ανέγερση ξενοδοχείου, με το επιχείρημα ότι ο χώρος δεν έχει καμία σχέση με τον αρχαίο ναό.
Αν και φαινομενικά η έλλειψη κονδυλίων από το υπουργείο Πολιτισμού δεν έχει κάνει εφικτή την απαλλοτρίωση του χώρου, οι πιέσεις που ασκούνται είναι αυτές που την «παγώνουν» συνεχώς.
Γιατί, ακόμη κι αν το ποσό που απαιτείται για την απαλλοτρίωση είναι πράγματι αρκετά υψηλό, το αντισταθμιστικό όφελος από την ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου είναι βέβαιο ότι θα το αποσβέσει.
Η παρωδία της απαλλοτρίωσης
✔ 1964
Εν όψει του τότε συζητούμενου σχεδίου πόλεως, αποφασίζεται από το ΚΑΣ η απαλλοτρίωση του χώρου, όπου τοποθετείται ο αρχαίος ναός της Αρτέμιδος Αγροτέρας και η απελευθέρωσή του από οικοδομές, με σκοπό τη διαμόρφωσή του σε αρχαιολογικό χώρο ελεύθερο και επισκέψιμο.
✔ 1993
Εκτοτε, το θέμα της απαλλοτρίωσης του ακινήτου επανήλθε επανειλημμένα προς συζήτηση στο ΚΑΣ. Σε νέα συνεδρίαση, το ΚΑΣ γνωμοδοτεί ομόφωνα ξανά για την απαλλοτρίωση του χώρου, καθώς η περιοχή προστατεύεται από την Αρχαιολογική Υπηρεσία βάσει κηρύξεως με την οποία χαρακτηρίστηκε (1960) η κοίτη του Ιλισού ως αρχαιολογικός χώρος με ζώνες προστασίας 50 μέτρα εκατέρωθεν αυτής. Τον ίδιο χρόνο, επί υπουργίας Μελίνας Μερκούρη, κηρύσσεται με διυπουργική απόφαση η απαλλοτρίωση με αξία 194.698.000 δρχ. Η απόφαση αποσύρεται από το Εθνικό Τυπογραφείο από τον νέο υπουργό Πολιτισμού, Θάνο Μικρούτσικο.
✔ 1994
Επειτα από ομόφωνη γνωμοδότηση του ΚΑΣ, ορίστηκε η διενέργεια ανασκαφικής έρευνας στο υπό απαλλοτρίωση ακίνητο, προκειμένου να διαπιστωθεί εάν σώζονται κατάλοιπα αρχαίων μνημείων. Μετά το πέρας αυτής της έρευνας η Γ’ ΕΠΚΑ εισηγείται την απαλλοτρίωση του ακινήτου, με το σκεπτικό ότι ο χώρος αποτελεί τμήμα του κατεξοχήν ιστορικού τοπίου της πόλης των Αθηνών και ένα από τα ελάχιστα εναπομείναντα σημεία μνήμης της κοίτης του Ιλισού. Η δαπάνη της απαλλοτρίωσης προβλεπόταν να καλυφθεί από την εταιρεία Ενοποίηση Αρχαιολογικών Χώρων και Αναπλάσεις Α.Ε., λόγος για τον οποίο εκδόθηκε Κοινή Απόφαση των υπουργών Οικονομικών και Πολιτισμού.
✔ 1999
Το ακίνητο δεν έχει ακόμη περιέλθει στην κατοχή του Δημοσίου. Το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων (ΤΑΠΑ) γνωστοποίησε στο ΥΠΠΟ ότι το ποσό αποζημίωσης για την απαλλοτρίωση ανέρχεται πλέον σε 472.838.000 δρχ., αλλά ότι δεν ήταν δυνατή η καταβολή του ανωτέρω ποσού από το Ταμείο. Ετσι, πρότεινε την επανεισαγωγή του θέματος στο ΚΑΣ, προκειμένου να συζητηθεί η άρση της σχετικής απόφασης απαλλοτρίωσης.
✔ 2001
Με υπογραφή του υπουργού Πολιτισμού, Ευάγγελου Βενιζέλου, απορρίπτεται η νέα πρόταση για σύνδεση του ναού της Αγροτέρας Αρτέμιδος με τον χώρο του Ολυμπιείου, στο πλαίσιο της Ενοποίησης των Αρχαιολογικών Χώρων της Αθήνας, διότι κρίνεται ότι θα δημιουργούσε προβλήματα στατικότητας στις παρακείμενες πολυκατοικίες.
✔ 2002
Με Κοινή Απόφαση των υπουργών Οικονομικών και Πολιτισμού, Α. Φωτιάδη και Ε. Βενιζέλου, ορίστηκε η αυτοδίκαιη ανάκληση της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης, με την αιτιολογία ότι δεν συντελέσθηκε εμπρόθεσμα. Η Γ’ ΕΠΚΑ, εν όψει νέας συζήτησης του θέματος στο ΚΑΣ, προτείνει την αποδέσμευση του μεγαλύτερου μέρους του χώρου, ώστε να απαλλοτριωθεί μόνο ένα τμήμα του. Ομως, το ΚΑΣ γνωμοδοτεί υπέρ της επανακήρυξης της απαλλοτρίωσης του συνόλου του οικοδομικού τετραγώνου. Οι ιδιοκτήτες καταθέτουν αιτήσεις προς το υπουργείο Πολιτισμού, ζητώντας να επανεξεταστεί από το ΚΑΣ το θέμα της επανακήρυξης ή μη του οικοδομικού τετραγώνου ως απαλλοτριωτέου.
✔ 2003
Επειτα από παρεμβάσεις των ιδιοκτητών που ζητούν την απελευθέρωση των ακινήτων τους, λόγω της λήξης καταβολής της αποζημίωσης, το θέμα περνάει από το ΚΑΣ, που γνωμοδοτεί ξανά υπέρ της επανακήρυξης της απαλλοτρίωσης. Εμφανίζεται η εταιρεία «Επιλογή Κτιρίων Μπενακόπουλος Α.Ε.», η οποία υποβάλλει αίτηση για οικοδόμηση κτιριακού συγκροτήματος σε όλο το τετράγωνο. Η δαπάνη του οικοπέδου ανερχόταν πλέον σε 2 εκατ. ευρώ και το ΤΑΠΑ ενημερώνει ότι αδυνατεί να καλύψει την απαλλοτρίωση, καθώς πρόκειται για ένα από τα ακριβότερα ακίνητα της πόλης των Αθηνών, λόγω της θέσης του και της εξαιρετικής θέας προς την Ακρόπολη. Η Γ’ ΕΚΠΑ τούς απαντά ότι δεν είναι δυνατόν να χορηγήσει τη ζητούμενη έγκριση, λόγω του ότι βρίσκεται σε διαδικασία απαλλοτρίωσης.
✔ 2004
Οι ιδιοκτήτες ζητούν την αναπομπή της υπόθεσης στο ΚΑΣ και την άμεση απελευθέρωση του οικοδομικού τετραγώνου, επικαλούμενοι το ατελέσφορο της διαδικασίας απαλλοτρίωσης, λόγω έλλειψης σχετικών κονδυλίων. Στις 21/12/2004 αναπέμπεται στο ΚΑΣ με απόφαση του υφυπουργού, κ. Τατούλη, με θέμα «Εγκριση ή μη οικοδόμησης» στο συγκεκριμένο οικοδομικό τετράγωνο. Για πρώτη φορά ύστερα από 40 χρόνια, το θέμα τίθεται όχι ως απαλλοτρίωση ή μη του οικοδομικού τετραγώνου, όπως συνέβαινε μέχρι τότε, αλλά ως θέμα έγκρισης ή μη οικοδόμησής του. Ηταν η πρώτη απόπειρα για να αναθεωρηθεί η πάγια θέση του ΚΑΣ. Ακολουθούν από τους τοπικούς φορείς και μη κυβερνητικές οργανώσεις διαμαρτυρίες προς το υπουργείο Πολιτισμού, που δημοσιεύονται στον Τύπο. Η αναπομπή αναβάλλεται.
✔ 2005
Παραχωρούνται τα πρακτικά του ΚΑΣ (27/03/2002 και 2/7/2003), όπου αποκαλύπτονται οι βλέψεις τριών ιδιοκτητών του οικοπέδου για την οικοδόμηση του αρχαιολογικού χώρου, με προσφορές από κατασκευαστικές εταιρείες, και η πληροφορία ότι δύο κατασκευαστικές εταιρείες (Drapo και Nialpo) είχαν αποκτήσει πρόσφατα ιδιοκτησίες στον χώρο. Ακολούθησε μια νέα αιφνίδια αναπομπή της υπόθεσης από τον κ. Τατούλη στο ΚΑΣ, με νέο τίτλο: «Εγκριση ή μη καθαίρεσης υφισταμένων κτισμάτων για τη διενέργεια ανασκαφικής έρευνας στο οικοδομικό τετράγωνο». Ετσι, δόθηκε για πρώτη φορά στους ιδιοκτήτες η δυνατότητα να ζητήσουν άδεια κατεδάφισης, κάνοντας ένα βήμα προς την άδεια οικοδόμησης. Το ΚΑΣ γνωμοδότησε υπέρ της πραγματοποίησης ανασκαφικής έρευνας, αφού καθαιρεθούν τα υπάρχοντα κτίσματα. Ο κ. Τατούλης εγκρίνει τη γνωμοδότηση.
✔ 2006
Κατεδαφίζονται τρία εκ των πέντε ετοιμόρροπων κτιρίων που βρίσκονται στον αρχαιολογικό χώρο, λόγω απορρόφησης των πόρων.
✔ 2007
Εγκρίνεται από το ΥΠΠΟ συμπληρωματική πίστωση για την αποπεράτωση της καθαίρεσης των εναπομεινάντων δύο κτιρίων, αλλά η διαδικασία ακυρώθηκε, λόγω καθυστέρησης των διαδικασιών αδειοδότησης από την Πολεοδομία και το ΥΠΕΧΩΔΕ.
✔ 2009
Ξεκίνησε η κατεδάφιση των υπόλοιπων κτιρίων του αρχαιολογικού χώρου από το ΥΠΠΟ, που εκδόθηκε από την Πολεοδομία Αθηνών στο όνομα εταιρείας με την επωνυμία Αρσινόη - Ανώνυμη Τεχνική Κατασκευαστική και Επενδύσεων. Κυκλοφορεί στη γειτονιά ανώνυμο φυλλάδιο, υποκινούμενο υπό την εν λόγω εταιρεία -υποστηρίζουν κάποιοι-, όπου αμφισβητείται ακόμα και η ύπαρξη του ναού: «Επιτέλους, μετά από ομηρία ετών, ξεκινάει η κατεδάφιση των κτιρίων επί του ακινήτου, όπου εικάζεται ότι κάποτε υπήρξε ο Ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδας», ξεκινούσε κείμενο στο φυλλάδιο, διευκρινίζοντας ότι «παραθέτουμε τη θέση των ιδιοκτητών.
✔ 2014
Η προϊσταμένη της Γ’ ΕΠΚΑ, Ελένη Μπάνου, γνωστοποιεί ότι, κατά τη διάρκεια των ανασκαφών, στο δυτικό τμήμα του αρχαιολογικού χώρου βρέθηκαν τα θεμέλια και ενός δεύτερου ναού. Οι ανασκαφές ολοκληρώθηκαν το 2015 και έφεραν στο φως αξιόλογα αρχαιολογικά ευρήματα.
ΠΗΓΕΣ
● artemisagrotera.org
● «Ο ανεπιθύμητος ναός» - ΙΟΣ της Κυριακής, «Ελευθεροτυπία» 26/4/2008
● «Ο ιερός... σκουπιδότοπος» Ντίνα Καράτζιου, «Ελευθεροτυπία» 12/9/2010
Τάσος Σαραντής
http://www.efsyn.gr/
Η υπόθεση αφορά τον χώρο που βρισκόταν ο αρχαίος ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδoς, συνολικής έκτασης 1.390 τ.μ., ο οποίος βρίσκεται στον Αρδηττό, στην περιοχή του Μετς, δίπλα στον Ιλισό, επί των οδών Αρδηττού, Θωμοπούλου, Κούτουλα και Κεφάλου.
Ο ναός κατεδαφίστηκε το 1778 και τα υλικά του χρησιμοποιήθηκαν για την ανέγερση του τείχους των Αθηνών γύρω από την Ακρόπολη. Ωστόσο, το 2014 ανακαλύφθηκε εκεί και ένας δεύτερος κλασικός ναός, αυτός του Παυσίλυπου Δία.
Ο χώρος έχει χαρακτηριστεί αρχαιολογικός από το 1960. Τέσσερα χρόνια μετά, το 1964, το ΚΑΣ γνωμοδότησε υπέρ της απαλλοτρίωσης του οικοπέδου και έκτοτε ακολούθησαν διαδοχικές αποφάσεις υπέρ της απαλλοτρίωσης.
Κι όμως, μέχρι και σήμερα, κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί τη σωτηρία αυτού του σημαντικού αρχαιολογικού χώρου. Πενήντα τέσσερα χρόνια μετά την πρώτη απόφαση απαλλοτρίωσης, η διευθύντρια της Γ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων (Γ’ ΕΠΚΑ), Ελένη Μπάνου, με εισήγησή της τον περασμένο Μάιο ζητά την υπό όρους δόμηση του οικοπέδου.
Δίνει έτσι ένα ανέλπιστο δώρο στους ιδιοκτήτες του οικοπέδου, αψηφώντας το γεγονός ότι η Γ’ ΕΠΚΑ, έχοντας υπόψη όλα τα στοιχεία των αρχαιολογικών ερευνών, αλλά και την ιστορία του τόπου, είχε ευθύς εξαρχής τη θέση ότι ο χώρος πρέπει να απαλλοτριωθεί και να προστατευθεί.
Προκειμένου να αιτιολογήσει την εισήγησή της, η κ. Μπάνου αναφέρει ότι το σημαντικότερο μνημείο του χώρου, ο κλασικός ναός όπου τελούνταν λατρεία του Διός Μειλιχίου, διατηρείται αποσπασματικά, ότι ο φερόμενος ως ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδος δεν διατηρείται, εκτός από κάποιο κατάλοιπό του, και ότι οι τάφοι ρωμαϊκών-υστερορωμαϊκών χρόνων που ανακαλύφθηκαν είναι μερικώς κατεστραμμένοι.
Επικαλείται, δηλαδή, την ανυπαρξία σωζόμενων κτισμάτων, παραβλέποντας τη σημασία του χώρου για το ιστορικό περιβάλλον της Αθήνας ως ιστορικού τοπόσημου και το γεγονός ότι δεν έχει ολοκληρωθεί η ανασκαφή και δεν έχει προχωρήσει η έρευνα σχετικά με όλες τις ιστορικές φάσεις του ναού και των μνημείων του.
Ωστόσο, το βασικό επιχείρημα στην εισήγηση της κ. Μπάνου είναι η αδυναμία του ελληνικού κράτους να προχωρήσει στην απαλλοτρίωση εξαιτίας της οικονομικής κρίσης:
«Παρότι η αρμόδια Εφορεία διαχρονικά πρότεινε την απαλλοτρίωση του χώρου στο σύνολό του, για την προστασία και ανάδειξή του, λόγω της ιστορικότητας του τόπου και της ιδιαίτερης σημασίας του τόσο στη λατρεία όσο και στη συμπλήρωση του τοπογραφικού χάρτη της ανατολικής όχθης του Ιλισού, εκτός των τειχών της πόλεως των Αθηνών, σήμερα, εν έτει 2018, και δεδομένης της αποσπασματικής διατήρησης του σημαντικότερου μνημείου του χώρου, του ναού του Διός Μειλιχίου, της ιδιαιτέρως υψηλής αντικειμενικής αξίας του ακινήτου (περί τα 2,2 εκατ. ευρώ) και της γενικότερης συγκυρίας στην οποία βρίσκεται η χώρα, η Εφορεία, αντιμετωπίζοντας με πνεύμα ρεαλισμού ένα πρόβλημα χρονίζον επί μισό αιώνα περίπου, που έχει δημιουργηθεί κυρίως εξαιτίας του μεγάλου οικονομικού κόστους, εισηγείται την υπό όρους δόμηση του ακινήτου, με την παράλληλη διατήρηση και ανάδειξη των αρχαιολογικών καταλοίπων του χώρου», αναφέρει.
Προτείνει δηλαδή στην ουσία να παραδώσουμε στα χέρια των κερδοσκόπων την πολιτιστική μας κληρονομιά, με άλλοθι την οικονομική αδυναμία λόγω κρίσης!
Η εισήγησή της επέφερε τις πρώτες αντιδράσεις: Το Δημοτικό Συμβούλιο Αθήνας ψήφισε ομόφωνα, στις 26/7, υπέρ της άμεσης απαλλοτρίωσης του αρχαιολογικού χώρου, δηλώνοντας την έκπληξη και την αντίθεσή του στην εισήγηση για την οικοδόμηση του χώρου.
Αλλά και το ελληνικό τμήμα του Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων και Τοποθεσιών (ICOMOS), σε ψήφισμά του, εμμένει στην αρχική του θέση «για την απαλλοτρίωση του χώρου στο σύνολό του και την απαγόρευση της οικοδόμησής του, έστω και υπό όρους, προκειμένου να επιτευχθεί η προστασία και η ανάδειξή του».
Μάλιστα, «εκφράζει την αγωνία του για τη διάσωση του μοναδικού αυτού αρχαιολογικού χώρου, που πρόκειται να κριθεί με καινοφανή κριτήρια, όπως ο βαθμός διατήρησης των μνημείων ή το κόστος της αποζημίωσης της απαλλοτρίωσης, κριτήρια που δεν προβλέπονται από την ισχύουσα νομοθεσία!».
Αν και οι αντιδράσεις για τη δόμηση του αρχαιολογικού χώρου αναμένεται να συνεχιστούν, η πρώτη απόπειρα να ανοίξει ο δρόμος για την οικοδόμηση του οικοπέδου φαίνεται να έχει γίνει με την εισήγηση της διευθύντριας της Γ’ ΕΠΚΑ.
Εντούτοις, τον λόγο στη συνέχεια έχει η Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και, στο τέλος, το ΚΑΣ, το οποίο θα αναλάβει και το βάρος της ευθύνης μαζί με την υπουργό Πολιτισμού, Λυδία Κονιόρδου, που θα πρέπει να αναλάβει την ευθύνη και να βάλει την τελική υπογραφή.
Ξενοδοχείο με θέα
Είναι σχεδόν βέβαιο ότι η περιπέτεια του αρχαιολογικού χώρου που βρισκόταν ο ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδoς θα είχε λήξει προ πολλού, αν το συγκεκριμένο οικόπεδο δεν αποτελούσε ένα «φιλέτο γης», η αξία του οποίου συνεχώς εκτοξεύεται.
Γιατί για «φιλέτο γης» πρόκειται, με θέα το Ιερό του Ολυμπίου Διός σε πρώτο πλάνο και την Ακρόπολη, που περιβάλλεται από τους λόφους Αγρας και Αρδηττού και συνυπάρχει με σύγχρονα μνημεία αρχιτεκτονικής, όπως το Ζάππειο Μέγαρο και το Καλλιμάρμαρο.
Από το σημείο μπορεί να έχει κανείς μια πανοραμική άποψη των αρχαιολογικών χώρων του κέντρου της Αθήνας.
Σήμερα, το συγκεκριμένο οικόπεδο ανήκει σε 5 φερόμενες ιδιοκτησίες, συνολικά μία εταιρεία και 13 άτομα, αν και, με την πάροδο του χρόνου, τμήματα του οικοπέδου άλλαξαν χέρια.
Ανάμεσα στους ιδιοκτήτες βρίσκονται ορισμένοι γνωστοί Αθηναίοι επιχειρηματίες, αλλά και ο γιος ενός πρώην υπουργού.
Μία από τις οικίες που βρισκόταν στο οικόπεδο ήταν ιδιοκτησίας του K. Λιβανού, υιού τού τότε υπουργού Τουρισμού, Δ. Λιβανού, ο οποίος είχε αγοράσει τμήμα 229,50 τ.μ. τού υπό απαλλοτρίωση οικοπέδου, το 1990, με αναγραφόμενη τιμή στο συμβόλαιο 8.835.750 δραχμές.
Ιδιοκτήτριες τμημάτων του συγκεκριμένου οικοπέδου υπήρξαν δύο εταιρείες, η πρώτη εκ των οποίων αγόρασε, το 1975, το 1/5 οικίας εξ αδιαιρέτου, έκτασης 150,39 τ.μ. Πρόκειται για την εταιρεία Drapo International Α.Ε. που, με άλλο συμβόλαιο την ίδια χρονιά, παίρνει και το γειτονικό οικόπεδο, έκτασης 88,18 τ.μ.
Δεκαεννιά χρόνια αργότερα, το ήμισυ του οικοπέδου αυτού πέρασε στην ανώνυμη ξενοδοχειακή εταιρεία Nialpo S.Α., η οποία ουσιαστικά δημιουργήθηκε γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο.
Πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Nialpo S.Α. εμφανιζόταν, μέχρι τον Ιούνιο του 2006, ο Μιχ. Πουλαντζάς, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης, αλλά και μέλος του διοικητικού συμβουλίου του ΕΟΤ.
Το 2006, ένα τμήμα του οικοπέδου αγοράζεται από μια ανώνυμη εταιρεία κυπριακών συμφερόντων, την «Αρσινόη – Ανώνυμη Τεχνική Εταιρεία Κατασκευών και Επενδύσεων Α.Ε.», έναντι 500.000 ευρώ.
Η «Αρσινόη» ήταν μέλος του ομίλου «Λόρδος Α.Ε.», μιας κυπριακής εταιρείας real estate, που είχε στην ιδιοκτησία της τρία ξενοδοχεία.
Σύμφωνα με το συμβόλαιο της αγοραπωλησίας, η αγοράστρια εταιρεία «προβαίνει στην αγορά του ακινήτου εν γνώσει του γεγονότος ότι το οικόπεδο κηρύχθηκε ύστερα από σχετικές γνωμοδοτήσεις του ΚΑΣ τρεις φορές σε απαλλοτρίωση» και δηλώνει ότι «θα προχωρήσει στις απαραίτητες κοινές ενέργειες για την ολοκλήρωση και την επίσπευση των διαδικασιών της τακτοποίησης […] ώστε τούτο να δύναται ακωλύτως να οικοδομηθεί ή άλλως να αξιοποιηθεί καθ’ οιονδήποτε τρόπο».
Αξίζει να σημειωθεί ότι στις 21/12/2007, μία ημέρα μετά την απόπειρα αυτοκτονίας του πρώην γενικού γραμματέα του υπουργείου Πολιτισμού επί κυβερνήσεως Νέας Δημοκρατίας, Χρήστου Ζαχόπουλου, και τρεις μετά την παραίτησή του από τη θέση του, η «Αρσινόη» κατέθεσε αίτηση στην Πολεοδομία Αθηνών, για να κατεδαφίσει τα κτίσματα που υπάρχουν σε αυτό, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για την οικοδόμηση του αρχαιολογικού χώρου, με την προσδοκία της αλλαγής της θέσης του ΚΑΣ περί απαλλοτρίωσής του.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα της εποχής, ο Χρ. Ζαχόπουλος είχε διαχειριστεί πάνω από 200 περιπτώσεις αποχαρακτηρισμών αρχαιολογικών χώρων και κτιρίων, καθώς κατείχε τη θέση του προέδρου του ΚΑΣ, έχοντας την υπερεξουσία της διπλής ψήφου.
Δεν θα μπορούσε να παραλειφθεί και το γεγονός ότι μέλος του δ.σ. της «Αρσινόη» ήταν η Βίκυ Χαραλάμπους, κτηματομεσίτρια, που παρουσιαζόταν και σαν ειδική στα ομόλογα και τα καταπιστεύματα.
Την εποχή εκείνη, ήταν συνεργάτις του καταζητούμενου Αρτέμη Σώρρα και διευθύνουσα σύμβουλος της γνωστής «Ελλήνων Συνέλευσις», αν και στη συνέχεια τα «έσπασαν».
Τόσο η «Αρσινόη Α.Ε.» όσο και οι υπόλοιποι ιδιοκτήτες έχουν πιέσει διαχρονικά για την εμπορική εκμετάλλευση του χώρου, ακόμη και με την ανέγερση ξενοδοχείου, με το επιχείρημα ότι ο χώρος δεν έχει καμία σχέση με τον αρχαίο ναό.
Αν και φαινομενικά η έλλειψη κονδυλίων από το υπουργείο Πολιτισμού δεν έχει κάνει εφικτή την απαλλοτρίωση του χώρου, οι πιέσεις που ασκούνται είναι αυτές που την «παγώνουν» συνεχώς.
Γιατί, ακόμη κι αν το ποσό που απαιτείται για την απαλλοτρίωση είναι πράγματι αρκετά υψηλό, το αντισταθμιστικό όφελος από την ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου είναι βέβαιο ότι θα το αποσβέσει.
Η παρωδία της απαλλοτρίωσης
✔ 1964
Εν όψει του τότε συζητούμενου σχεδίου πόλεως, αποφασίζεται από το ΚΑΣ η απαλλοτρίωση του χώρου, όπου τοποθετείται ο αρχαίος ναός της Αρτέμιδος Αγροτέρας και η απελευθέρωσή του από οικοδομές, με σκοπό τη διαμόρφωσή του σε αρχαιολογικό χώρο ελεύθερο και επισκέψιμο.
✔ 1993
Εκτοτε, το θέμα της απαλλοτρίωσης του ακινήτου επανήλθε επανειλημμένα προς συζήτηση στο ΚΑΣ. Σε νέα συνεδρίαση, το ΚΑΣ γνωμοδοτεί ομόφωνα ξανά για την απαλλοτρίωση του χώρου, καθώς η περιοχή προστατεύεται από την Αρχαιολογική Υπηρεσία βάσει κηρύξεως με την οποία χαρακτηρίστηκε (1960) η κοίτη του Ιλισού ως αρχαιολογικός χώρος με ζώνες προστασίας 50 μέτρα εκατέρωθεν αυτής. Τον ίδιο χρόνο, επί υπουργίας Μελίνας Μερκούρη, κηρύσσεται με διυπουργική απόφαση η απαλλοτρίωση με αξία 194.698.000 δρχ. Η απόφαση αποσύρεται από το Εθνικό Τυπογραφείο από τον νέο υπουργό Πολιτισμού, Θάνο Μικρούτσικο.
✔ 1994
Επειτα από ομόφωνη γνωμοδότηση του ΚΑΣ, ορίστηκε η διενέργεια ανασκαφικής έρευνας στο υπό απαλλοτρίωση ακίνητο, προκειμένου να διαπιστωθεί εάν σώζονται κατάλοιπα αρχαίων μνημείων. Μετά το πέρας αυτής της έρευνας η Γ’ ΕΠΚΑ εισηγείται την απαλλοτρίωση του ακινήτου, με το σκεπτικό ότι ο χώρος αποτελεί τμήμα του κατεξοχήν ιστορικού τοπίου της πόλης των Αθηνών και ένα από τα ελάχιστα εναπομείναντα σημεία μνήμης της κοίτης του Ιλισού. Η δαπάνη της απαλλοτρίωσης προβλεπόταν να καλυφθεί από την εταιρεία Ενοποίηση Αρχαιολογικών Χώρων και Αναπλάσεις Α.Ε., λόγος για τον οποίο εκδόθηκε Κοινή Απόφαση των υπουργών Οικονομικών και Πολιτισμού.
✔ 1999
Το ακίνητο δεν έχει ακόμη περιέλθει στην κατοχή του Δημοσίου. Το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων (ΤΑΠΑ) γνωστοποίησε στο ΥΠΠΟ ότι το ποσό αποζημίωσης για την απαλλοτρίωση ανέρχεται πλέον σε 472.838.000 δρχ., αλλά ότι δεν ήταν δυνατή η καταβολή του ανωτέρω ποσού από το Ταμείο. Ετσι, πρότεινε την επανεισαγωγή του θέματος στο ΚΑΣ, προκειμένου να συζητηθεί η άρση της σχετικής απόφασης απαλλοτρίωσης.
✔ 2001
Με υπογραφή του υπουργού Πολιτισμού, Ευάγγελου Βενιζέλου, απορρίπτεται η νέα πρόταση για σύνδεση του ναού της Αγροτέρας Αρτέμιδος με τον χώρο του Ολυμπιείου, στο πλαίσιο της Ενοποίησης των Αρχαιολογικών Χώρων της Αθήνας, διότι κρίνεται ότι θα δημιουργούσε προβλήματα στατικότητας στις παρακείμενες πολυκατοικίες.
✔ 2002
Με Κοινή Απόφαση των υπουργών Οικονομικών και Πολιτισμού, Α. Φωτιάδη και Ε. Βενιζέλου, ορίστηκε η αυτοδίκαιη ανάκληση της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης, με την αιτιολογία ότι δεν συντελέσθηκε εμπρόθεσμα. Η Γ’ ΕΠΚΑ, εν όψει νέας συζήτησης του θέματος στο ΚΑΣ, προτείνει την αποδέσμευση του μεγαλύτερου μέρους του χώρου, ώστε να απαλλοτριωθεί μόνο ένα τμήμα του. Ομως, το ΚΑΣ γνωμοδοτεί υπέρ της επανακήρυξης της απαλλοτρίωσης του συνόλου του οικοδομικού τετραγώνου. Οι ιδιοκτήτες καταθέτουν αιτήσεις προς το υπουργείο Πολιτισμού, ζητώντας να επανεξεταστεί από το ΚΑΣ το θέμα της επανακήρυξης ή μη του οικοδομικού τετραγώνου ως απαλλοτριωτέου.
✔ 2003
Επειτα από παρεμβάσεις των ιδιοκτητών που ζητούν την απελευθέρωση των ακινήτων τους, λόγω της λήξης καταβολής της αποζημίωσης, το θέμα περνάει από το ΚΑΣ, που γνωμοδοτεί ξανά υπέρ της επανακήρυξης της απαλλοτρίωσης. Εμφανίζεται η εταιρεία «Επιλογή Κτιρίων Μπενακόπουλος Α.Ε.», η οποία υποβάλλει αίτηση για οικοδόμηση κτιριακού συγκροτήματος σε όλο το τετράγωνο. Η δαπάνη του οικοπέδου ανερχόταν πλέον σε 2 εκατ. ευρώ και το ΤΑΠΑ ενημερώνει ότι αδυνατεί να καλύψει την απαλλοτρίωση, καθώς πρόκειται για ένα από τα ακριβότερα ακίνητα της πόλης των Αθηνών, λόγω της θέσης του και της εξαιρετικής θέας προς την Ακρόπολη. Η Γ’ ΕΚΠΑ τούς απαντά ότι δεν είναι δυνατόν να χορηγήσει τη ζητούμενη έγκριση, λόγω του ότι βρίσκεται σε διαδικασία απαλλοτρίωσης.
✔ 2004
Οι ιδιοκτήτες ζητούν την αναπομπή της υπόθεσης στο ΚΑΣ και την άμεση απελευθέρωση του οικοδομικού τετραγώνου, επικαλούμενοι το ατελέσφορο της διαδικασίας απαλλοτρίωσης, λόγω έλλειψης σχετικών κονδυλίων. Στις 21/12/2004 αναπέμπεται στο ΚΑΣ με απόφαση του υφυπουργού, κ. Τατούλη, με θέμα «Εγκριση ή μη οικοδόμησης» στο συγκεκριμένο οικοδομικό τετράγωνο. Για πρώτη φορά ύστερα από 40 χρόνια, το θέμα τίθεται όχι ως απαλλοτρίωση ή μη του οικοδομικού τετραγώνου, όπως συνέβαινε μέχρι τότε, αλλά ως θέμα έγκρισης ή μη οικοδόμησής του. Ηταν η πρώτη απόπειρα για να αναθεωρηθεί η πάγια θέση του ΚΑΣ. Ακολουθούν από τους τοπικούς φορείς και μη κυβερνητικές οργανώσεις διαμαρτυρίες προς το υπουργείο Πολιτισμού, που δημοσιεύονται στον Τύπο. Η αναπομπή αναβάλλεται.
✔ 2005
Παραχωρούνται τα πρακτικά του ΚΑΣ (27/03/2002 και 2/7/2003), όπου αποκαλύπτονται οι βλέψεις τριών ιδιοκτητών του οικοπέδου για την οικοδόμηση του αρχαιολογικού χώρου, με προσφορές από κατασκευαστικές εταιρείες, και η πληροφορία ότι δύο κατασκευαστικές εταιρείες (Drapo και Nialpo) είχαν αποκτήσει πρόσφατα ιδιοκτησίες στον χώρο. Ακολούθησε μια νέα αιφνίδια αναπομπή της υπόθεσης από τον κ. Τατούλη στο ΚΑΣ, με νέο τίτλο: «Εγκριση ή μη καθαίρεσης υφισταμένων κτισμάτων για τη διενέργεια ανασκαφικής έρευνας στο οικοδομικό τετράγωνο». Ετσι, δόθηκε για πρώτη φορά στους ιδιοκτήτες η δυνατότητα να ζητήσουν άδεια κατεδάφισης, κάνοντας ένα βήμα προς την άδεια οικοδόμησης. Το ΚΑΣ γνωμοδότησε υπέρ της πραγματοποίησης ανασκαφικής έρευνας, αφού καθαιρεθούν τα υπάρχοντα κτίσματα. Ο κ. Τατούλης εγκρίνει τη γνωμοδότηση.
✔ 2006
Κατεδαφίζονται τρία εκ των πέντε ετοιμόρροπων κτιρίων που βρίσκονται στον αρχαιολογικό χώρο, λόγω απορρόφησης των πόρων.
✔ 2007
Εγκρίνεται από το ΥΠΠΟ συμπληρωματική πίστωση για την αποπεράτωση της καθαίρεσης των εναπομεινάντων δύο κτιρίων, αλλά η διαδικασία ακυρώθηκε, λόγω καθυστέρησης των διαδικασιών αδειοδότησης από την Πολεοδομία και το ΥΠΕΧΩΔΕ.
✔ 2009
Ξεκίνησε η κατεδάφιση των υπόλοιπων κτιρίων του αρχαιολογικού χώρου από το ΥΠΠΟ, που εκδόθηκε από την Πολεοδομία Αθηνών στο όνομα εταιρείας με την επωνυμία Αρσινόη - Ανώνυμη Τεχνική Κατασκευαστική και Επενδύσεων. Κυκλοφορεί στη γειτονιά ανώνυμο φυλλάδιο, υποκινούμενο υπό την εν λόγω εταιρεία -υποστηρίζουν κάποιοι-, όπου αμφισβητείται ακόμα και η ύπαρξη του ναού: «Επιτέλους, μετά από ομηρία ετών, ξεκινάει η κατεδάφιση των κτιρίων επί του ακινήτου, όπου εικάζεται ότι κάποτε υπήρξε ο Ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδας», ξεκινούσε κείμενο στο φυλλάδιο, διευκρινίζοντας ότι «παραθέτουμε τη θέση των ιδιοκτητών.
✔ 2014
Η προϊσταμένη της Γ’ ΕΠΚΑ, Ελένη Μπάνου, γνωστοποιεί ότι, κατά τη διάρκεια των ανασκαφών, στο δυτικό τμήμα του αρχαιολογικού χώρου βρέθηκαν τα θεμέλια και ενός δεύτερου ναού. Οι ανασκαφές ολοκληρώθηκαν το 2015 και έφεραν στο φως αξιόλογα αρχαιολογικά ευρήματα.
ΠΗΓΕΣ
● artemisagrotera.org
● «Ο ανεπιθύμητος ναός» - ΙΟΣ της Κυριακής, «Ελευθεροτυπία» 26/4/2008
● «Ο ιερός... σκουπιδότοπος» Ντίνα Καράτζιου, «Ελευθεροτυπία» 12/9/2010
Τάσος Σαραντής
http://www.efsyn.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου